Con người biết đến khủng long từ khi nào?

Nhà khoa học Robert Plot, công bố hình minh họa đầu tiên về xương khủng long trong tác phẩm của mình vào năm 1677.

Hình minh họa đầu tiên về xương của loài động vật khổng lồ này chỉ xuất hiện từ năm 1677.

Phát hiện đầu tiên

Năm 1677, nhà tự nhiên học người Anh, Robert Plot, đã công bố hình minh họa đầu tiên về xương khủng long, chỉ có điều, ông không biết đó là gì. Lúc đầu, Plot tự hỏi, liệu hóa thạch này - được phát hiện ở Oxfordshire (Anh) - có phải là xương voi từ Đế chế La Mã hay không. Nhưng sau khi kiểm tra một con voi sống để so sánh, ông cho rằng mẫu vật này có thể thuộc về một người khổng lồ.

Về mặt lịch sử, đây không phải là một ý tưởng lạ. Mặc dù, các nhà nghiên cứu không hiểu khủng long là gì cho đến thế kỷ 19, nhưng những câu chuyện về phát hiện xương của “rồng” hoặc các sinh vật lớn khác đã có từ nhiều thế kỷ trước.

Hans - Dieter Sues, nhà cổ sinh vật học tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên quốc gia Smithsonian (Mỹ), cho biết: “Con người từ rất lâu đã phát hiện xương khủng long, kinh ngạc trước chúng, nhưng không ai biết đó là thứ gì”.

Vậy khi nào con người bắt đầu tìm hiểu về khủng long?

Năm 1824, nhà cổ sinh vật học người Anh, William Buckland, đã viết một bài báo về hóa thạch xương hàm phát hiện tại ngôi làng Stonesfield (Anh). Ông mô tả nó thuộc về một loài bò sát lớn, và dùng các từ tiếng Hy Lạp có nghĩa là “thằn lằn lớn” để đặt tên cho nó là Megalosaurus. “Nhưng ngoài việc cho rằng đó là một loài động vật săn mồi lớn, ông ấy không thể nói về nó nhiều hơn nữa”, Sues nói. Điều này là do “thực sự không có gì để so sánh với nó”.

Megalosaurs là loài khủng long đầu tiên có tên hiện đại. Một năm sau khi Buckland công bố bài báo về loài này, nhà cổ sinh vật học người Anh, Giddeon Mantel, đã đề xuất cái tên Iguanodon cho một sinh vật kỳ lạ khác, có răng hóa thạch giống với răng của một con kỳ nhông lớn. Năm 1833, Mantel đã sử dụng các mảnh xương mới được phát hiện để xác định một chi mới, mà ông gọi là Hylaeosaurus.

Lúc này đã có ba loài sinh vật mới có kích thước lớn bất thường để các nhà khoa học so sánh với nhau, và đó là những gì nhà cổ sinh vật học và giải phẫu học người Anh, Richard Owen, đã làm.

Trong một bài báo xuất bản năm 1842, ông đã chỉ ra những điểm tương đồng giữa các hóa thạch này, từ đó xác định chúng là Dinosauria, một thuật ngữ mới mà ông đặt ra bằng cách kết hợp các từ tiếng Hy Lạp có nghĩa là “to lớn đáng sợ” và “thằn lằn”.

Những khám phá mới này đã thu hút trí tưởng tượng của công chúng Anh. Một trong những tài liệu tham khảo văn hóa đại chúng đầu tiên về khủng long là trong tiểu thuyết Bleak House của Charles Dickens, gồm 20 chương, xuất bản từ năm 1852 - 1853.

Tranh minh họa loài khủng long ăn thịt được vẽ năm 1896.

Vì sao khủng long tuyệt chủng?

Công chúng Mỹ trở nên đặc biệt say mê khủng long trong thời kỳ được gọi là “Chiến tranh xương” (Bone Wars) vào cuối thế kỷ 19, trong đó hai nhà cổ sinh vật học Hoa Kỳ, Edward Drinker Cope và Othniel Charles Marsh đã cạnh tranh khám phá khủng long mới.

Họ là những người bạn nhưng đã trở thành đối thủ trong “cuộc chiến” này. Bắt đầu từ những năm 1870, họ đã sử dụng sự giàu có và nguồn lực của mình để tài trợ cho các cuộc khai quật mới và phá hoại công việc của nhau.

Bất chấp sự mâu thuẫn, Cope và Marsh đã tìm ra hơn 100 loài khủng long mới, bao gồm Stegosaurus và Triceratops. Từ những khám phá này, các bảo tàng bắt đầu trưng bày xương khủng long, thậm chí tái tạo bộ xương hoàn chỉnh, giúp công chúng nhìn thấy hóa thạch chúng ở cự ly gần.

Vào những năm 1920, các nhà cổ sinh vật học tiếp tục có những khám phá mới về khủng long nhưng nguồn tài trợ cho các cuộc khai quật trong thời kỳ Đại suy thoái và Thế chiến II đã giảm đáng kể.

Cho đến những năm 1970, sự quan tâm của công chúng đối với khủng long đã trở lại, khi các nhà cổ sinh vật học bắt đầu có những khám phá thú vị hơn và đề xuất các lý thuyết làm thay đổi hiểu biết của chúng ta về những sinh vật khổng lồ này.

Quay trở lại những năm 1860, nhà sinh vật học người Anh, Thomas Henry Huxley, người ủng hộ mạnh mẽ thuyết tiến hóa của Charles Darwin, cũng là một trong những người đầu tiên nhận thấy sự tương đồng giữa hóa thạch chim và khủng long, cho rằng, chúng có mối liên hệ về tiến hóa. Hơn một thế kỷ sau, nhà cổ sinh vật học người Mỹ John Ostrom hồi sinh lý thuyết này bằng cách lập luận, chim là hậu duệ trực tiếp của khủng long.

Công trình của Ostrom và các nhà cổ sinh vật học khác đã phục hồi sự quan tâm đối với loài khủng long. Đáng kể là các lý thuyết mới về lý do vì sao khủng long tuyệt chủng - một câu hỏi mà không mấy học giả vào thế kỷ 19 quan tâm.

Năm 1980, các nhà khoa học Luis và Walter Alvarez cho rằng sự va chạm giữa một tiểu hành tinh và Trái đất có thể khiến hầu hết các loài khủng long bị tiêu diệt. Mặc dù gây nhiều tranh cãi, nhưng giả thuyết trên đã được nhiều nhà khoa học chấp nhận, cũng như lý thuyết của Ostrom cho rằng chim tiến hóa từ khủng long.

Sự phục hưng của khủng long cũng dẫn đến việc loài này trở nên nổi bật hơn trong văn hóa đại chúng. Năm 1988, hãng Universal Pictures ra mắt phần đầu tiên trong loạt phim hoạt hình dài tập dành cho trẻ em về khủng long có tên The Land Before Time. Năm 1991, ABC bắt đầu phát sóng Dinosaurs, một bộ phim về một gia đình khủng long.

Có lẽ tác phẩm quan trọng nhất về khủng long là Jurassic Park, bộ phim năm 1993 dựa trên tiểu thuyết cùng tên của Michael Crichton xuất bản năm 1990. Bộ phim và các phần tiếp theo của nó tiếp tục định hình cách nhiều người nhìn nhận về khủng long.

Trên thực tế, do các nhà khoa học ước tính rằng hầu hết các loài khủng long vẫn chưa được khám phá, nên có khả năng là ý tưởng của chúng ta về chúng sẽ chỉ tiếp tục thay đổi.

Theo History

Lê Du