Công nghệ đổi thay, sứ mệnh người thầy vẫn bền vững

Chỉ còn ít ngày nữa, Ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11 lại về - dịp để tri ân những người đã, đang và sẽ tiếp tục cống hiến cho sự nghiệp "trồng người". Trong dòng chảy đổi thay mạnh mẽ của thời đại, người thầy hôm nay không chỉ truyền dạy tri thức mà còn là người dẫn đường giúp học sinh làm chủ công nghệ, thích ứng với môi trường học tập và sinh sống trong không gian số.

Công nghệ đang làm thay đổi căn bản cách dạy và học. Kho tàng tri thức mở rộng vô hạn trên Internet khiến giáo viên không còn là nguồn cung cấp thông tin duy nhất, mà trở thành người tổ chức, dẫn dắt, kiểm chứng và truyền cảm hứng học tập. Từ chỗ đứng trung tâm trong lớp học truyền thống, người thầy nay giữ vai trò "kiến trúc sư" của quá trình học tập số - thiết kế bài giảng, hướng dẫn khai thác học liệu và khơi dậy năng lực tự học, sáng tạo của học sinh.

Giáo viên sử dụng bài giảng trình chiếu để tăng tính trực quan và truyền cảm hứng học tập cho học sinh trong một tiết học tại Trường THCS Nguyễn Thị Lựu, tỉnh Đồng Tháp.

Đi cùng cơ hội là không ít thách thức. Học sinh ngày nay có thể dễ dàng sử dụng thiết bị thông minh, truy cập mạng và học liệu mở, nhưng cũng dễ bị sa vào "vùng tối" của công nghệ: thông tin sai lệch, bạo lực mạng, hoặc lệ thuộc thiết bị. Với giáo viên, yêu cầu không còn dừng ở việc "biết dùng công nghệ" mà phải thành thạo công cụ dạy học số, biết lựa chọn nền tảng phù hợp và tổ chức tương tác hiệu quả. Ở nhiều trường vùng sâu, vùng xa, thiếu thiết bị, thiếu đường truyền, thiếu cả kỹ năng nền tảng, áp lực đổi mới càng trở nên nặng nề hơn.

Đáng chú ý, từ ngày 11/3/2025, Thông tư 02/2025/TT-BGDĐT về Khung năng lực số cho người học sẽ chính thức có hiệu lực. Đây là bước tiến quan trọng trong hành trình chuyển đổi số của ngành giáo dục, xác định năng lực số là một phần thiết yếu trong năng lực toàn diện của học sinh. Theo khung năng lực này, người học cần được hình thành và phát triển sáu miền năng lực, từ sử dụng công cụ, khai thác dữ liệu, đến tư duy phản biện và đạo đức số.

Vì vậy, người thầy giữ vai trò quan trọng trong việc đưa khung năng lực này vào thực tiễn. Họ không chỉ là tấm gương trong việc sử dụng công nghệ, mà còn là người định hướng, giám sát và đồng hành cùng học sinh trên hành trình số hóa tri thức. Khi giáo viên chủ động áp dụng công nghệ thông tin – truyền thông trong dạy học, học sinh sẽ học được từ chính cách thầy cô làm, thay vì chỉ nghe giảng.

Trong bối cảnh ấy, năng lực số của người thầy trở thành điều kiện tiên quyết để đổi mới giáo dục. Họ cần được trang bị kỹ năng khai thác dữ liệu học tập, thiết kế nội dung số hóa, bảo đảm an toàn thông tin và gìn giữ đạo đức nghề nghiệp trên không gian mạng. Bởi công nghệ có thể thay đổi phương thức, nhưng không thể thay thế bản lĩnh và trái tim người thầy – những giá trị cốt lõi làm nên sức sống của giáo dục.

Công nghệ cũng mở ra cơ hội để cá thể hóa việc học. Với các nền tảng số, giáo viên có thể theo dõi tiến trình của từng học sinh, phân tích mức độ hiểu bài và điều chỉnh phương pháp cho phù hợp. Tuy nhiên, việc này đòi hỏi trách nhiệm cao trong bảo mật dữ liệu và đánh giá công bằng. Người thầy trong kỷ nguyên số vừa phải là chuyên gia công nghệ, vừa là nhà giáo dục nhân văn.

Để họ thực hiện tốt vai trò đó, cần có sự đồng hành từ hệ thống chính sách. Các chương trình đào tạo, bồi dưỡng năng lực số cho giáo viên cần được triển khai thường xuyên; hạ tầng và thiết bị dạy học phải được đầu tư đồng bộ. Quan trọng hơn, phải có cơ chế khuyến khích sáng tạo, tôn vinh những sáng kiến chuyển đổi số hiệu quả trong nhà trường. Khi người thầy được trao quyền và được tin tưởng, công nghệ sẽ thực sự trở thành công cụ nâng cánh cho giáo dục.

Thời đại nào cũng cần người thầy, nhưng mỗi thời đại lại đòi hỏi ở họ một phẩm chất mới. Nếu như người thầy xưa cầm phấn vẽ ước mơ trên bảng đen, thì người thầy hôm nay dùng công nghệ để mở cánh cửa tri thức toàn cầu cho học sinh. Song dù phương tiện thay đổi, sứ mệnh của nhà giáo vẫn không đổi: gieo niềm tin, khơi khát vọng, và nuôi dưỡng những tâm hồn biết học, biết sống, biết yêu thương.

Trong kỷ nguyên số, người thầy không chỉ là người truyền đạt tri thức, mà còn là người gìn giữ nhân tính của giáo dục. Đó là sứ mệnh lớn lao và cũng là vẻ đẹp vĩnh hằng của nghề cao quý nhất trong những nghề cao quý.

Nguyễn Minh Thanh