Chuyển giao công nghệ: Hướng đi mới cho phát triển nông thôn bền vững

Ở nhiều vùng nông thôn miền núi Việt Nam, bài toán phát triển vẫn quanh quẩn giữa ba nút thắt đó là thiếu tri thức, thiếu lao động trẻ và thiếu mô hình sản xuất bền vững. Nhiều hộ dân vẫn canh tác theo phương thức nương rẫy truyền thống, phụ thuộc vào thời tiết, đầu ra bấp bênh. Thanh niên là lực lượng lao động chính lại rời quê đi làm ăn xa, để lại khoảng trống lớn trong nông nghiệp.

Giữa bối cảnh đó, câu chuyện về một vùng đất biên giới xa xôi như xã Na Ngoi (tỉnh Nghệ An) mang lại một góc nhìn đáng suy ngẫm. Ở nơi tưởng chừng ít cơ hội nhất, lại đang xuất hiện một mô hình mới, nơi các công nghệ nông nghiệp được “chuyển giao ngược” từ nước ngoài về bản làng, giúp người dân thay đổi tư duy sản xuất.

Ngày 17/10/2025, tại Na Ngoi, một số thiết bị nông nghiệp như hệ thống tưới tiêu, máy cày, thiết bị bảo quản giống được bàn giao cho nông dân địa phương. Sự kiện này nằm trong khuôn khổ dự án hợp tác phát triển nông nghiệp giữa Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) và Hợp tác xã Farmers’Co-op của Nhật Bản, triển khai từ năm 2023 - 2026. Dự án nhằm phát triển chuỗi giá trị tỏi Sanuki, một giống tỏi nổi tiếng của Nhật Bản tại Nghệ An.

Lễ trao tặng trang thiết bị trồng tỏi cho người dân tộc Mông tại xã Na Ngoi, tỉnh Nghệ An. Ảnh: JICA

Đáng chú ý, thay vì viện trợ thuần túy, dự án này tập trung vào chuyển giao công nghệ, đào tạo kỹ thuật và hình thành tư duy sản xuất theo chuỗi giá trị cho người dân địa phương.

Na Ngoi là xã miền núi giáp Lào, nơi sinh sống chủ yếu của đồng bào H’Mông. Đời sống người dân lâu nay gắn với nương rẫy, thu nhập bấp bênh. Khi các tổ chức quốc tế đến đây, họ không mang những “mô hình sẵn có”, mà cùng người dân tìm cách thích ứng kỹ thuật hiện đại với điều kiện thổ nhưỡng và tập quán bản địa.

Khảo sát đất trồng ngoài đồng ruộng. Ảnh JICA

Từ kinh nghiệm canh tác tỏi ở tỉnh Kagawa (Nhật Bản), nhóm kỹ thuật của Farmers’Co-op đã điều chỉnh quy trình cho phù hợp với khí hậu và đất đai Nghệ An. Kết quả thử nghiệm cho thấy, tỏi trồng tại Na Ngoi đạt chất lượng tương đương tỏi Kagawa, mở ra hướng phát triển mới cho vùng đất này.

Nhưng điều quan trọng hơn là sự trở về của tri thức. Một cựu thực tập sinh kỹ năng người Nghệ An, từng làm việc tại Nhật Bản, hiện là người trực tiếp hướng dẫn kỹ thuật cho nông dân địa phương. Anh mang về không chỉ kiến thức trồng trọt, mà còn cả tinh thần lao động chuẩn mực và ý thức sản xuất hàng hóa. Chính sự trở về ấy đang góp phần tái tạo sinh kế cho cộng đồng, nơi người dân không còn chỉ “làm nông để sống”, mà “làm nông để phát triển”.

Tại buổi bàn giao thiết bị, nhiều hộ dân bày tỏ mong muốn tham gia mô hình. Điều đó cho thấy sự thay đổi trong tư duy nông nghiệp, từ canh tác tự cung sang sản xuất có kế hoạch, có đầu ra, có kỹ thuật và liên kết.

Kết quả thử nghiệm cho thấy, tỏi trồng tại Na Ngoi đạt chất lượng tương đương tỏi Kagawa, mở ra hướng phát triển mới cho vùng đất này. Ảnh: JICA

Ở góc độ rộng hơn, đây là minh chứng cho cách tiếp cận phát triển nông thôn dựa trên tri thức và con người. Khi người dân được trao công cụ, được hướng dẫn cách làm và được kết nối với thị trường, họ sẽ tự đứng vững thay vì phụ thuộc vào hỗ trợ. Và khi những người trẻ có cơ hội học hỏi ở nước ngoài quay trở lại, tri thức ấy trở thành “hạt giống” cho sự tự cường của cộng đồng.

Minh Trang