Cơ chế thay đổi 'cản' tiến độ trạm dừng nghỉ cao tốc

Như đã được phản ánh, chỉ còn 5 tháng nữa là đến hạn hoàn thành các hạng mục dịch vụ công miễn phí tại các trạm dừng nghỉ trên tuyến cao tốc Bắc – Nam phía Đông, bao gồm: Bãi đỗ xe, khu vệ sinh, không gian nghỉ ngơi cho người dân, lái xe… Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, nhiều trạm vẫn chậm tiến độ so với kế hoạch.

Hai nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này đã được xác định là chậm trễ trong công tác bàn giao mặt bằng thi công; Sự thay đổi của cơ chế, chính sách và quy định pháp luật liên quan.

Vừa thi công vừa hoàn thiện thủ tục

Tuyến cao tốc Bắc – Nam phía Đông đi qua địa bàn tỉnh Hà Tĩnh với chiều dài hơn 107km, hiện có 2 trạm dừng nghỉ đang được triển khai xây dựng.

Cụ thể, trạm dừng nghỉ tại Km478+200, thuộc tuyến cao tốc Diễn Châu – Bãi Vọt, nằm trên địa bàn xã Đức Quang. Dự án do Liên danh Petrolimex (Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam – Công ty Xăng dầu Thừa Thiên Huế) làm chủ đầu tư.

Trạm dừng nghỉ tại Km534+310, thuộc tuyến cao tốc Hàm Nghi – Vũng Áng, nằm trên địa bàn xã Cẩm Hưng. Dự án do Công ty Cổ phần Tập đoàn Xuân Khiêm làm chủ đầu tư.

Theo ghi nhận của phóng viên ngày 17/7, tại trạm dừng nghỉ xã Đức Quang, nhà thầu đang triển khai cào bóc lớp đất phong hóa, tiến hành san lấp mặt bằng và thi công các hạng mục nền móng sơ bộ.

Dự án đầu tư xây dựng và vận hành trạm dừng nghỉ Trạm dừng nghỉ Km427+035 Diễn Châu - Bãi Vọt đang được san lấp mặt bằng (Ảnh: Sỹ Hòa).

Tại Hà Tĩnh, trạm dừng nghỉ Cẩm Hưng (Km534+310, tuyến Hàm Nghi -Vũng Áng) do Công ty Cổ phần Tập đoàn Xuân Khiêm làm chủ đầu tư hiện đang được triển khai san lấp mặt bằng. Nhiều hạng mục như đường ngang, đường dọc, trạm tiếp nhiên liệu… cũng đang được thi công đồng bộ.

Theo hợp đồng, dự án sẽ hoàn thành vào tháng 4/2026. Tuy nhiên, chủ đầu tư cho biết công trình đang vượt tiến độ, dự kiến sẽ hoàn thành và đưa vào khai thác sớm hơn khoảng 2–3 tháng.

“Trước mắt, trong khoảng 1 tháng nữa, đơn vị sẽ đưa vào hoạt động trạm tạm nhằm phục vụ nhu cầu thiết yếu của người dân và phương tiện lưu thông trên tuyến cao tốc”, đại diện nhà đầu tư thông tin.

Tại Quảng Bình có hai trạm dừng nghỉ gồm trạm tại Km594+400 trên tuyến Vũng Áng -Bùng, xã Quảng Châu, huyện Quảng Trạch, do Tập đoàn Xuân Khiêm làm chủ đầu tư. Trạm tại Km651+000 trên tuyến Bùng -Vạn Ninh, phường Đồng Sơn, TP Đồng Hới, do Liên danh Petrolimex làm chủ đầu tư.

Đại diện Ban Quản lý dự án 6 - chủ đầu tư tuyến cao tốc liên quan - cho biết, mặt bằng đã bàn giao cho các nhà đầu tư, và đơn vị đang tiếp tục đôn đốc hoàn thiện thủ tục để sớm khởi công.

Tại Bình Định, trạm dừng nghỉ tại Km35+500 (cao tốc Hoài Nhơn – Quy Nhơn), thuộc xã Phù Mỹ Nam, tỉnh Gia Lai, do Liên danh Futabuslines – Thành Hiệp Phát đầu tư, đã được bàn giao mặt bằng từ tháng 4/2025.

Tuy nhiên, theo ghi nhận, đến nay chưa triển khai thi công. Khu vực vẫn là đất trống, cây keo được người dân chặt hạ để bàn giao.

Đại diện nhà đầu tư cho biết đã có báo cáo gửi chủ đầu tư cao tốc Hoài Nhơn – Quy Nhơn về tình hình triển khai. Ông Nguyễn Văn Hưng, Phó Giám đốc Ban điều hành cao tốc Hoài Nhơn – Quy Nhơn (Ban QLDA 85), thông tin: Mặc dù đã được bàn giao toàn bộ mặt bằng, nhưng hiện chưa triển khai thi công do nhiều nguyên nhân. Nhà đầu tư đang tiến hành khảo sát, thiết kế, hoàn thiện các bước chuẩn bị để sớm khởi công.

Tại Ninh Thuận, tuyến cao tốc Cam Lâm – Vĩnh Hảo có hai trạm dừng nghỉ tại Km90+900 (gần nút giao Phan Rang, huyện Ninh Sơn). Tuy nhiên, nhiều tháng qua, khu vực quy hoạch vẫn chưa thi công do chưa huy động được máy móc, thiết bị.

Bà Trần Thị Hoa Xim, Tổng giám đốc Công ty TNHH Trạm dừng nghỉ Futa (nhà đầu tư), lý giải: Sau thời gian dài chờ mặt bằng, đến tháng 6 vừa qua, nhà đầu tư mới được bàn giao khoảng 90% diện tích. Hiện Công ty đang lập hồ sơ thiết kế, dự kiến trình Cục Đường bộ Việt Nam phê duyệt trong tháng 7. Sau khi được phê duyệt, chúng tôi sẽ triển khai thi công ngay.

Theo Cục Đường bộ Việt Nam, đến nay chỉ có 7/21 trạm dừng nghỉ trên tuyến cao tốc Bắc - Nam đang được triển khai thi công, gồm các trạm trên các đoạn Mai Sơn - QL45; Nghi Sơn - Diễn Châu; Diễn Châu - Bãi Vọt; Hàm Nghi - Vũng Áng; Vũng Áng - Bùng; Km205 Vĩnh Hảo - Phan Thiết và Phan Thiết - Dầu Giây.

Ông Ngô Lâm, Phó Cục trưởng Cục Đường bộ Việt Nam, cho biết: Mỗi trạm có một số vướng mắc riêng.

Ví dụ, trạm trên tuyến QL45 -Nghi Sơn (giai đoạn 1) và Phan Thiết - Dầu Giây (giai đoạn 2) do Liên danh Futabuslines -Thành Hiệp Phát đầu tư hiện vẫn chưa thi công. Nguyên nhân là trạm Phan Thiết - Dầu Giây đã có nhà thầu nhưng chưa có mặt bằng; trạm QL45 - Nghi Sơn thì đã có mặt bằng nhưng chưa chọn được tổng thầu.

Ông Lâm cũng nhận định: Hiện tiến độ của các trạm do Petrolimex và Phương Trang (Futabuslines) làm chủ đầu tư đang chậm. Petrolimex đã có kế hoạch triển khai quyết liệt, hiện đang thi công 4 trạm. Trong khi đó, Phương Trang gặp khó khăn do nhiều nguyên nhân – có trạm vướng mặt bằng, có trạm vướng thủ tục lựa chọn tổng thầu.

Thi công trên công trường trạm dừng nghỉ Km205+092 cao tốc Vĩnh Hảo - Phan Thiết qua Lâm Đồng (Ảnh: Vĩnh Phú).

Giám sát chặt tiến độ thi công

Ông Ngô Lâm, Phó Cục trưởng Cục Đường bộ Việt Nam, cho biết: Trong số 21 trạm dừng nghỉ trên tuyến cao tốc Bắc – Nam phía Đông, đã có 19 trạm ký hợp đồng với nhà đầu tư. Tuy nhiên, mới có 11 trạm hoàn thành báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM), 1 trạm đang thẩm định hồ sơ, và 7 trạm chưa trình hồ sơ.

Theo ông Lâm, việc thay đổi quy định pháp luật về bảo vệ môi trường đã ảnh hưởng lớn đến tiến độ dự án. Nhiều trạm đã lập xong báo cáo ĐTM và trình cơ quan quản lý, nhưng do thay đổi quy định, các nhà đầu tư buộc phải làm lại toàn bộ thủ tục theo Luật mới.

Bên cạnh đó, công tác đầu tư các trạm dừng nghỉ gặp nhiều khó khăn về cơ chế, chính sách. Dù được xác định là dự án theo hình thức xã hội hóa, nhưng các quy định pháp luật liên quan thường xuyên thay đổi, chưa hoàn thiện. Thậm chí, có thời điểm sát ngày mở thầu nhưng vẫn phải hủy thông báo mời thầu và dừng lựa chọn nhà đầu tư do thay đổi pháp lý.

Chính vì vậy, phải đến tháng 4/2025 mới ký kết được hợp đồng cho 18 trạm, và đến tháng 6/2025 mới hoàn tất hợp đồng cho 19/21 trạm.

Để tháo gỡ vướng mắc và đẩy nhanh tiến độ, Cục Đường bộ Việt Nam yêu cầu các Ban QLDA phối hợp chặt chẽ với nhà đầu tư, xử lý kịp thời các phát sinh tại hiện trường, huy động tối đa thiết bị, nhân lực, vật tư thi công ngay sau khi hoàn tất thủ tục pháp lý.

“Việc xây dựng trạm dừng nghỉ cần phát huy tinh thần ‘vượt nắng, thắng mưa, không thua bão gió’, ‘làm ngày không đủ, tranh thủ làm đêm’ để kịp tiến độ”, ông Ngô Lâm nhấn mạnh.

Cũng theo ông Lâm, Cục sẽ tiếp tục hướng dẫn, hỗ trợ nhà đầu tư trong quá trình chuẩn bị đầu tư. Sau khi có mặt bằng, nhà đầu tư phải lập tiến độ thi công phù hợp với hợp đồng và chịu trách nhiệm kiểm soát chặt chẽ quá trình triển khai, đặc biệt đối với 5 tuyến cao tốc dự kiến thu phí từ ngày 1/1/2026. Nhà đầu tư nào chậm tiến độ sẽ bị xử lý theo quy định hợp.

Theo tìm hiểu của phóng viên, trong số 19 trạm dừng nghỉ đã ký hợp đồng, Liên danh Petrolimex là nhà đầu tư trúng 9 trạm, trong đó 5 trạm đang được triển khai thi công thực tế.

Đại diện Petrolimex cho biết: Trước tháng 7/2025, quá trình chuẩn bị đầu tư tuân thủ theo các quy định cũ, trong đó có Luật Đấu thầu. Một trong những khó khăn lớn là thủ tục đánh giá tác động môi trường: theo quy định mới, chỉ sau khi được cấp phép ĐTM thì dự án mới được phê duyệt và triển khai. Điều này khiến các dự án đã lập xong hồ sơ theo quy định cũ phải làm lại toàn bộ theo luật mới.

Ngoài ra, Petrolimex cũng đối mặt với các vấn đề về nguồn vật liệu san lấp và chênh lệch lớn giữa đơn giá vật liệu theo định mức và giá thị trường thực tế.

Từ 1/7/2025, Luật Đấu thầu mới đã chính thức có hiệu lực, cho phép chủ đầu tư được chủ động hơn trong việc lựa chọn nhà thầu. Quy định này được kỳ vọng sẽ đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án do Petrolimex đảm nhiệm.

Khi bước vào giai đoạn thi công, tiến độ các trạm dừng nghỉ sẽ được đẩy nhanh, chỉ sau vài tháng sẽ định hình đầy đủ. Petrolimex đã và đang triển khai song song nhiều hạng mục, xử lý ngay các vướng mắc hiện trường để đảm bảo cơ bản hoàn thành các công trình dịch vụ công tại trạm dừng nghỉ trước ngày 31/12/2025”, đại diện Petrolimex khẳng định.

Có lo năng lực của nhà đầu tư?

Lý giải băn khoăn về năng lực tài chính, khả năng tổ chức thi công đúng tiến độ hợp đồng của nhà đầu tư trạm dừng nghỉ, ông Nguyễn Quang Giang, Phó Cục trưởng Cục Đường bộ VN cho hay, việc lựa chọn nhà đầu tư trạm dừng nghỉ thông qua đấu thầu công khai, minh bạch, tuân thủ nghiêm quy định của pháp luật về đấu thầu.

Trong nội dung hồ sơ mời thầu quy định rõ các tiêu chí, điều kiện kinh doanh, năng lực tài chính và kinh nghiệm khi tham dự thầu. Trong hồ sơ dự thầu, nhà đầu tư phải kê khai đầy đủ, minh bạch các số liệu, dữ liệu liên quan đến năng lực tài chính, kinh nghiệm thi công và khai thác trạm dừng nghỉ, trong đó năng lực tài chính sau khi giảm trừ các khoản tài chính đã và đầu tư phải đảm bảo yêu cầu để thực hiện dự án.

Nhóm PV