Chuyện ít biết về ngôi đình trăm tuổi ở làng được đặt tên sau trận cuồng phong

Đình Bình Thủy (còn gọi Long Tuyền Cổ Miếu) có tuổi đời hơn 100 năm, tọa lạc tại phường Bình Thủy, TP Cần Thơ. Đây là một trong những ngôi đình cổ kính và sở hữu mỹ quan đặc sắc bậc nhất vùng Tây Đô.

Mặt tiền ngôi đình hướng ra rạch Bình Thủy. Ảnh: T.T

Theo ban quản lý di tích, năm 1844, bão lụt hoành hành dữ dội ở làng Long Tuyền khiến nhà cửa, ruộng vườn bị tàn phá. Khi thiên tai qua đi, cuộc sống dần ổn định, người dân chung tay dựng một ngôi đình bằng gỗ, lợp lá tại vàm rạch Bình Thủy để làm nơi sinh hoạt tín ngưỡng.

Tương truyền năm 1852, dưới triều vua Tự Đức, quan Khâm sai đại thần Huỳnh Mẫn Đạt trong chuyến tuần du qua sông Hậu gặp trận cuồng phong dữ dội. Ông cho thuyền nép vào một cù lao ở ngã ba kênh đổ ra sông Hậu (nay là cồn Linh, vàm rạch Bình Thủy). Tại đây, sóng yên gió lặng giúp đoàn thuyền thoát nạn.

Bản sắc phong được lưu giữ cẩn thận tại đình Bình Thủy. Ảnh: M.T

Lên bờ tham quan, ông nhận thấy vùng đất này có sông nước hiền hòa, cảnh quan trù phú, dân cư an ổn. Từ đó, ông đặt tên cho vùng là làng Bình Thủy. Sau khi trở về, ông dâng sớ trình vua.

Ngày 29/11/1852, vua Tự Đức sắc phong “Bổn Cảnh Thành Hoàng” cho làng. Nhận sắc phong, dân làng phấn khởi đóng góp công của, lợp ngói và xây dựng lại đình lần thứ hai. Đến năm 1909, đình tiếp tục được trùng tu và hoàn thiện vào năm sau đó.

Về kiến trúc, đình Bình Thủy được xây theo hình chữ “nhất”, hướng Đông - Tây, đặt trên nền đất cao. Nhà trước và nhà sau đều hình vuông với 6 hàng cột chống đỡ. Phần mái theo kiến trúc “thượng lầu hạ hiên”, tương ứng với 5 gian thờ và hai dãy hành lang.

Phần đỉnh mái đắp nổi hình rồng, cá vô cùng sinh động. Ảnh: T.T

Tiền điện là nơi thờ các bậc anh hùng dân tộc như Trần Hưng Đạo, Phan Bội Châu, Bùi Hữu Nghĩa, Nguyễn Trung Trực, Đinh Công Tráng, cùng bàn thờ Ngũ vị Nương Nương và các bàn nghi lễ. Bên phải tiền điện là không gian tiếp khách, hội họp; còn chánh điện thờ Bổn Cảnh Thành Hoàng - vị thần bảo hộ của làng.

Hàng cột gỗ nâng đỡ toàn bộ phần mái ngôi đình. Ảnh: T.T

Trên các thanh xà, loạt các bao lam, hoành phi, liễn đối được khắc tỉ mỉ, sắc nét. Ảnh: T.T

Mỗi năm, tại đình Bình Thủy diễn ra 2 lễ hội lớn: Kỳ Yên Thượng điền (12-14/4 âm lịch), được xem là một trong những lễ hội lớn nhất vùng đồng bằng sông Cửu Long và Kỳ Yên Hạ điền (14/12 âm lịch).

Trong các dịp này, người dân tổ chức lễ tế thần, tưởng niệm công lao tiền nhân khai phá, các anh hùng dân tộc; đồng thời duy trì những sinh hoạt văn hóa truyền thống như trò chơi dân gian, diễn xướng, hát bội, hát cải lương với các tuồng tích cổ.

Du khách thập phương đổ về đình khấn bái trong các dịp lễ lớn. Ảnh: M.T

Nhờ những giá trị lịch sử - văn hóa nổi bật, năm 1989, đình Bình Thủy được công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia. Đến năm 2018, lễ hội Kỳ Yên đình Bình Thủy được ghi danh di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Trần Tuyên