Chuyên gia: Tính thuế thu nhập trên lợi nhuận thực tế sẽ đảm bảo công bằng cho hộ kinh doanh

Từ ngày 1/1/2026, cơ thế thuế khoán đối với hộ, cá nhân kinh doanh sẽ chính thức bị xóa bỏ. Thay vào đó, các hộ, cá nhân kinh doanh có doanh thu trên 100 triệu đồng/năm sẽ phải tự kê khai, nộp thuế theo doanh thu thực tế.

Chia sẻ với chúng tôi, bà M.A., chủ một hộ kinh doanh tại Hải Phòng, cho rằng ngưỡng miễn thuế 100 triệu đồng/năm đặt ra nhiều áp lực đối với các hộ và cá nhân kinh doanh.

"Thực tế, chúng tôi buôn bán nhiều khi chỉ lãi được khoảng 10 - 20% trên doanh thu. Nếu doanh thu trên 100 triệu đồng/năm đã phải nộp thuế thì chúng tôi sẽ phải đóng thuế với thu nhập thực tế chỉ vài triệu đồng mỗi tháng. Trong khi đó, người lao động làm công ăn lương chỉ phải nộp thuế từ thu nhập 11 triệu đồng/tháng trở lên và còn có các khoản giảm trừ khác. Như vậy là không công bằng với chúng tôi”, bà M.A. bày tỏ.

Tại dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) mới nhất, Bộ Tài chính đã đề xuất nâng ngưỡng doanh thu được miễn thuế lên 200 triệu đồng/năm. Tuy nhiên, nhiều hộ kinh doanh, chuyên gia và các đại biểu Quốc hội cho rằng đây vẫn là ngưỡng quá thấp so với chi phí kinh doanh thực tế.

Giải trình tại phiên thảo luận của Kỳ họp Quốc hội thứ 10 diễn ra chiều ngày 19/11 vừa qua, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết cơ quan này đã tiếp thu các ý kiến của đại biểu Quốc hội và sẽ rà soát, đề xuất ngưỡng doanh thu phù hợp hơn.

Hộ kinh doanh sẽ không phải nộp thuế thu nhập nếu không có lãi

Trong thông báo phát đi mới đây, Bộ Tài chính khẳng định sẽ tiếp tục nghiên cứu phương pháp tính thuế đối với hộ, cá nhân kinh doanh có doanh thu từ 3 tỷ đồng/năm trở xuống.

Cụ thể, để đảm bảo sự phù hợp và phản ánh đúng bản chất của thuế thu nhập, Bộ Tài chính dự kiến báo cáo Chính phủ phương án thu thuế dựa trên thu nhập (doanh thu trừ chi phí) đối với tất cả cá nhân có doanh thu trên ngưỡng không chịu thuế. Với phương án này, cá nhân kinh doanh có doanh thu từ trên ngưỡng không chịu thuế đến 3 tỷ đồng/năm sẽ nộp thuế với mức thuế suất tương ứng thuế thu nhập doanh nghiệp đang áp dụng với doanh nghiệp có doanh thu dưới 3 tỷ đồng, tức là mức thuế suất 15%.

Trong trường hợp cá nhân kinh doanh có doanh thu dưới 3 tỷ đồng/năm, nếu không xác định được chi phí, Bộ Tài chính đề xuất tiếp tục thực hiện nộp thuế theo tỷ lệ trên doanh thu như hiện hành, với các mức thuế suất 0.5%, 1%, 2% tùy theo ngành nghề.

Đồng thời, các hộ, cá nhân kinh doanh này sẽ được trừ theo ngưỡng không chịu thuế trước khi tính thuế, không tính thuế từ đồng doanh thu đầu tiên như quy định hiện hành.

Ông Lưu Đức Huy, Phó Cục trưởng Cục Quản lý giám sát chính sách thuế, phí và lệ phí, Bộ Tài chính. (Ảnh chụp màn hình).

Làm rõ thêm về nội dung này, tại Tọa đàm với chủ đề "Chính sách thuế với hộ kinh doanh" phát sóng tối ngày 26/11, ông Lưu Đức Huy, Phó Cục trưởng Cục Quản lý giám sát chính sách thuế, phí và lệ phí (Bộ Tài chính), cho biết thực tế, nếu các hộ kinh doanh được áp dụng phương pháp tính thuế theo thu nhập thì ngưỡng miễn thuế thực chất sẽ không còn tác động nhiều đến nghĩa vụ thuế của họ.

Theo ông, hộ kinh doanh xác định được thu nhập sẽ nộp thuế tương ứng, thậm chí nếu không có thu nhập thì không phải nộp thuế, đảm bảo tính công bằng. Ngưỡng này chủ yếu có vai trò xác định những hộ nhỏ lẻ được miễn thuế và làm mức khấu trừ trong trường hợp không áp dụng được phương pháp doanh thu trừ chi phí mà phải tính theo tỷ lệ.

Ông Huy cũng nhấn mạnh việc điều chỉnh ngưỡng miễn thuế thu nhập đối với hộ, cá nhân kinh doanh đã được Bộ Tài chính cân nhắc kỹ lưỡng, vừa dựa trên cơ sở khoa học từ các ý kiến của đại biểu Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10, vừa dựa trên thực tiễn, để tránh tạo ra cạnh tranh không lành mạnh.

"Nếu mức miễn quá cao, có thể sẽ gây bất công bằng giữa hộ được miễn và hộ phải nộp thuế, đặc biệt với thuế giá trị gia tăng (VAT) - khoản thu do người mua chịu và nộp vào ngân sách. Ngược lại, miễn quá nhiều sẽ làm giảm nguồn thu từ VAT và tạo bất bình đẳng. Do đó, Bộ Tài chính xem xét để xác định mức ngưỡng hợp lý, vừa công bằng vừa khả thi", đại diện Bộ Tài chính nêu rõ.

Quy định mới giúp chính sách thuế công bằng và minh bạch hơn

Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội tư vấn thuế Việt Nam. (Ảnh chụp màn hình).

Dưới góc nhìn chuyên gia, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội tư vấn thuế Việt Nam nhấn mạnh quan điểm của các hộ kinh doanh và một số đại biểu Quốc hội là cần nghiên cứu để điều chỉnh tăng ngưỡng doanh thu cho phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội từng thời kỳ, đồng thời cân đối với thuế thu nhập doanh nghiệp, vốn tính từ doanh thu đầu tiên, còn thuế thu nhập cá nhân tính dựa trên mức lương được giảm trừ gia cảnh, đảm bảo cân bằng giữa các sắc thuế.

Đối với quy định về ngưỡng miễn thuế thu nhập cá nhân đối với hộ, cá nhân kinh doanh hiện hành, bà Cúc cho rằng có thể nâng lên 300 triệu đồng hoặc 350 triệu đồng. Tuy nhiên, yếu tố quan trọng nhất vẫn là tháo gỡ sự bất cập của cách tính thuế cũ.

"Doanh thu 100 triệu đồng thì không nộp thuế, nhưng chỉ cần 101 triệu đồng thì phải nộp thuế trên toàn bộ số tiền này. Ví dụ một hàng phở họ bán 100 triệu thì không phải nộp nhưng nếu như 101 triệu, hay thậm chí là 100,5 triệu là đã phải nộp thuế. Vô hình trung, người có thêm 1 triệu doanh thu lại phải nộp thuế nhiều hơn người có doanh thu 100 triệu", bà Cúc nói.

Theo đó, chuyên gia nêu rõ điểm mới của dự thảo Luật sửa đổi là chỉ thu thuế trên phần doanh thu vượt ngưỡng miễn thuế. Tức là nếu mức doanh thu 350 triệu đồng/năm là ngưỡng miễn thuế, thì hộ kinh doanh có doanh thu 400 triệu đồng/năm chỉ nộp thuế 50 triệu đồng nhân với mức thuế suất, không phải toàn bộ.

Bà đánh giá đây là yếu tố đảm bảo bình đẳng giữa những người được miễn và những người nộp thuế, đồng thời giúp giảm thuế gián tiếp.

Một điểm mới khác được bà Cúc đánh giá cao tại đề xuất của Bộ Tài chính là phương pháp tính thuế theo doanh thu trừ chi phí. Ví dụ như việc chi phí xây dựng khách sạn, nhà hàng để kinh doanh ăn uống hay mua xe để kinh doanh vận tải… trước đây không được tính, nộp thuế theo doanh thu. Nhưng tại dự thảo Luật mới nhất, với hộ có doanh thu từ 3 tỷ đồng đến dưới 50 tỷ đồng, thuế sẽ tính trên doanh thu trừ chi phí, nếu có lãi thì nộp 17%.

Đặc biệt, các hộ doanh thu dưới 3 tỷ đồng, nếu tự nguyện khai nộp đầy đủ hóa đơn đầu vào và đầu ra, vẫn có thể tính thuế theo doanh thu trừ chi phí, xác định lãi lỗ thực tế.

"Vậy khi mua vào có hóa đơn và bán ra có hóa đơn thì hộ kinh doanh sẽ lấy doanh thu trừ chi phí, vẫn có thể tính được lãi và lỗ. Khi đó, chúng tôi sẽ chỉ phải nộp thuế nếu có lãi và không phải nộp thuế nếu lỗ. Đây cũng là một hình thức để cho đảm bảo là chính sách thuế minh bạch và công bằng hơn", bà Cúc đánh giá.

Anh My