Cơ quan thẩm tra nói gì về việc miễn xin giấy phép xây dựng

Ngày 4-11, Quốc hội sẽ cho ý kiến về dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi). Một trong những điểm thay đổi đáng chú ý nhất là đề xuất miễn giấy phép xây dựng đối với một số công trình.

Chỉ miễn giấy phép với công trình lớn

Bộ Xây dựng cho biết nhằm tạo thuận lợi tối đa cho hoạt động xây dựng và cắt giảm thủ tục hành chính, cơ quan soạn thảo đã sửa Luật Xây dựng theo hướng: Các dự án đã được cơ quan chuyên môn thẩm định Báo cáo nghiên cứu khả thi xây dựng sẽ được miễn giấy phép xây dựng. Đây chủ yếu là các công trình lớn.

Với các công trình còn lại, chủ yếu quy mô nhỏ, việc cấp giấy phép xây dựng sẽ được thực hiện trực tuyến với thời gian giải quyết tối đa bảy ngày.

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Bùi Xuân Dũng cho hay dự thảo không quy định cụ thể thẩm quyền thực hiện thủ tục hành chính mà giao Chính phủ quy định chi tiết. Hướng tới là phân cấp triệt để cho địa phương, chỉ giữ lại trung ương đối với những vấn đề mang tính liên tỉnh, liên vùng, liên quốc gia; liên quan đến quốc phòng, an ninh, chủ quyền quốc gia; hoặc các dự án có kỹ thuật chuyên môn sâu, trọng điểm công nghệ.

Các công trình xây dựng lớn được miễn giấy phép xây dựng, còn các công trình nhỏ vẫn theo quy định hiện hành. Ảnh: V.LONG

Để chuẩn bị cho phiên thảo luận ngày 4-11, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội vừa tiến hành thẩm tra dự án luật này.

Theo ủy ban, việc miễn giấy phép xây dựng là chủ trương đúng, phù hợp với định hướng cải cách thủ tục hành chính, góp phần rút ngắn thời gian triển khai dự án và giảm chi phí cho người dân, doanh nghiệp. Tuy nhiên, khi đó công trình sẽ không có căn cứ pháp lý để cơ quan tài nguyên và môi trường xác định tài sản gắn liền với đất nhằm cấp Giấy chứng nhận quyền sở hữu.

Do đó, cơ quan thẩm tra đề nghị xem xét sửa đổi, bổ sung quy định tương ứng trong Luật Xây dựng hoặc Luật Đất đai để bảo đảm tính thống nhất, có cơ sở pháp lý đầy đủ cho việc xác lập quyền tài sản trên đất. Đồng thời, cần bổ sung tiêu chí và quy trình hậu kiểm rõ ràng, công khai thông tin, tránh lạm dụng hoặc buông lỏng kiểm tra; bảo đảm yêu cầu kỹ thuật, môi trường, phòng cháy chữa cháy và quyền lợi người dân.

Giấy phép xây dựng có phải là thủ tục gây phiền hà?

Theo cơ quan thẩm tra, kinh nghiệm quốc tế cho thấy hoạt động xây dựng thường gắn với hai loại giấy phép cơ bản: Giấy phép xây dựng và Giấy phép sử dụng công trình.

Giấy phép xây dựng là công cụ pháp lý bảo đảm tuân thủ pháp luật, kiểm soát việc thực hiện quy hoạch, tiêu chuẩn kỹ thuật, an toàn và trật tự xây dựng ngay từ giai đoạn khởi đầu dự án. Trong khi đó, giấy phép sử dụng công trình thể hiện nguyên tắc bảo đảm quyền con người, cụ thể là quyền được sử dụng, cư trú, làm việc trong công trình an toàn, hợp pháp, bền vững.

Vì vậy, giấy phép xây dựng không phải là “rào cản” hay “thủ tục gây phiền hà”, mà là công cụ bảo đảm quyền lợi công dân và trật tự xã hội trong lĩnh vực xây dựng. Vấn đề nằm ở chất lượng, cách thức và quy trình cấp phép.

Thực tế cho thấy, nhiều vi phạm trong xây dựng không xuất phát từ cơ chế cấp phép mà từ sự thiếu minh bạch, thiếu nhất quán trong quy định về loại công trình phải cấp phép, điều kiện và thẩm quyền cấp phép. Một số quy trình còn phức tạp, chưa gắn trách nhiệm giải trình của cơ quan cấp phép, dẫn đến khiếu nại, chậm trễ, thậm chí phát sinh tiêu cực.

Đề nghị làm rõ quy trình, trách nhiệm và cơ chế hậu kiểm

Cơ quan thẩm tra đề nghị trong quá trình xây dựng nghị định hướng dẫn, Chính phủ cần nghiên cứu kỹ phạm vi đối tượng phải xin cấp phép; phân định rõ giữa công trình dân dụng, công trình hạ tầng kỹ thuật, công trình tôn giáo, quốc phòng, an ninh. Đồng thời, phải xác định rõ điều kiện được cấp phép, bảo đảm thống nhất với quy hoạch xây dựng, tiêu chuẩn kỹ thuật, an toàn, phòng cháy chữa cháy và môi trường.

Các công trình sân bay lớn tới đây không cần xin giấy phép xây dựng. Ảnh: V.LONG

Cũng cần quy định rõ thẩm quyền cấp phép theo cấp hành chính và theo quy mô, tính chất công trình để tăng tính phân cấp, gắn với trách nhiệm của từng cơ quan.

Ngoài ra, quy trình cấp phép cần được đơn giản hóa nhưng minh bạch, quy định cụ thể trách nhiệm và thời hạn giải quyết của cơ quan nhà nước; xây dựng hệ thống thông tin công khai để người dân, doanh nghiệp có thể tra cứu, giám sát, kiểm soát việc thực hiện.

Chính phủ cũng được đề nghị nghiên cứu từng bước áp dụng cơ chế “Giấy phép sử dụng công trình” đối với một số loại công trình có yêu cầu cao về an toàn, nhằm hoàn thiện chu trình pháp lý từ khởi công đến khai thác, sử dụng.

Cơ quan thẩm tra cũng lưu ý dự luật hiện chưa quy định rõ cơ chế xử lý đối với công trình đã được cấp phép hợp pháp nhưng trong quá trình thi công phát sinh vi phạm như sai thiết kế, thay đổi công năng, chiều cao hoặc mật độ xây dựng. Điều này dễ gây lúng túng cho cơ quan quản lý trong xác định thẩm quyền và biện pháp xử lý.

Do đó, cơ quan soạn thảo cần bổ sung quy định cụ thể hoặc giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết nguyên tắc xử lý vi phạm sau khi được cấp phép, bao gồm phân định trách nhiệm của các chủ thể liên quan, quy trình xử lý và tiêu chí xác định mức độ vi phạm.

Bên cạnh đó, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cũng đề nghị làm rõ cơ chế cấp phép xây dựng trực tuyến và trách nhiệm phối hợp giữa các sở, ngành, địa phương để bảo đảm quy trình minh bạch, đồng bộ, thuận tiện cho người dân và doanh nghiệp.

VIẾT LONG