Cổ vật vô giá triều Nguyễn: Bài 5 - 4 tháng trời ăn dầm ở dề săn hoàng bào
Trải qua những biến động của lịch sử, chiến tranh, loạn lạc nhiều cổ vật cung đình Huế bị mất tích. Để lưu giữ lại hồn cốt của dân tộc, nhiều nhà sưu tầm đã không tiếc công sức, tiền bạc để 'truy tìm' các cổ vật bị mất tích.
Căn nhà riêng của nhà sưu tầm cổ vật Nguyễn Hữu Hoàng (xã Phú Mỹ- huyện Phú Vang- tỉnh TT Huế) nằm sát bên tỉnh lộ 10 là địa chỉ quen thuộc của giới nghiên cứu và sưu tầm đồ cổ ở trong và ngoài tỉnh. Bạn bè anh ví von rằng căn nhà của anh Hoàng giống như một bảo tàng thu nhỏ với hơn 1 nghìn hiện vật đang được trưng bày. Trong đó có những hiện vật “độc nhất vô nhị” như trang phục cung đình triều Nguyễn với hơn 50 bộ.
Nói về chặng đường đi tìm cổ vật của mình, anh Hoàng tâm sự, anh xuất thân trong một gia đình gốc xưa ở Huế, có bố làm thợ mộc, mẹ hành nghề buôn bán nên anh có đủ điều kiện để ăn học thành tài. Tuy nhiên năm lớp 11 anh đã đưa ra một quyết định khiến cả nhà phải bất ngờ đó là đi sưu tầm cổ vật.
"Ngay từ nhỏ tôi đã sớm tiếp xúc với những thứ cổ xưa còn lại trong gia đình như cái chén hay cái bát của ông bà để lại, tôi đem ra ngắm nghía rồi đam mê lúc nào không hay", anh Hoàng nói.
Nói là làm nên đến năm 15 tuổi anh bắt đầu rong ruổi trên chiếc xe đạp của mình trên các con đường ở Huế để săn lùng cổ vật. Thời gian đầu mới vào nghề anh chỉ tìm gặp những chén, bát hay đồ gốm nhưng như vậy chưa thỏa được đam mê của mình anh quyết định đi đến các tỉnh khác để sưu tầm, kể cả... ra nước ngoài.
Năm 19 tuổi anh quyết định rời Huế để sang các tỉnh khác tìm cổ vật. Mỗi chuyến đi của anh kéo dài từ 10 đến 15 ngày, có khi cả tháng trời. Những lần như thế anh phải lội hết làng này sang làng khác, tỉnh này sang tỉnh nọ đến khi đầy ba lô anh mới quay về nhà.
Vào thời điểm đó còn quá trẻ nên trong tay không có vốn, để theo đuổi đam mê anh Hoàng phải vay tiền người nhà và bạn bè.
"Trong một lần ra Quảng Trị tôi tình cờ thấy một bộ men lam sứ ngự dụng của vua chúa nhà Nguyễn làm tôi rất thích. Nhưng lúc đó không có tiền nên phải quay về nhà vay tiền và mua bộ men lam sứ đó với giá ... 2 cây vàng tức khoảng 24 triệu đồng, là số tiền rất lớn vào thời điểm đó", anh Hoàng nhớ lại.
Trong số những cổ vật mà mình sưu tầm được, anh Hoàng tâm đắc nhất bộ sưu tập “Trang phục cung đình triều Nguyễn” với hơn 50 bộ. Cả nước hiện chỉ có 2 bảo tàng còn lưu giữ trang phục cung đình triều Nguyễn là Bảo tàng Lịch sử TP.Hồ Chí Minh và Bảo tàng Cổ vật cung đình Huế.
Một trong những chiếc áo nổi bật trong bộ sưu tập trang phục cung đình của anh Hoàng là chiếc áo hoàng bào thượng triều của nhà vua. Ai tận mắt nhìn thấy chiếc hoàng bào này cũng không khỏi trầm trồ, mê hoặc trước những hoa văn, họa tiết tinh xảo.
Nói về bộ hoàng bào anh Hoàng cho biết, bộ áo này đến với anh một cách khá bất ngờ đến nổi đến bây giờ anh vẫn còn chưa tin được hay nói như anh thì "quý vật tìm quý nhân".
Anh Hoàng kể lại, chừng mười năm trước, anh nghe tin một ông cụ ở huyện Hướng Hóa (Quảng Trị) đang sở hữu chiếc áo của quan triều Nguyễn. Ngày hôm sau, anh phóng xe máy đi ra tận nhà ông cụ để thấy được hiện vật mà lâu nay khao khát tìm kiếm.
“Khi nhìn thấy chiếc áo hoàng bào, tôi không tin vào mắt mình. Tôi cũng không hiểu vì sao chiếc áo lại “lạc” đến vùng đất này và mình rất may có cơ duyên được gặp”, anh Hoàng kể.
Tuy nhiên khi anh đề nghị để mua lại thì ông cụ chủ nhà không đồng ý bán. Không nản lòng, nhà sưu tầm này “ăn dầm ở dề” suốt 4 tháng tại mảnh đất Hướng Hóa để thuyết phục ông cụ nhưng vẫn không thành công bởi chủ nhân thấy chiếc áo đẹp nên muốn lưu giữ trong nhà.
Quyết không bỏ cuộc, sau đó thỉnh thoảng anh Hoàng lại ghé nhà ông cụ để hỏi thăm chiếc hoàng bào và tiếp tục hỏi mua nhưng ông cụ vẫn quyết không bán.
Biết tin, có nhiều nhà sưu tầm cổ vật đến hỏi mua khiến anh Hoàng lo sợ báu vật này nguy cơ không được về Huế nên anh phải nhờ một số già làng ở đó tác động. Cuối cùng, ông cụ cũng chấp nhận bán chiếc áo hoàng bào cho anh Hoàng với mong muốn chiếc áo sẽ được gìn giữ, bảo quản tốt hơn.
Sau khi đã có bộ long bào trong tay anh liền dùng trầm để xông nhằm “an lòng vị vua nơi chính suối”.
Thời điểm anh Hoàng công bố về chiếc áo ai cũng nửa tin nữa ngờ về tính chân thật của bộ long bào nhưng khi tận mắt chứng kiến ai cũng phải trầm trồ thán phục bởi sự tinh tế của nó.
Trong số hàng ngàn cổ vật quý hiếm từng sở hữu, anh Nguyễn Hữu Hoàng đã dành một phần không nhỏ để hiến tặng cho Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế; Bảo tàng Văn hóa Huế; Bảo tàng Lịch sử và Cách mạng ở các tỉnh Quảng Ngãi, Quảng Nam, Huế, Quảng Trị và Thanh Hóa, Quảng Trị, Huế, Quảng Nam, Quảng Ngãi cùng một số nhà lưu niệm trong và ngoại tỉnh.
