Có nên cho doanh nghiệp tư nhân thuê trụ sở dôi dư?

Sau sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh năm 2025, có 4.226 trụ sở dôi dư. Ảnh: Quang Vinh.

Cuối tuần qua, báo cáo trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh năm 2025, Chính phủ cho biết còn dôi dư 4.226 trụ sở. Vấn đề được đặt ra là để tránh lãng phí, liệu có nên dùng số trụ sở dôi dư để cho doanh nghiệp thuê, phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh, phát triển kinh tế tư nhân?

Con số trụ sở dôi dư sẽ rất lớn

Báo cáo trước UBTVQH về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh năm 2025, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết, theo số liệu báo cáo của các địa phương, tổng số trụ sở công cấp tỉnh của 52 tỉnh, thành phố thực hiện sắp xếp là 38.182 trụ sở; tiếp tục sử dụng 33.956 trụ sở; dôi dư 4.226 trụ sở.

Con số 4.226 trụ sở dôi dư của cấp tỉnh mới là thống kê tại 52 địa phương thuộc diện sắp xếp, bởi có 11 địa phương không nằm trong diện sáp nhập. Tuy nhiên, bản thân 11 địa phương này cũng đang phải thực hiện sắp xếp lại cấp xã và tìm các giải pháp để xử lý thực trạng trụ sở dôi dư để tránh lãnh phí. Đơn cử, Hà Nội đang quản lý hơn 5.200 trụ sở và cơ sở hoạt động sự nghiệp với tổng diện tích gần 27 triệu m2; trong đó 291 trụ sở dôi dư sau sắp xếp đơn vị hành chính. Hiện 291 trụ sở này đang được tìm phương án xử lý để tránh lãng phí.

Theo Sở Tài chính Hà Nội, việc sắp xếp các trụ sở dôi dư gặp khó khăn do quy định về tiêu chuẩn, định mức sử dụng tài sản công vẫn đang trong quá trình hoàn thiện (dự kiến ban hành trước ngày 1/7), trong đó có điều chỉnh tăng định mức diện tích làm việc theo chức danh. Vì vậy, việc xác định tính phù hợp khi bố trí trụ sở cho các đơn vị hành chính mới hiện chỉ mang tính tương đối.

Mặc dù Trung ương định hướng ưu tiên sử dụng cơ sở dôi dư vào các mục đích giáo dục, y tế, công trình cộng đồng, nhưng tại nhiều huyện ngoại thành, nơi có quỹ đất lớn, nhu cầu về các thiết chế này đã cơ bản được đáp ứng. Trường hợp chuyển giao cơ sở dôi dư cho tổ chức kinh doanh nhà quản lý hoặc giao Trung tâm Phát triển quỹ đất thành phố tổ chức đấu giá cũng gặp khó khăn do khối lượng lớn, phạm vi phân tán toàn thành phố, gây áp lực ngay từ khâu quản lý, trông coi.

Do đó Hà Nội kiến nghị sớm ban hành quy định về tiêu chuẩn, định mức sử dụng tài sản công để có căn cứ rà soát, lập phương án xử lý tài sản dôi dư ngay sau khi hoàn tất sắp xếp đơn vị hành chính các cấp. Thành phố cũng đề xuất các bộ, ngành Trung ương tiếp tục rà soát cơ sở nhà, đất không còn nhu cầu sử dụng trên địa bàn để chuyển giao về địa phương quản lý, xử lý theo quy định.

Sắp xếp trụ sở dôi dư tránh lãng phí, thất thoát là vấn đề lớn được đặt ra hiện nay. Ảnh: Quang Vinh.

Vướng mắc quy định sử dụng tài sản công

Trong những năm qua, doanh nghiệp luôn “than phiền” về việc thiếu đất sản xuất, và kiến nghị được tiếp cận, hỗ trợ thuê đất với giá ưu đãi để mở rộng sản xuất kinh doanh. Qua đó đóng góp thêm cho sự phát triển của kinh tế đất nước. Mới đây, tại Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân đã nêu rõ: “Tập trung tháo gỡ khó khăn, vướng mắc đối với các dự án vướng thủ tục, chậm tiến độ; đưa vào khai thác nguồn lực đất đai bị lãng phí, đất công, trụ sở cơ quan không sử dụng, đất trong các vụ việc tranh chấp, vụ án kéo dài. Có chính sách hỗ trợ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ, doanh nghiệp đổi mới sáng tạo thuê nhà, đất là tài sản công chưa sử dụng hoặc không sử dụng tại địa phương”.

Bên cạnh đó, để cụ thể hóa Nghị quyết số 68 thì tại đợt 1 của Kỳ họp thứ 9, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 198/2025/QH15 của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân. Trong đó quy định: Chủ đầu tư kinh doanh hạ tầng khu công nghiệp, cụm công nghiệp, vườn ươm công nghệ được hỗ trợ đầu tư phải dành một phần diện tích đất đã đầu tư hạ tầng cho doanh nghiệp công nghệ cao thuộc khu vực kinh tế tư nhân, doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo thuê, thuê lại.

Cho doanh nghiệp tư nhân thuê liệu có khả thi?

Vậy vấn đề đang đặt ra là liệu chúng ta có nên dùng trụ sở dôi dư sau sắp xếp để cho doanh nghiệp công nghệ cao thuộc khu vực kinh tế tư nhân, doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo thuê, thuê lại hay không?

Về vấn đề này, ông Lê Như Tiến, ĐBQH khóa XIII nhận định, số lượng trụ sở công dự kiến dôi dư là 4.226 trụ sở mới là sắp xếp của cấp tỉnh, thành. Còn sau khi bỏ cấp huyện, và sáp nhập lại cấp xã thì con số trụ sở bị dôi dư sẽ còn lớn hơn đó rất nhiều, thậm chí hàng chục nghìn trụ sở. Bởi mỗi tỉnh có bao nhiêu đơn vị hành chính cấp huyện, chưa kể khi sáp nhập các xã thì số trụ sở bị dôi dư sẽ rất lớn.

Do đó theo ông Tiến, nếu không quản lý tốt thì tài sản của nhà nước sẽ lãng phí rất lớn, hàng triệu tỷ. Cho nên cần kiểm soát chặt chẽ chuyển mục đích sử dụng cho các nơi còn thiếu như y tế, văn hóa, giáo dục, và đặc biệt là hiện nay các doanh nghiệp nhỏ và vừa đang rất thiếu đất để sản xuất và môi trường tạo lập. “Vì thế Chính phủ cần chỉ đạo cụ thể, chuyển đổi mục đích sử dụng đó sang cho doanh nghiệp tư nhân được thuê và sử dụng các nguồn lực đó, nhất là vừa qua khi Bộ Chính trị đã có Nghị quyết về phát triển kinh tế tư nhân. Cho nên cần tạo điều kiện cho họ đất đai, tiếp cận các nguồn lực” – ông Tiến nói.

Bà Nguyễn Thị Việt Nga - Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương cũng cho rằng, các trụ sở đơn vị cơ quan sau sắp xếp là tài sản của nhà nước, tài sản công phải xử lý theo các quy định pháp luật về tài sản công. Nên tính đến xử lý để đảm bảo vừa đúng với quy định của pháp luật, vừa tránh lãng phí thậm chí là thất thoát. Trụ sở nếu không có hướng xử lý, sử dụng sẽ xuống cấp rất nhanh, đến khi sờ đến không sử dụng được là một sự lãng phí.

Bà Nga cho rằng, việc xử lý tài sản công dôi dư không dễ. Chúng ta đã qua một lần sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã, và các đơn vị sự nghiệp công lập thì đến bây giờ tại một số địa phương vẫn chưa xử lý dứt điểm xong xuôi, gây ra sự lãng phí. Sắp tới khi sáp nhập cấp tỉnh, cấp xã trên cả nước thì trụ sở dôi dư rất lớn, do đó cần rà soát lại các quy định của pháp luật liên quan đến xử lý tài sản công. Đây là vấn đề chưa có trong tiền lệ khi lần này việc sắp xếp diễn ra trên phạm vi cả nước, trước đây chỉ xử lý đơn lẻ, còn bây giờ là xử lý hàng loạt nên cần có sự rà soát các quy định của pháp luật, nếu quy định đang vướng cần có hướng để xử lý ngay như việc sửa đổi các quy định có liên quan.

Bà Nguyễn Thị Việt Nga - Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương):

“Có thể xem xét cho các doanh nghiệp tư nhân vừa và nhỏ, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo thuê vì họ đang cần nhu cầu lớn về mặt bằng, trụ sở trong khi họ lại đang thiếu vốn. Do đó nên xem xét có cơ chế cho họ thuê theo tinh thần phát triển kinh tế tư nhân, vừa tránh được sự thất thoát lãng phí của nhà nước, vừa tạo điều kiện tối ưu cho doanh nghiệp. Tuy nhiên cho thuê như thế nào? đơn vị nào quản lý? và vận hành ra sao cần tính đến để có chính sách cụ thể, tránh sự bị động khi xử lý”.

H.Vũ