Có nên tiếp tục dùng thuốc trị trầm cảm khi mang thai?

1. Vai trò của thuốc trị trầm cảm

Thuốc trị trầm cảm có vai trò trung tâm trong điều trị các rối loạn trầm cảm từ mức độ trung bình đến nặng. Các thuốc này giúp điều chỉnh sự mất cân bằng của các chất dẫn truyền thần kinh trong não, đặc biệt là serotonin, noradrenalin và dopamin - những chất có liên quan trực tiếp đến tâm trạng, giấc ngủ và khả năng tập trung.

Nhờ đó, thuốc giúp giảm các triệu chứng buồn bã, tuyệt vọng, lo âu, cải thiện giấc ngủ, năng lượng và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Bên cạnh tác dụng cải thiện triệu chứng, việc duy trì thuốc trầm cảm đúng liều và đủ thời gian còn có vai trò ngăn ngừa tái phát, hạn chế nguy cơ bệnh trở nên mạn tính hoặc nặng hơn, kể cả những ý nghĩ tự sát.

Nhiều trường hợp đang uống thuốc trầm cảm thì phát hiện mình mang thai.

2. Khi mang thai có nên dùng thuốc trầm cảm?

Nhiều phụ nữ khi biết mình có thai thường lo lắng rằng thuốc trầm cảm có thể ảnh hưởng xấu đến sự phát triển của thai nhi. Vì vậy, người bệnh tự ý dừng thuốc mà không hỏi ý kiến bác sĩ. Tuy nhiên, trong thai kỳ, thuốc trị trầm cảm có vai trò quan trọng giúp ổn định tinh thần cho mẹ, từ đó hỗ trợ thai nhi phát triển trong một môi trường tâm lý - sinh học an toàn hơn.

Trên thực tế, hầu hết các thuốc chống trầm cảm hiện nay, đặc biệt là nhóm SSRI như sertraline, fluoxetine... được đánh giá là tương đối an toàn trong thai kỳ. Một số nghiên cứu ghi nhận, trẻ sơ sinh có thể gặp một số tác dụng phụ thoáng qua khi mẹ sử dụng thuốc trong thai kỳ, chẳng hạn như khóc nhiều, khó ngủ, khó bú hoặc có rối loạn hô hấp nhẹ sau sinh. Những biểu hiện này thường tự hết trong vài ngày đến vài tuần.

Nguy cơ dị tật bẩm sinh do thuốc chống trầm cảm là rất hiếm và chủ yếu liên quan đến một số hoạt chất cụ thể, không phải tất cả. Quan trọng hơn, khi so sánh giữa nguy cơ này với những hậu quả nặng nề nếu mẹ bầu bị trầm cảm nặng mà không điều trị, đa số chuyên gia cho rằng việc duy trì điều trị bằng thuốc trong nhiều trường hợp là cần thiết.

Việc có tiếp tục dùng thuốc hay không phụ thuộc vào mức độ bệnh của mỗi người...

Việc ngừng thuốc trầm cảm đột ngột có thể gây ra nhiều hệ lụy:

- Xuất hiện hội chứng cai thuốc: Chóng mặt, buồn nôn, mất ngủ, lo lắng tăng cao.

- Nguy cơ tái phát hoặc nặng hơn tình trạng trầm cảm: Mẹ bầu có thể rơi vào cảm giác tuyệt vọng, buồn bã dai dẳng, thậm chí xuất hiện ý nghĩ tự làm hại bản thân.

- Ảnh hưởng gián tiếp đến thai nhi: Mẹ bị trầm cảm nặng thường ăn uống kém, ngủ không đủ giấc, tăng nguy cơ sinh non, trẻ nhẹ cân hoặc chậm phát triển.

Do đó, phụ nữ mang thai có tiếp tục dùng thuốc hay không cần được bác sĩ chỉ định, trong đó:

+ Nếu trầm cảm nhẹ, đã kiểm soát ổn định: Có thể cân nhắc giảm liều hoặc thay thế bằng các biện pháp không dùng thuốc như tư vấn tâm lý, liệu pháp nhận thức - hành vi, thiền, yoga, vận động nhẹ.

+ Nếu trầm cảm trung bình đến nặng, tái phát nhiều lần hoặc có nguy cơ tự sát: Việc duy trì thuốc chống trầm cảm thường được ưu tiên, bởi nguy cơ khi ngừng thuốc sẽ lớn hơn nhiều so với nguy cơ do thuốc mang lại.

3. Cách dùng thuốc trị trầm cảm an toàn

Để giảm thiểu rủi ro, việc điều trị cần tuân thủ một số nguyên tắc:

- Ưu tiên các loại thuốc đã có dữ liệu an toàn rõ ràng trong thai kỳ.

- Sử dụng liều thấp nhất có hiệu quả để kiểm soát triệu chứng.

- Khám thai định kỳ, theo dõi sức khỏe tinh thần và sự phát triển của em bé bằng siêu âm, xét nghiệm.

- Kết hợp các biện pháp hỗ trợ: chế độ dinh dưỡng cân đối, ngủ đủ giấc, tập luyện nhẹ nhàng, tham gia tư vấn tâm lý và nhận được sự đồng hành từ gia đình.

5 bước cần làm khi phát hiện mang thai trong lúc đang uống thuốc trầm cảm:

- Không tự ý dừng thuốc, việc ngừng đột ngột có thể nguy hiểm cho cả mẹ và bé.

- Báo ngay cho bác sĩ điều trị để được đánh giá tình trạng và quyết định tiếp tục hay điều chỉnh thuốc.

- Khám thai sớm: Bác sĩ sản khoa sẽ phối hợp theo dõi kỹ lưỡng sự phát triển của thai nhi.

- Áp dụng các phương pháp giảm stress tự nhiên như yoga, thiền, đi bộ, trò chuyện cùng chuyên gia tâm lý.

- Chia sẻ với người thân về tình trạng bệnh để được hỗ trợ tinh thần.

Nguyên nhân nào khiến bệnh trầm cảm gia tăng ở giới trẻ? | SKĐS

ThS.BS. Đinh Hữu Uân