Cơ chế miễn trách nhiệm có thể bị lợi dụng để tránh né trách nhiệm

Ảnh: Phạm Thắng

Tập trung tháo gỡ vướng mắc liên quan đến đất đai, đấu thầu

Các ĐBQH tán thành sự cần thiết ban hành Nghị quyết với cơ sở chính trị, pháp lý, thực tiễn như được nêu trong Tờ trình của Chính phủ; đồng thời, đánh giá cao sự nỗ lực, khẩn trương của cơ quan chủ trì soạn thảo trong việc chuẩn bị hồ sơ dự án Nghị quyết; tán thành trình tự xây dựng, ban hành Nghị quyết như đề xuất của Chính phủ.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

ĐBQH Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) cho rằng, việc ban hành một Nghị quyết của Quốc hội để tạm thời xử lý các vướng mắc này là rất cần thiết, hợp lý và đúng thẩm quyền, phù hợp với khoản 2 Điều 15 của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Đồng thời, đại biểu cũng đánh giá cao cách tiếp cận mang tính thực tiễn, chọn lọc 25 nhóm vướng mắc tiêu biểu, có ảnh hưởng rộng, và đã được rà soát kỹ lưỡng qua quá trình chuẩn bị.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Đại biểu Hà Sỹ Đồng lưu ý, trong thời gian tới, Chính phủ, các bộ ngành cần tập trung rà soát, ban hành nghị quyết để cho phép áp dụng linh hoạt tiêu chí xác định dự án quan trọng quốc gia, tạo điều kiện triển khai các công trình hạ tầng lớn mà không phải chờ sửa Luật Đầu tư công; gỡ vướng về phương thức thanh toán hợp đồng xây dựng - chuyển giao (BT) trong đầu tư PPP; tháo gỡ các vướng mắc liên quan đến quy trình chuyển mục đích sử dụng đất, giao đất, cho thuê đất, góp vốn bằng quyền sử dụng đất; hướng dẫn áp dụng quy định đấu thầu, định giá đất, lựa chọn nhà đầu tư để đảm bảo tiến độ và hiệu quả đầu tư.

ĐBQH Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Về tổ chức thực hiện, tại Điều 6 của dự thảo Nghị quyết đã quy định thể hiện sự phân công rõ ràng và toàn diện giữa các cấp chính quyền, từ Trung ương đến địa phương. Các bộ, ngành, chính quyền địa phương và các cơ quan lập pháp, tư pháp đều có vai trò riêng. Đặc biệt, cơ chế giao trách nhiệm trực tiếp cho người đứng đầu là một cách hiệu quả để đảm bảo tính cam kết chính trị trong tổ chức thực thi.

ĐBQH Thạch Phước Bình (Trà Vinh) đánh giá cao quy định xem xét miễn trách nhiệm cho cán bộ nếu tuân thủ đúng quy trình và không có động cơ vụ lợi, qua đó góp phần “cởi trói tâm lý sợ sai” khi thực hiện nhiệm vụ công tại khoản 7, Điều 6 dự thảo Nghị quyết.

ĐBQH Thạch Phước Bình (Trà Vinh) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Tuy nhiên, đại biểu nhận thấy, cơ chế miễn trách nhiệm có tính nhân văn nhưng chưa có tiêu chí kiểm chứng cụ thể, có thể bị lợi dụng để bao che sai sót hoặc tránh né trách nhiệm. Vai trò của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh còn khá mờ nhạt, chủ yếu ở vai trò giám sát, chưa có quyền đề xuất trực tiếp các biện pháp xử lý văn bản vướng mắc từ địa phương. Ngoài ra, thiếu vắng quy định về kiểm tra, đánh giá định kỳ kết quả thực hiện Nghị quyết.

Do vậy, đại biểu Thạch Phước Bình đề nghị, cần làm rõ điều kiện để được miễn trách nhiệm, cụ thể là phải có kết luận của cơ quan thanh tra, kiểm tra hoặc kiểm toán xác định cán bộ không sai phạm. Đồng thời, cần mở rộng vai trò cho HĐND cấp tỉnh, cho phép kiến nghị xử lý hoặc bãi bỏ các văn bản pháp luật không còn phù hợp tại địa phương. Bộ Tư pháp và Văn phòng Chính phủ cần tổ chức kiểm tra định kỳ 6 tháng một lần về việc thực hiện nghị quyết, báo cáo kết quả trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Các đại biểu Quốc hội tham dự phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Tán thành với quan điểm này, đại biểu Hà Sỹ Đồng cũng lưu ý, một số nội dung giao thẩm quyền xử lý cho bộ, ngành, địa phương nếu không có nguyên tắc minh bạch rõ ràng sẽ dễ dẫn đến tùy nghi áp dụng. Do vậy, đại biểu đề nghị bổ sung quy định về trách nhiệm giải trình và công khai phương án xử lý; lập danh mục các luật cần sửa đổi trên cơ sở các nhóm vướng mắc đã nêu, để Quốc hội giám sát tiến độ sửa đổi phù hợp … “Việc xử lý tình huống hiện tại không thể thay thế sửa luật một cách căn cơ”, đại biểu nhấn mạnh.

Các quy định liên quan đến quyền cơ bản của con người phải trình Quốc hội

Về phạm vi điều chỉnh, Điều 1 của dự thảo Nghị quyết quy định "Nghị quyết này quy định về tiêu chí xác định nguyên tắc, phương án, quy trình và trách nhiệm trong việc xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật".

ĐBQH Lê Xuân Thân (Khánh Hòa) cho rằng, từ "pháp luật" trong quy định này có thể hiểu là Hiến pháp, luật, pháp lệnh, nghị quyết cho tới quyết định và nghị quyết của cấp chính quyền địa phương.

ĐBQH Lê Xuân Thân (Khánh Hòa) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Với độ bao phủ của từ "pháp luật" như vậy, theo đại biểu, phạm vi điều chỉnh của Nghị quyết này phải có một sự loại trừ; nghiên cứu xác định rõ một số nội dung quan trọng mang tính nền tảng, các nguyên tắc hiến định về tổ chức hoạt động của bộ máy nhà nước, các quy định về hạn chế quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, về tội phạm, hình phạt, tố tụng tư pháp thì không áp dụng cơ chế xử lý theo nghị quyết này.

Các đại biểu Quốc hội tham dự phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Cùng quan điểm trên, ĐBQH Nguyễn Thị Thủy (Bắc Kạn) đề nghị, cần quy định rõ đối với những nội dung liên quan đến việc hạn chế quyền con người, quyền công dân; liên quan đến tội phạm và hình phạt; liên quan đến tố tụng tư pháp thì không áp dụng cơ chế đặc biệt tại nghị quyết này để xử lý. Tức là, không trao quyền cho Chính phủ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội sửa các luật, nghị quyết của Quốc hội về vấn đề này.

ĐBQH Nguyễn Thị Thủy (Bắc Kạn) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Đại biểu phân tích, đây là những vấn đề liên quan trực tiếp đến sinh mệnh chính trị của con người; liên quan đến tội hay không tội; liên quan đến tù hay không tù; liên quan đến hoạt động bắt giam, tha, thả, do đó phải do Quốc hội thảo luận và điều chỉnh. Trên thực tế vừa qua, những lĩnh vực pháp luật này không phải là những điểm nghẽn gây ra sự cản trở phát triển kinh tế đất nước của chúng ta.

Thanh Hải