Chuyện startup tái sinh lá dứa của nữ giảng viên ngành môi trường

Kể về cơ duyên startup lá dứa của mình, chị Vũ Thị Liễu, vốn xuất thân là một Giảng viên khoa Môi trường (trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội) cho biết, trong những lần đi công tác, khi qua những cánh đồng trồng dứa chị tình cờ nhìn thấy những cánh đồng nghi ngút khói. Khi hỏi ra mới biết bà con nông dân đang đốt lá dứa sau mùa thu hoạch quả - một loại phụ phẩm nông nghiệp rất khó xử lý vì nó có gai, cứng, dai và có nhiều xơ.

“Hô biến” rác thải thành sản phẩm hữu ích

Là người làm việc trong lĩnh vực môi trường nên chị hiểu những hệ lụy của việc đốt lá dứa, từ đó chị trăn trở và tự nhủ, mình sẽ làm điều gì đó để biến những phụ phẩm nông nghiệp như lá dứa thành sản phẩm hữu ích vừa mang lại lợi ích kinh tế cho người dân vừa bảo vệ môi trường và tránh những rủi ro từ việc xử lý phụ phẩm đúng cách.

Chị Vũ Thị Liễu, Founder và CEO Công ty Cổ phần nghiên cứu sản xuất và phát triển sợi Eco (ECOSOI), Giảng viên khoa Môi trường (trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội)

“Nước ta có hơn 47.000 ha trồng dứa. Mỗi năm, nông dân thu hoạch hơn 1 triệu tấn quả. Như vậy, có đến vài triệu tấn lá dứa thải ra môi trường, người ta phay và đốt hoặc sử dụng thuốc để phun rồi đốt để giảm thời gian và công sức xử lý. Hệ quả của việc này là hàng trăm nghìn tấn CO2 được thải ra môi trường, gây ô nhiễm không khí và ô nhiễm nguồn nước ngầm, lâu dài sẽ ảnh hưởng xấu tới sức khỏe con người. Từ đó, đã thôi thúc mình tìm tòi, suy tính làm cách nào để bà con nông dân không xử lý lá dứa như vậy nữa và rồi ý tưởng sản xuất sợi, vải từ lá dứa lóe lên”, chị Liễu nói.

Nhớ lại những ngày khởi nghiệp, nhà sáng lập ECOSOI cho hay, hành trình của chị và các cộng sự đối diện vô vàn khó khăn. ECOSOI bắt đầu từ số 0 với những nghiên cứu máy tách xơ, từ lá dứa làm ra xơ. Song xơ dứa cũng không bán được, nhóm cộng sự tiếp tục nghiên cứu từ xơ ra sợi và vải, kết hợp với nhiều nhà thiết kế thời trang tạo ra những bộ thời trang đẹp và chứng minh được ứng dụng cao từ vải dứa và lúc đó ECOSOI mới có những khách hàng mua xơ, sợi và vải đầu tiên.

Đặc biệt, hướng đi của ECOSOI là phát triển sản phẩm mới: Xơ, Sợi, Vải dứa – phục vụ nguyên liệu xanh cho ngành thời trang xanh và bền vững. Do đó, có 3 khó khăn lớn mà ECOSOI phải đối diện. Thứ nhất là câu chuyện thiếu vốn – ECOSOI cần nguồn kinh phí rất lớn để vừa nghiên cứu, vừa sản xuất và phát triển liên tục. Khó khăn lớn tiếp theo là về công nghệ, máy móc trong thực hiện quy trình sản xuất. Với những sản phẩm mới, việc mày mò nghiên cứu và tìm kiếm những máy móc phù hợp, điều chỉnh thông số kỹ thuật phù hợp là điều không dễ dàng.

Khó khăn lớn nữa, đó là nhận thức của thị trường, người tiêu dùng về sản phẩm xơ, sợi, vải dứa vẫn còn ở mức rất hạn chế, nhiều người còn chưa tin rằng có thể làm các sản phẩm hữu ích từ chiếc lá dứa tưởng chừng như bỏ đi.

"Từ đó, chúng tôi cần đẩy mạnh truyền thông để nhiều người biết hơn nữa về sợi dứa và kích thích sự tiêu dùng của thời trang xanh”, nữ giảng viên chia sẻ.

Trái ngọt sau vô vàn khó khăn

Được biết, ECOSOI đang tập trung khai thác lá dứa và sản xuất tại một số tỉnh như Nghệ An, Thanh Hóa, một phần ở Đắk Lắk và Tiền Giang và hướng tới mở rộng vùng nguyên liệu ra toàn quốc.

Năm 2024, ECOSOI đạt doanh thu tăng trưởng 35% và đã tiếp cận được các thị trường xuất khẩu tại các thị trường Nhật Bản, Trung Quốc, Đài Loan, Ấn Độ, Mỹ, Hungary, Ý... Ngoài lao động chính, ECOSOI kết hợp với một số hợp tác xã trồng dứa, như Hợp tác xã Nông sản Hạnh phúc (Quỳnh Lưu, Nghệ An), tạo việc làm bán thời gian và tăng thu nhập cho nhiều lao động ở địa phương, với những công việc như hái lá, rửa xơ,...

Xơ sợi dứa phơi khô, trước khi làm sợi.

Theo chị Liễu, để sản xuất ra 1kg xơ khô thì tốn khoảng 55kg - 60kg lá dứa tươi. “Chúng tôi “biến” tất cả những phụ phẩm nông nghiệp thành sản phẩm cung ứng ra thị trường. Qua đó, góp phần tác động tích cực đến môi trường, xã hội, tạo thêm công ăn việc làm cho những người nông dân, người yếu thế ... Đồng thời góp phần khẳng định Thương hiệu Việt – Hàng Việt Nam chất lượng cao ra toàn thế giới.

Quay trở lại câu chuyện sản xuất xanh, là một người làm việc trong lĩnh vực môi trường, hơn ai hết chị Liễu luôn đau đáu và cho rằng chuyển đổi xanh là một xu thế tất yếu của tương lai, được thể hiện qua những rào quy định trong xuất nhập khẩu, trong tiêu chuẩn cung ứng và những đòi hỏi ngày càng khắt khe của thị trường. Tuy nhiên, để thực hiện cần cả một lộ trình rõ ràng và cố gắng. Cũng vì lý do đó, ECOSOI ra đời với mong muốn giải quyết một phần nguyên liệu nội địa và giảm việc nhập khẩu nguyên liệu.

Tuy nhiên, sản phẩm tốt và thân thiện môi trường là vậy nhưng thực tế lại chưa bán được nhiều ở thị trường trong nước. Hiện nay, doanh thu chính của ECOSOI (chiếm 80%) là xuất khẩu nước ngoài.

“Chúng tôi vẫn thường tự đặt câu hỏi, là tại sao những doanh nghiệp nước ngoài sẵn sàng chi trả tiền nguyên liệu và chi phí vận chuyển đắt đỏ để có được những nguyên liệu mới trong khi các doanh nghiệp Việt Nam thì lại ít quan tâm đến sản phẩm từ tự nhiên như của ECOSOI?

Sản phẩm vải bò được sản xuất từ lá dứa.

Chị Liễu nói rằng, có lẽ phải cần một lộ trình đồng nhất và rõ ràng để chuyển hướng từ thời trang nhanh đến thời trang xanh, sự thay đổi từ thói quen tiêu dùng cho đến sự quyết tâm của các chủ doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng, tốc độ chuyển dịch và phần trăm chuyển dịch phụ thuộc rất nhiều vào sự cam kết thực hiện.

Được biết, mới đây Thủ tướng Chính phủ đã có Công điện số 17/CĐ-TTg ngày 20-2-2025 yêu cầu chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đẩy mạnh tổ chức triển khai các chính sách, kế hoạch hành động của địa phương về sản xuất và tiêu dùng bền vững, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, tăng trưởng xanh. Trong đó, ưu tiên triển khai các nhiệm vụ, hành động thúc đẩy phân loại rác tại nguồn, giảm thiểu, thu hồi, tái sử dụng tái chế chất thải, hỗ trợ DN chuyển đổi xanh, đổi mới ứng dụng công nghệ, áp dụng các mô hình bền vững, tuần hoàn...

Đây là một minh chứng cho việc Chính phủ Việt Nam rất quan tâm đến các vấn đề về môi trường và phát triển bền vững, ngoài ra cũng thể hiện được việc nắm bắt xu thế xanh là hướng đi phù hợp trong tương lai. Tuy nhiên để triển khai, phát huy và mở rộng nó cần những hướng dẫn cụ thể hơn từ các cơ quan nhà nước đến các doanh nghiệp, chế tài thực hiện, sự triển khai đồng bộ và lộ trình chi tiết rõ ràng.

"Theo tôi, để phân loại rác tại nguồn cần đồng bộ 3 yếu tố: Hệ thống kỹ thuật phải được đồng bộ từ thùng rác gia đình, túi rác, xe chở rác, khu tập kết – tất cả cần thống nhất màu sắc, phân loại để không "trộn lẫn"; Hướng dẫn phân loại rác phải được triển khai ở toàn bộ các cấp: học sinh, công sở, các hội ở địa phương, tòa nhà, khu dân cư,… Điều này cần thực hiện và giám sát thực hiện ở cả gia đình, cơ quan, khu cụm, chợ, siêu thị,”… nữ giảng viên nói.

Hồng Hương