'Cơn khát' vốn dài hạn cho xây dựng hạ tầng bền vững

Bà Nguyễn Thị Hài Hòa - Phó Tổng giám đốc kiêm Trưởng ban tài chính Tập đoàn Sun Group.

Tại Hội thảo "Đa dạng vốn cho phát triển bền vững" do Báo Tài chính - Đầu tư tổ chức, bà Nguyễn Thị Hài Hòa - Phó Tổng giám đốc kiêm Trưởng ban tài chính Tập đoàn Sun Group đã chia sẻ những trăn trở và kinh nghiệm thực tế từ góc độ một doanh nghiệp lớn đang vận hành các dự án cần vốn dài hạn trong các lĩnh vực mũi nhọn.

Khoảng trống trên thị trường vốn dài hạn

Đối với những tập đoàn đa ngành hoạt động trong các lĩnh vực mũi nhọn như du lịch, bất động sản, y tế, giáo dục và hàng không, đặc thù kinh doanh là yếu tố quyết định cấu trúc vốn. Bà Nguyễn Thị Hài Hòa - Phó Tổng giám đốc kiêm Trưởng ban tài chính Tập đoàn Sun Group đã ví von một cách đầy hình tượng về mô hình kinh doanh của mình: "Chúng tôi đầu tư lớn nhưng lại thu tiền lẻ". Minh chứng rõ nét nhất cho nhận định này là những dự án mang tính biểu tượng như Bà Nà Hills đã được đầu tư tới 16 năm, hay Fansipan cũng đã trải qua 12 năm vận hành.

Tuy nhiên, thực tế thị trường tín dụng lại đang đi ngược với nhu cầu này. Theo bà Hòa, các tổ chức tín dụng hiện nay xem xét các khoản vay 7 năm đã là dài hạn, và trên 7 năm được xếp vào nhóm rủi ro.

Sự lệch pha này càng trở nên gay gắt hơn trong bối cảnh thị trường tài chính có những biến động về thanh khoản. Bà Hòa dẫn chứng câu chuyện vào giai đoạn cuối năm 2025, khi việc đẩy mạnh tín dụng ra thị trường diễn ra quá nhanh và mạnh, khả năng huy động vốn của các ngân hàng đã không thể theo kịp. Trước áp lực đó, chiến lược của các doanh nghiệp tư nhân lớn là tìm đến kênh trái phiếu cho giai đoạn 2026-2030. Song, thị trường trái phiếu doanh nghiệp hiện tại vẫn chưa phải là "cứu cánh" hoàn hảo.

Bà Hòa chỉ rõ: "Trái phiếu doanh nghiệp của chúng ta đang chiếm tỷ trọng rất nhỏ so với quy mô tổng trái phiếu trên thị trường... tỷ trọng trái phiếu 10 năm hoặc trên 10 năm chiếm rất ít". Thị trường hiện vẫn chỉ tập trung vào các kỳ hạn ngắn từ 1-3 năm, sau đó mới đến 3-5 năm.

Vấn đề không chỉ nằm ở kỳ hạn phát hành, mà còn ở tính thanh khoản thứ cấp. Đại diện Sun Group đặt vấn đề về cơ chế đảm bảo thanh khoản cho nhà đầu tư muốn thoái vốn sớm: "Ví dụ khi mà trái phiếu 10 năm nhưng mà chỉ 5 năm tôi đã cần tiền rồi, vậy cơ chế nào có thể đảm bảo tính thanh khoản của trái phiếu từ năm thứ 5, thay vì phải đợi đến năm thứ 10".

"Điểm nghẽn" tín dụng PPP và rào cản chi phí của dòng vốn ngoại

Bên cạnh câu chuyện trái phiếu, hình thức đối tác công tư (PPP) được kỳ vọng là đòn bẩy cho phát triển hạ tầng, nhưng thực tế triển khai lại đang gặp khó ngay từ cửa ngõ ngân hàng. Bà Hòa liệt kê hàng loạt dự án trọng điểm cần nguồn vốn khổng lồ và tiến độ gấp rút như dự án BT kéo dài từ sân bay Gia Bình về Hà Nội, các dự án thể thao tại Rạch Chiếc (TP.HCM) hay cụm công trình tại Phú Quốc phục vụ APEC 2027.

Mặc dù chính sách vĩ mô đã cởi mở, nhưng doanh nghiệp vẫn chưa cảm nhận được sự "nhiệt tình" từ các định chế tài chính. Bà Hòa thẳng thắn: "Cho đến thời điểm hiện tại, chưa có một tổ chức tín dụng nào sửa bộ sản phẩm có quy định của họ để có thể cho doanh nghiệp tiếp cận và cho vay những dự án PPP như vậy". Các ngân hàng vẫn áp dụng các nguồn vốn khá ngắn hạn cho các dự án có khả năng thu hồi vốn rất dài.

Khi dòng vốn trong nước gặp khó, hướng đi ra thị trường quốc tế cũng không trải hoa hồng. Dù doanh nghiệp mong muốn tiếp cận nguồn vốn xanh và vốn ngoại, nhưng rào cản về chi phí và tiêu chuẩn là rất lớn. Bà Hòa nhấn mạnh, để thu hút vốn ngoại, doanh nghiệp phải minh bạch tài chính, chứng minh hiệu quả dòng tiền và cần sự bảo chứng uy tín từ các tổ chức xếp hạng tín dụng độc lập. Tuy nhiên, cái giá phải trả không hề rẻ. "Các tổ chức nước ngoài cũng yêu cầu chúng ta phải thực hiện bảo hiểm tỷ giá, đây là một chi phí không hề nhỏ. Thậm chí, nhiều nhà đầu tư nước ngoài còn yêu cầu thêm một tổ chức tín dụng trong nước bảo lãnh cho khoản đầu tư của họ", bà Hòa chia sẻ.

Từ góc độ thực tế đó, bà kết luận rằng kênh huy động vốn quốc tế tiếp xúc không dễ và chi phí cao, do đó "nếu chúng ta có thể cải thiện được thị trường trái phiếu doanh nghiệp trong nước thì đấy mới là kênh huy động vốn hiệu quả hơn cho doanh nghiệp".

Về khía cạnh phát triển bền vững, đại diện Sun Group đưa ra một kiến nghị mang tính quy hoạch tổng thể: Tiêu chí "xanh" cần được thiết lập ngay từ đầu. Bà đề xuất Ngân hàng Nhà nước và Bộ Tài chính nên phối hợp với địa phương để đưa tiêu chí xanh vào ngay thời điểm tổ chức đấu thầu dự án. "Bởi vì những tiêu chí xanh đó nếu khi chúng tôi nhận dự án rồi sau đó mới tìm đến các bên tư vấn khác để phải thay đổi cấu trúc thì mới “xanh”, lúc đó chậm mất rồi!", bà Hòa khẳng định. Việc thiếu đồng bộ các tiêu chí xanh ngay từ khâu quy hoạch ban đầu có thể đang gây lãng phí nguồn lực xã hội, khi doanh nghiệp phải tốn kém chi phí để điều chỉnh dự án cho phù hợp với các tiêu chuẩn bền vững sau khi đã trúng thầu.

Từ những phân tích thực tế trên, bà Hòa đưa ra nhận định quan trọng. Nếu Việt Nam có thể cải thiện thị trường trái phiếu doanh nghiệp trong nước, đây mới thực sự là kênh huy động vốn hiệu quả cho doanh nghiệp. Điều này đòi hỏi sự vào cuộc nhanh chóng của các cơ quan nhà nước, từ Bộ Tài chính đến Ngân hàng Nhà nước, trong việc đưa ra cơ chế tháo gỡ cho các sản phẩm tín dụng và trái phiếu phù hợp với nhu cầu thực tế của doanh nghiệp và yêu cầu phát triển bền vững của nền kinh tế.

Qui Ánh