Chuyện kể về cuộc đấu tranh thi hành Hiệp định Paris giữa lòng Sài Gòn

Ngày 25/4, Trung tâm Lưu trữ quốc gia III phối hợp với Ban Liên lạc Cựu chiến binh - Ban Liên hợp quân sự Trại Davis và Hội Những người bạn di sản Việt Nam tổ chức tọa đàm “Thi hành Hiệp định Paris - Câu chuyện của những nhân chứng lịch sử Trại Davis”.

Sự kiện nhằm kỷ niệm nằm trong khuôn khổ các hoạt động kỷ niệm 50 năm Ngày ký kết Hiệp định Paris (27/1/1973 -27/1/2023) và 48 năm Ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 – 30/4/2023).

Toàn cảnh sự kiện.

Phát biểu tại sự kiện, bà Trần Việt Hoa - Giám đốc Trung tâm Lưu trữ Quốc gia III cho biết hoạt động được tổ chức mong muốn được tri ân và làm sống lại câu chuyện lịch sử hào hùng của dân tộc Việt Nam 50 năm về trước và hoạt động thực thi Hiệp định Paris của các thành viên Ban liên lạc Trại Davis, qua đó, góp phần nâng cao ý thức, trách nhiệm và sự cần thiết trong việc gìn giữ truyền thống “uống nước nhớ nguồn,” lan tỏa tình yêu quê hương, đất nước.

"Đây cũng là một cách giữ gìn di sản, để giáo dục cho các thế hệ về lịch sử văn hóa của dân tộc Việt Nam, từ đó hun đúc lòng tự hào và tinh thần học tập, tiếp bước cha anh cho thế hệ trẻ ngày nay", bà Hoa khẳng định.

Trong thời gian tới, Trung tâm Lưu trữ quốc gia III mong muốn Ban liên lạc Trại Davis tiếp tục đồng hành cùng Trung tâm trong các hoạt động sưu tầm và phát huy giá trị tài liệu, kỷ vật liên quan đến quá trình thực thi Hiệp định Paris.

Tại sự kiện những nhân chứng lịch sử là nguyên các thành viên của 2 Đoàn Đại biểu quân sự Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam và Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã chia sẻ những ký ức của những ngày tháng chiến đấu ngay trong lòng địch.

Đây là cuộc đấu tranh quyết liệt, cam go để đòi Mỹ và chính quyền Sài Gòn tuân thủ Hiệp định Paris với nhiều tình tiết cảm động về lòng kiên trung, bất khuất, mưu lược, dũng cảm đã trở thành huyền thoại, góp phần làm nên Đại thắng mùa Xuân năm 1975.

Ngày 27/1/1973, sau gần 5 năm đàm phán, Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam đã được ký kết. Hiệp định gồm 9 chương, 23 điều với những nội dung chủ yếu là: Hoa Kỳ cùng các nước khác cam kết tôn trọng độc lập, chủ quyền thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của nước Việt Nam. Hoa Kỳ hoàn toàn chấm dứt chiến tranh xâm lược, chấm dứt sự dính líu về quân sự và can thiệp vào nội bộ của miền Nam Việt Nam, tôn trọng quyền tự quyết và bảo đảm các quyền tự do dân chủ của nhân dân miền Nam Việt Nam.

Trại Davis, nguyên là một trại lính của quân đội Mỹ, nằm gần sát phía Tây Nam sân bay Tân Sơn Nhất (nay thuộc phường 4, quận Tân Bình, Tp.HCM). Đây là nơi đặt trụ sở của hai phái đoàn đại biểu quân sự của Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam thi hành Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh tại Việt Nam. Tại đây, chính quyền Sài Gòn cho rào kín nhiều tầng dây thép gai, cô lập hai phái đoàn ta với bên ngoài. Xung quanh trại, đối phương dựng 13 tháp canh lúc nào cũng thấp thoáng bóng lính, suốt ngày đêm chĩa súng vào trại.

Hình ảnh tại một phiên họp ở Trại Davis.

Một nội dung quan trọng của Hiệp định Paris là trao trả tù binh và Mỹ rút quân. Suốt tháng 2 và tháng 3/1973, việc giám sát trao trả tù binh là nhiệm vụ chủ yếu của các sĩ quan trong Trại Davis.

Sự đấu tranh trực diện, quyết liệt, khôn khéo và đầy quả cảm của các thành viên trong Ban liên lạc Trại Davis đã góp phần thúc đẩy việc hoàn thành trao trả tù quân sự và tù dân sự của các bên bị bắt trong chiến tranh, buộc quân đội Hoa Kỳ và quân đồng minh phải rút hết ra khỏi miền Nam trong thời hạn 60 ngày, yếu tố quan trọng nhất làm chuyển biến so sánh lực lượng trên chiến trường có lợi cho cách mạng, tạo ra bước ngoặt quyết định và điều kiện chủ yếu để đi đến “đánh cho Ngụy nhào”.

Sau khi quân đội Mỹ rút đơn vị viễn chinh cuối cùng khỏi miền Nam Việt Nam, Ban Quân sự liên hợp bốn bên chấm dứt nhiệm vụ. Tuy nhiên, do hành động phá hoại của chính quyền Sài Gòn, dựa vào thế pháp lý của Hiệp định Paris, trên thực tế, 2 Đoàn Đại biểu quân sự tiếp tục trụ lại đấu tranh dư luận hỗ trợ hoạt động quân sự của Quân giải phóng trên các chiến trường cho đến ngày toàn thắng.

Các đại biểu tham quan triển lãm về các tư liệu của Trại Davis.

Tại sự kiện, nhiều cá nhân đã trao tặng lại kỷ vật, hồ sơ, tài liệu có liên quan đến các hoạt động của các Đoàn Đại biểu quân sự cho Trung tâm Lưu trữ Quốc gia III với mong muốn, những kỷ vật này cùng câu chuyện về những người chiến sỹ kiên cường, bất khuất sẽ được lưu truyền mãi mãi.

Lê Mạnh Quốc