'Cơn sóng ngầm' ngoại giao trước thềm thượng đỉnh Nga - Mỹ ở Budapest
Cuộc gặp sắp tới giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Budapest đang làm dấy lên nhiều tranh cãi tại châu Âu, khi các nước EU lo ngại bị gạt khỏi tiến trình thảo luận về tương lai Ukraine và an ninh khu vực.
Việc Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố tổ chức hội nghị thượng đỉnh tiếp theo với Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Budapest – do Thủ tướng Hungary Viktor Orbán chủ trì –khiến nhiều nước châu Âu lo ngại. Thông báo này được đưa ra chỉ ít ngày sau khi ông Trump dường như thể hiện quan điểm ủng hộ Moscow trong việc tìm giải pháp chấm dứt xung đột tại Ukraine.
Theo các nguồn tin, hai nhà lãnh đạo Mỹ và Nga đã nhất trí tổ chức cuộc gặp mới tại Budapest sau cuộc điện đàm hôm 16/10. Chỉ một ngày sau đó, Tổng thống Trump được cho là đã gây sức ép với người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky, yêu cầu Kiev nhượng bộ trước các đòi hỏi của Moscow.
Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Mỹ Donald Trump trong cuộc gặp ở Alaska, ngày 15/8/2025. Ảnh: Reuters
Phản ứng của châu Âu
Lựa chọn địa điểm tổ chức tại Hungary đã làm dấy lên làn sóng chỉ trích từ Ukraine và nhiều nước châu Âu khác, do Thủ tướng Viktor Orbán được coi là đồng minh thân cận của Nga và thường xuyên có quan điểm bất đồng với Liên minh châu Âu (EU), dù Budapest vẫn là thành viên của EU và NATO.
“Mọi người đều không hài lòng, nhưng vẫn phải cố tỏ ra rằng mọi thứ đều ổn”, một nhà ngoại giao EU chia sẻ.
Bộ trưởng phụ trách các vấn đề EU của Đức, ông Gunther Krichbaum, cho rằng cần thiết phải thảo luận về cách thức chấm dứt xung đột, song nhấn mạnh: “Ukraine phải có mặt tại bàn đàm phán, nếu không bất kỳ thỏa thuận nào cũng sẽ thất bại”.
Phát biểu tại Slovenia ngày 20/10, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cho biết ông hoan nghênh việc nối lại đối thoại giữa Mỹ và Nga, song cảnh báo rằng bất kỳ thỏa thuận nào liên quan đến Ukraine đều gắn trực tiếp với an ninh của châu Âu. Ông nhấn mạnh các lãnh đạo châu Âu phải được tham dự cuộc gặp thượng đỉnh tại Budapest. “Một khi họ bàn về tương lai của Ukraine, người Ukraine phải có mặt. Và nếu họ bàn về những điều ảnh hưởng đến an ninh châu Âu, thì tiếng nói của châu Âu phải được lắng nghe”, Tổng thống Pháp nói.
Theo Politico, một số lãnh đạo EU – bao gồm Pháp, Đức và các nước vùng Baltic – đang vận động để được tham dự hội nghị thượng đỉnh Trump – Putin, đồng thời yêu cầu Ukraine phải có mặt trong mọi vòng đàm phán sắp tới.
Lý do Budapest được chọn
Trong cuộc điện đàm với ông Orbán tuần trước, Tổng thống Trump ca ngợi Thủ tướng Hungary là “một nhà lãnh đạo mà chúng tôi yêu mến”, nói thêm rằng “Tổng thống Putin thích ông ấy, tôi cũng vậy”. Nhà lãnh đạo Mỹ cho rằng Hungary là “một quốc gia an toàn” và sẽ là “chủ nhà tuyệt vời”.
Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov ngày 20/10 cho biết, dù công tác chuẩn bị chưa được khởi động, nhưng Thủ tướng Orbán “có mối quan hệ khá nồng ấm với Tổng thống Trump và mối quan hệ rất xây dựng với Tổng thống Putin”. Moscow kỳ vọng cuộc gặp này “sẽ góp phần thúc đẩy tiến trình hòa bình ở Ukraine”, đồng thời mở ra cơ hội thảo luận về quan hệ song phương Nga – Mỹ.
Trong khi đó, cuộc gặp giữa ông Trump và Tổng thống Ukraine Zelensky tại Nhà Trắng cuối tuần qua được đánh giá là không đạt kết quả như mong đợi. Mặc dù trước đó ông Trump từng ám chỉ sẽ cho phép Kiev mua tên lửa hành trình Tomahawk, song cuối cùng lại từ chối yêu cầu này. Nguồn tin cho biết ông Trump thậm chí đã có những phát ngôn gay gắt khi ông Zelensky bác bỏ khả năng nhượng lãnh thổ cho Nga.
Một quan chức Đức tiết lộ, các nước EU mong đợi ông Orbán trình bày kế hoạch cụ thể trước khi hội nghị Trump – Putin diễn ra, trong đó có thể bao gồm khả năng tổ chức một cuộc gặp riêng giữa các lãnh đạo châu Âu và Tổng thống Mỹ. Ngoại trưởng Nga và Mỹ dự kiến sẽ có mặt tại Budapest vào ngày 30/10.
Trước thềm hội nghị thượng đỉnh, ông Orbán khẳng định “việc Budapest có thể trở thành nơi tổ chức một hội nghị hòa bình là một thành tựu chính trị lớn”, đồng thời chỉ trích EU “thiếu nỗ lực duy trì kênh đối thoại với Nga trong khi lại tăng cường viện trợ quân sự cho Ukraine”.
Theo chuyên gia Jennifer Kavanagh thuộc viện nghiên cứu Defense Priorities (Mỹ), hội nghị thượng đỉnh Nga - Mỹ tại Budapest sẽ là “một thắng lợi lớn cho ông Orbán”, giúp Thủ tướng Hungary nâng cao vị thế quốc tế và củng cố hình ảnh chính trị trong nước. Tuy nhiên, các nhà phân tích châu Âu cảnh báo việc Hungary đăng cai hội nghị có thể làm suy yếu sự thống nhất nội khối EU.
Ukraine lo lịch sử lặp lại ở Budapest
Về phần mình, Tổng thống Zelensky tuyên bố ông “không coi Budapest là địa điểm phù hợp nhất cho một cuộc gặp như vậy”, viện dẫn việc Thủ tướng Orbán nhiều lần tìm cách làm suy yếu các lệnh trừng phạt Nga và phản đối viện trợ quân sự cho Kiev.
“Tôi không tin rằng một Thủ tướng luôn tìm cách cản trở Ukraine có thể làm được điều gì tích cực cho người dân Ukraine hoặc đóng góp một cách cân bằng,” ông Zelensky nói, đồng thời cho biết sẵn sàng tham dự một cuộc gặp song song với ông Trump tại Budapest nếu được mời.
Ông Zelensky cũng ám chỉ rằng ý tưởng tổ chức hội nghị ở Hungary xuất phát từ đặc phái viên của ông Trump – doanh nhân Steve Witkoff. “Có nhiều lựa chọn phù hợp hơn – như Thụy Sĩ, Áo, Vatican, Saudi Arabia, Qatar hay Thổ Nhĩ Kỳ”, ông nói thêm.
Với người Ukraine, việc lựa chọn Budapest mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc. Chính tại thành phố này, năm 1994, Ukraine đã ký Bản ghi nhớ Budapest với Nga, Mỹ và Anh, theo đó từ bỏ kho vũ khí hạt nhân thời Liên Xô để đổi lấy “đảm bảo an ninh” – cam kết mà Kiev cho rằng đã bị phá vỡ khi Nga sáp nhập Crimea năm 2014 và phát động chiến dịch quân sự vào năm 2022.
“Thêm một kịch bản Budapest nữa sẽ không mang lại kết quả tích cực”, ông Zelensky cảnh báo, nhưng nói thêm rằng “nếu có thể mang lại hòa bình thì địa điểm không còn quan trọng.”
Tại cuộc họp các ngoại trưởng EU ở Luxembourg ngày 20/10, một nhà ngoại giao EU nhận xét rằng: “Đã từng có một thỏa thuận được ký tại Budapest và kết cục không mấy tốt đẹp cho Ukraine. Lịch sử dường như đang lặp lại”.
