Con đường phát triển bền vững của báo chí vẫn là chất lượng nội dung

Diễn đàn Báo chí toàn quốc lần thứ II năm 2025 đề cập đến những thách thức trong giới báo chí hiện nay, đồng thời gợi mở cơ hội để báo chí sẵn sàng bước vào kỷ nguyên mới.

Đây không chỉ là dịp để ôn lại truyền thống vẻ vang mà còn là lời hiệu triệu mạnh mẽ để báo giới nước nhà bước vào một kỷ nguyên mới – kỷ nguyên của sự chuyên nghiệp, đổi mới sáng tạo và khát vọng vươn lên mãnh liệt cùng dân tộc.

Tại phiên khai mạc, ông Lê Quốc Minh - Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam đã có bài thuyết trình quan trọng với chủ đề "Báo chí Việt Nam: Thách thức và cơ hội, sẵn sàng cho một kỷ nguyên mới". Bài trình bày đã phác họa bức tranh toàn cảnh về những khó khăn và tiềm năng của báo chí trong bối cảnh hiện nay.

Quang cảnh phiên khai mạc Diễn đàn Báo chí toàn quốc lần thứ II năm 2025.

Theo báo cáo nghiên cứu báo chí mới nhất của Viện Reuters, tỉ lệ người dùng chatbot AI cho tin tức đang tăng nhanh, đặc biệt ở nhóm tuổi trẻ (7% toàn cầu, 15% dưới 25 tuổi). Các nền tảng công nghệ lớn tích hợp tóm tắt bằng AI và các tính năng tin tức khác đang gây lo ngại cho báo chí. Hệ sinh thái truyền thông thay thế do YouTuber, TikToker và podcaster dẫn đầu đang thách thức trực tiếp các cơ quan báo chí chính thống.

Ngoài ra, sự dịch chuyển của độc giả đã khiến mạng xã hội đã lần đầu tiên vượt qua truyền hình về mức độ truy cập tại Mỹ, cho thấy sự thay đổi lớn trong hành vi tiêu thụ thông tin. Sự lên ngôi của video mạng xã hội và tin tức dựa vào cá nhân đang là thách thức to lớn.

Chưa hết, niềm tin giảm sút và xu hướng né tránh tin tức: Niềm tin vào báo chí ổn định ở mức 40% nhưng vẫn thấp hơn thời điểm cao điểm Covid-19. Tỉ lệ những người né tránh tin tức đang tăng lên do cảm thấy tin tức quá tiêu cực, ảnh hưởng tâm trạng.

Về kinh tế báo chí, ông Lê Quốc Minh cũng đã trích dẫn rằng tỉ lệ người trả tiền cho tin tức số đang chững lại, vẫn ở mức 18% tại các quốc gia thu nhập cao, rất khó để thu hút thêm người trả tiền. Doanh nghiệp cắt giảm chi phí quảng cáo và dịch chuyển sang các nền tảng số có khả năng nhắm mục tiêu chính xác hơn. Google, Meta và Amazon đang kiểm soát khoảng 60% tổng doanh thu quảng cáo kỹ thuật số toàn cầu, trong khi báo chí chỉ hưởng 5% thị phần này.

“Báo chí đã mắc sai lầm khi đưa nội dung miễn phí lên internet và mạng xã hội, dẫn đến mất độc giả truyền thống và phụ thuộc vào nguồn traffic từ search engine và mạng xã hội, nhưng không có dữ liệu độc giả trực tiếp”, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam nhấn mạnh.

Tuy nhiên, ông Lê Quốc Minh cũng cho rằng thách thức luôn đi kèm với cơ hội và điều quan trọng là báo chí nhận ra cơ hội để phát triển bền vững. Theo đó, báo chí cần tập trung vào chất lượng nội dung và giá trị cốt lõi: Trong bối cảnh AI tạo ra lượng nội dung khổng lồ, chất lượng sẽ là yếu tố then chốt.

Việc chuyển đổi từ "kỷ nguyên lưu lượng truy cập" sang "kỷ nguyên độc giả trực tiếp" là hướng đi mà báo chí cần tăng cường theo đuổi. Báo chí cần thu thập dữ liệu độc giả trực tiếp (first-party data) để hiểu rõ hơn về người đọc, tương tự như thời kỳ bán báo giấy.

Trong bối cảnh công nghệ số và trí tuệ nhân tạo đã len lỏi vào mọi ngõ ngách của đời sống, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam kêu gọi báo chí cần tăng cường trang bị kiến thức AI để phục vụ cho công việc, cũng như là cách để cạnh tranh với chính các công cụ AI và các nền tảng khác. Việc ứng dụng AI vào tự động hóa quy trình sản xuất tin tức, phân tích dữ liệu lớn, phát hiện xu hướng và cá nhân hóa nội dung là điều mà mọi cơ quan báo chí, các nhà báo đều phải tận dụng.

Hội Nhà báo Việt Nam đang tích cực đào tạo năng lực số và kỹ năng AI cho hàng ngàn nhà báo với mục tiêu "bình dân học vụ AI", sắp tới sẽ mở nhiều lớp đào tạo AI để giúp thêm nhiều nhà báo trang bị kiến thức AI để phục vụ cho công việc thực tế của mình.

Ông Lê Quốc Minh - Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam.

Về vấn đề nguồn thu báo chí, ông Minh cũng trích dẫn báo cáo của Viện Báo chí Reuters để nhấn mạnh rằng báo chí không nên chỉ phụ thuộc duy nhất vào quảng cáo, mà phải mở rộng sang các nguồn thu khác, như thu phí độc giả, xây dựng thương hiệu báo chí, tham gia thị trường truyền thông chính sách và thậm chí tái định vị báo in.

Tuy nhiên, ông Minh cho rằng dù báo in suy giảm song vẫn chiếm phần quan trọng và mang lại trải nghiệm đọc sâu hơn, khả năng ghi nhớ tốt hơn. Cần sản xuất báo in như một ấn phẩm chất lượng cao, cân bằng đổi mới kỹ thuật số với giá trị truyền thống để duy trì sự gắn bó của độc giả và tăng giá trị thương hiệu.

Lê Mạnh Quốc