Công an TP.HCM 'đổi đời' cho hàng ngàn phận người vô danh

Có những trường hợp khi gặp chúng tôi, họ không nhớ nổi mình tên gì, quê ở đâu. Mọi thứ bắt đầu từ số 0 hoặc thậm chí là âm” - Thượng tá Hồ Thị Lãnh, Phó Trưởng phòng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội (PC06), mở đầu câu chuyện với báo Pháp Luật TP.HCM khi nói về quá trình thực hiện Kế hoạch 1878 ngày 20-4-2023 của Ban chỉ đạo thực hiện Đề án 06 TP.HCM.

Đây được xem là một bước đi mang đậm tính nhân văn: Tìm kiếm, xác minh và cấp định danh cá nhân cho những người “vô danh” - nhóm nhân khẩu đặc biệt không có giấy tờ tùy thân, phần lớn đang được nuôi dưỡng tại các cơ sở bảo trợ xã hội.

Hàng ngàn người tại các trung tâm tâm thần, trung tâm bảo trợ người tàn tật, trung tâm nuôi dưỡng trẻ em... tại TP.HCM đã được cấp căn cước nhờ Đề án 06 và Kế hoạch 1878. Ảnh: HUỲNH THƠ

Từ manh mối mờ nhạt đến quyền công dân trọn vẹn

Theo Thượng tá Hồ Thị Lãnh, Công an TP xác định rõ đây không chỉ là nhiệm vụ chuyên môn mà còn là trách nhiệm xã hội, bởi định danh cá nhân không đơn thuần là một dãy số, mà là “tấm vé trở lại” với cuộc sống pháp lý, với quyền lợi công dân, với cơ hội hòa nhập cộng đồng.

Thượng tá Hồ Thị Lãnh – Phó Trưởng phòng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội (PC06) - Công an TP.HCM.

Tinh thần xuyên suốt của các tổ công tác là “dễ trước, khó sau, làm đến cùng từng trường hợp”, phối hợp đồng bộ từ cấp TP đến xã, phường, cùng ngành tư pháp, y tế, bảo trợ xã hội… để tháo gỡ từng nút thắt. Quá trình triển khai không ít lần rơi vào bế tắc. Nhiều trường hợp bị bệnh tâm thần, khuyết tật nặng, mất khả năng giao tiếp, không thể cung cấp bất kỳ thông tin nào. Hồ sơ gốc không còn, không có nhân chứng, ký ức của chính đương sự cũng rơi rụng theo thời gian.

“Có người chỉ nhớ mang máng tên một con sông hoặc hình ảnh một ngôi chợ quê. Từ manh mối đó, chúng tôi lần ngược về địa phương, tra cứu hồ sơ lưu trữ, hỏi từng trưởng ấp, công an xã… để tìm ra tung tích. Đó thực sự là những cuộc “mò kim đáy bể” đúng nghĩa” - một cán bộ tổ công tác chia sẻ.

Hơn 2.900 con người được tiếp cận

Bà Lãnh cho biết thêm, đến nay, các tổ công tác đã tiếp xúc, thu thập dữ liệu của 2.934 nhân khẩu đặc biệt tại 14 trung tâm, cơ sở bảo trợ xã hội trên địa bàn TP.HCM. Kết quả: 1.850 trường hợp được cấp số định danh cá nhân; 1.201 người đủ điều kiện đã được cấp thẻ căn cước công dân; 1.084 trường hợp không có bất cứ thông tin dân cư nào – buộc phải làm thủ tục cấp giấy khai sinh mới.

Công tác gặp nhiều khó khăn nhưng lực lượng công an đã cố gắng hoàn thành nhiệm vụ, giúp hàng ngàn người yếu thế có giấy tờ tùy thân. Ảnh: HUỲNH THƠ

Mỗi hồ sơ hoàn thiện là một số phận được “trả lại” nhân thân hợp pháp, mở ra quyền tiếp cận bảo hiểm y tế, trợ cấp xã hội, học tập, việc làm.

Ban đầu, công tác phối hợp giữa các đơn vị chưa đồng bộ, đặc biệt ở khâu xác định hộ tịch, quốc tịch và bảo đảm quyền lợi y tế cho nhóm nhân khẩu đặc biệt. Nhiều hồ sơ bị treo vì thiếu giấy tờ gốc hoặc chưa rõ nguồn thông tin.

Để khắc phục, Công an TP phân công tổ công tác chuyên trách theo từng lĩnh vực; tăng cường khảo sát tại các đơn vị có nhiều hồ sơ chậm tiến độ; tổ chức các buổi làm việc trực tiếp với Ban chỉ đạo Đề án 06 cấp quận, huyện để xử lý ngay vướng mắc.

Những mô hình hiệu quả từ quận 12, huyện Củ Chi, Bình Chánh, TP Thủ Đức (cũ) được nhân rộng toàn thành phố. Đồng thời, đường dây nóng 0693.187.111 của Công an TP trở thành kênh tiếp nhận thông tin từ người dân, giúp phát hiện và hỗ trợ kịp thời nhiều trường hợp cần định danh.

Những câu chuyện đằng sau tấm thẻ

Trong một lần xuống Trung tâm bảo trợ xã hội, tổ công tác gặp bà Điệp, hơn 60 tuổi, được đưa vào trung tâm cách đây gần 10 năm. Bà không nhớ quê quán, chỉ nhớ mình từng đi bán vé số ở một thị trấn nhỏ. Sau nhiều tháng truy tìm, công an xác định được quê gốc của bà ở miền Tây và hoàn tất thủ tục cấp giấy khai sinh, căn cước.

“Ngày nhận thẻ căn cước, bà nắm chặt tay tôi, khóc và nói: ‘Giờ tôi có tên, có quê hương rồi’. Đó là khoảnh khắc khiến chúng tôi thấy mọi nỗ lực đều xứng đáng” - bà Lãnh kể lại.

Theo Thượng tá Hồ Thị Lãnh, còn hàng trăm nhân khẩu đặc biệt đang chờ được định danh. “Chúng tôi sẽ tiếp tục đi đến cùng, để không ai bị bỏ lại phía sau trên hành trình chuyển đổi số và bảo đảm quyền công dân”, bà khẳng định.

Hành trình “tìm lại nhân thân” này không chỉ là câu chuyện của dữ liệu và thủ tục hành chính, mà là phép cộng của sự kiên trì, trách nhiệm và lòng nhân ái – nơi lực lượng công an và các ngành chức năng trở thành chiếc cầu nối đưa những con người từng bị quên lãng trở về với đời sống, pháp luật và cộng đồng. Có được kết quả đó còn nhờ sự quan tâm chỉ đạo sát sao, sự phối hợp và đôn đốc quyết liệt từ HĐND TP.HCM.

Ngoài cấp căn cước cho người yếu thế, Công an TP.HCM còn tổ chức nhiều đợt cấp lưu động tại nhà, trường học, bệnh viện hay mới đây nhất là cấp tại nhà ga Bến Thành tuyến Metro số 1. Ảnh: NGUYỄN TIẾN

Linh hoạt, tận tâm vì người dân

Trung tá Huỳnh Thị Cẩm, Phó trưởng Công an phường Thủ Đức, cho biết ngay sau khi sáp nhập, Ban chỉ huy Công an phường Thủ Đức xác định tiếp dân và giải quyết dịch vụ công là nhiệm vụ hàng đầu.

Đồng thời, huy động toàn bộ cán bộ, chiến sĩ sắp xếp vị trí, bố trí lực lượng tiếp dân và hướng dẫn công dân nắm rõ những thay đổi về địa giới hành chính, cũng như lợi ích khi thực hiện các dịch vụ công trực tuyến như căn cước công dân, định danh điện tử, đăng ký cư trú.

Trung tá Huỳnh Thị Cẩm, Phó trưởng Công an phường Thủ Đức (TP.HCM). Ảnh: NGUYỆT NHI

Bà Cẩm cho biết thêm, ngoài việc trực tiếp hướng dẫn tại trụ sở, Ban chỉ huy đã chỉ đạo lực lượng cảnh sát khu vực hướng dẫn trực tiếp tại khu phố, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền qua pano, hình ảnh, các nhóm mạng xã hội ở địa phương, khu phố. Mục tiêu là để người dân nắm chắc các thủ tục liên quan đến VNeID, căn cước công dân, cư trú, cũng như những quyền lợi kèm theo.

Thực hiện Đề án 06 và kế hoạch 1878, Công an phường Thủ Đức vẫn tiếp tục duy trì việc cấp căn cước cho công dân thuộc 34 phường của TP Thủ Đức (cũ), đồng thời ưu tiên cho đối tượng yếu thế. “Từ khi triển khai, chúng tôi đã cấp khoảng 2.000 căn cước cho người yếu thế, trong đó mới nhất là 300 trường hợp tại Trung tâm Tâm thần.

Trên địa bàn TP Thủ Đức (cũ) có 10 trung tâm bảo trợ xã hội và một lớp học tình thương, hầu hết đã được cấp xong căn cước” - Trung tá Cẩm nói.

Cán bộ phường Thủ Đức hỗ trợ người dân thực hiện thủ tục cấp căn cước. Ảnh: NGUYỆT NHI

Bà cũng cho hay, ngoài việc tiếp nhận trực tiếp, phường còn tổ chức cấp căn cước lưu động tại nhà cho người già, người nằm liệt giường - đến nay đã cấp có nhiều trường hợp và mới nhất từ khi thành lập phường Thủ Đức đã có bốn trường hợp được thực hiện. Việc cấp lưu động tại trường học được duy trì hằng năm, đặc biệt hoàn tất trước kỳ thi tốt nghiệp THPT. Ngoài ra, lực lượng còn phối hợp với các bệnh viện như Đa khoa Thủ Đức, Lê Văn Thịnh, các trung tâm nuôi dưỡng trẻ em… để vừa trao quà từ thiện, vừa cấp căn cước cho bệnh nhân.

“Thời gian tới, Công an phường Thủ Đức sẽ tiếp tục thực hiện Kế hoạch 1878 cho đến khi nhiệm vụ cấp căn cước được phân bổ về 12 phường mới. Lúc đó, mỗi phường sẽ đảm nhận cấp căn cước cho các trung tâm bảo trợ xã hội trên địa bàn mình, đảm bảo mọi công dân, đặc biệt là người yếu thế, đều có giấy tờ tùy thân để tiếp cận các dịch vụ y tế, an sinh xã hội.

Kiên nhẫn "mò kim đáy bể" để dân hưởng quyền lợi

Trung tá Cẩm chia sẻ quá trình cấp giấy tờ tùy thân cho nhóm nhân khẩu đặc biệt, chúng tôi đối mặt với vô vàn khó khăn. Đa phần các trường hợp này đang sống tại các trung tâm bảo trợ xã hội, có hoàn cảnh đặc biệt, lang thang, cơ nhỡ, hầu như không có hoặc chỉ có rất ít thông tin cá nhân.

Đặc biệt, nhiều người là bệnh nhân tâm thần, hạn chế năng lực hành vi, không có người đại diện hợp pháp. Trường hợp có thể giao tiếp thì thông tin cung cấp cũng mơ hồ, thiếu chính xác. Việc thu thập thông tin để cấp giấy khai sinh, CCCD vì gặp rất nhiều khó khăn.

Với những bệnh nhân tâm thần, cán bộ công an phải phối hợp chặt chẽ với trung tâm bảo trợ, thậm chí nhờ hỗ trợ y tế để người bệnh ổn định, có thể ngồi yên trong vài phút làm thủ tục. Với những người bị liệt, co rút tay chân, hay bệnh nặng phải nằm một chỗ, việc lấy dấu vân tay hoặc quét mống mắt là cả một thử thách.

Ngoài cấp căn cước cho người yếu thế, nhân khẩu đặc biệt, trường học, bệnh viện... Công an phường Thủ Đức cũng triển khai cấp lưu động tại nhà, các cơ sở tôn giáo. Ảnh: CA

Có những trường hợp không thể thực hiện đúng đủ quy trình lấy dữ liệu sinh trắc. Chẳng hạn, người già nằm liệt tại nhà hoặc bệnh nhân đang thở ôxy liên tục trong bệnh viện - chỉ cần rút ống thở ra vài giây là nguy hiểm đến tính mạng. Khi ấy, cán bộ phải chụp ảnh ngay tại giường bệnh, vừa bảo đảm yêu cầu hồ sơ vừa giữ an toàn tuyệt đối cho người dân.

“Có trường hợp rất nhạy cảm, phần mềm yêu cầu phải đủ các bước nhưng thực tế không thể thực hiện. Chúng tôi phải linh hoạt xử lý, vừa đáp ứng quy định, vừa bảo đảm quyền lợi cho người dân” - Trung tá Cẩm chia sẻ.

Những câu chuyện như vậy không hiếm và đằng sau mỗi tấm thẻ căn cước được cấp là cả một quá trình kiên nhẫn, tỉ mỉ và đầy trăn trở của lực lượng công an cùng các đơn vị phối hợp.

Từ những mảnh ghép mong manh, thắp lại niềm tin bao phận đời

Hàng chục năm sống lặng lẽ bên lề xã hội, họ từng nghĩ sẽ mang thân phận “vô danh” cho đến cuối đời. Thế nhưng, chỉ sau ít ngày được lực lượng công an hỗ trợ, tấm thẻ CCCD đã đến tay - mang theo niềm vui vỡ òa và cả những giọt nước mắt.

Anh Nguyễn Thành Được (42 tuổi, quê Long An) khuyết tật từ nhỏ và bị bỏ rơi. Hơn năm năm ròng rã tìm cách làm CCCD, anh chỉ nhận lại những cái lắc đầu: “Không đủ điều kiện”. Không nơi thường trú, không dữ liệu cá nhân, anh như bị gạt ra ngoài cánh cửa cuộc sống - không xin được việc chính thức, không mở được tài khoản ngân hàng, trợ cấp xã hội cũng bị chặn lại. Khi công an rà soát và phát hiện hồ sơ thường trú của anh ở Trung tâm Bảo trợ Thị Nghè vẫn còn, mọi thứ thay đổi. Vài ngày sau, tấm thẻ CCCD mới nằm gọn trong tay. Anh nghẹn lời: “Cảm giác như mình vừa được trao lại cả một cuộc đời”.

Anh Phạm Vương Vũ (TP Thủ Đức) bại liệt từ nhỏ. CMND cũ mất hiệu lực vì không nơi thường trú, đồng nghĩa với việc nguy cơ mất việc, mất cả khoản trợ cấp nhỏ nhoi luôn lơ lửng. Được công an hỗ trợ cấp lại CCCD, anh có thể tiếp tục làm shipper - công việc giúp anh tự nuôi sống mình. “Cơ hội này quý như mạng sống của tôi” - anh nói.

Ở một góc khác của Trung tâm Bảo trợ người tàn tật Hiệp Bình Chánh, bà Trần Thị Điệp (71 tuổi) rưng rưng khi ký vào tờ giấy xác nhận thông tin. Mấy chục năm trước, bà bị cướp mất giấy tờ khi đang bán vé số. Kể từ đó, chỉ những công việc lặt vặt ở chỗ quen mới dám nhận bà, bởi nơi nào yêu cầu hồ sơ là bà phải nghỉ. Hôm nay, cầm căn cước mới, bà mỉm cười: “Ngần ấy năm chỉ ước một lần được chứng minh mình là ai”.

HUỲNH THƠ

NGUYỆT NHI