Công nghệ quân sự trong hành trình xây dựng Quân đội Nhân dân Việt Nam

Giai đoạn 1945-1950: Vũ khí thô sơ và sáng tạo từ vật liệu sẵn có

Trong điều kiện vật chất hạn chế, nhiều loại vũ khí được chế tạo hoặc cải tiến dựa trên tri thức kỹ thuật và kinh nghiệm thực tiễn, đặt nền móng cho tư duy khoa học quân sự Việt Nam. Trong ảnh là kiếm, dao găm, lưỡi rìu người dân tự chế tạo để chiến đấu những năm 1945 - 1950.

Giáo mác, dao găm, súng trường Arisaka chiến lợi phẩm từ Nhật, Pháp - biểu tượng cho "người trước, súng sau", nơi trí tuệ kỹ thuật dân gian đánh bại kẻ thù mạnh hơn. Trong ảnh là chiến lợi phẩm người dân thu được của thực dân Pháp tại tỉnh Quảng Ninh năm 1945.

Fusil Berthier Mle 1902 (Súng trường Berthier mẫu 1902), một loại vũ khí bolt-action do Pháp sản xuất dành riêng cho lực lượng thuộc địa ở Đông Dương (Indochina). Khẩu súng này được Quân đội Nhân dân Việt Nam (Việt Minh) thu được từ thực dân Pháp năm 1945 tại Quảng Ninh, trong bối cảnh sau Cách mạng Tháng Tám và đầu cuộc kháng chiến chống Pháp.

Khẩu súng này, dù công nghệ không tiên tiến bằng súng Mỹ hay Đức thời WWII, nhưng dễ sửa chữa và đáng tin cậy, giúp Việt Minh sử dụng hiệu quả trong kháng chiến. Sau 1945, nhiều khẩu như vậy được cải tiến hoặc dùng làm mẫu cho vũ khí tự chế.

Giai đoạn Điện Biên Phủ (1954): Bước ngoặt pháo binh nặng

Pháo 105mm Mỹ được kéo bằng tay qua đèo dốc - công nghệ vận chuyển sáng tạo kết hợp ý chí "kéo pháo vào, kéo pháo ra" làm nên chiến thắng chấn động địa cầu.

Đây là "vua chiến trường" của chiến dịch, gây bất ngờ lớn cho quân Pháp (họ nghĩ ta không kéo được pháo nặng vào Điện Biên Phủ). Ta có khoảng 24 khẩu, bắn hơn 20.000 quả đạn, tiêu diệt hỏa lực pháo binh và cứ điểm địch.

Súng không giật Bazooka (DKZ 57mm hoặc 75mm). Đây là vũ khí chống tăng hiệu quả, tiêu diệt xe tăng và lô cốt bê tông của Pháp. Một số khẩu do ta tự sản xuất hoặc cải tiến từ chiến lợi phẩm Mỹ/Pháp. Góp phần quan trọng trong các đợt tấn công Him Lam, Độc Lập.

Giai đoạn chống Mỹ (1960-1975): Làm chủ công nghệ hiện đại từ viện trợ

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Quân đội Nhân dân Việt Nam đã nhanh chóng làm chủ nhiều loại vũ khí hiện đại từ viện trợ của Liên Xô và Trung Quốc, đồng thời sáng tạo chiến thuật để khắc chế công nghệ vượt trội của đối phương.

Tiêu biểu nhất là máy bay tiêm kích MiG-21 (bảo vật quốc gia, như số hiệu 4324 và 5121 trưng bày tại bảo tàng) - thế hệ tiêm kích phản lực siêu thanh đầu tiên của Không quân Nhân dân Việt Nam, với tốc độ Mach 2, tên lửa không đối không và pháo 23mm, đã lập công lớn trong việc đối đầu F-4 Phantom và góp phần bắn rơi hàng trăm máy bay Mỹ.

Tên lửa không đối không K-13 (tên đầy đủ: Vympel K-13, mã Liên Xô: R-3S hoặc biến thể R-13M). Các phi công Việt Nam đã dùng K-13 bắn rơi hàng trăm máy bay Mỹ (F-4 Phantom, F-105...)

Xe tăng T-54B số 843 - biểu tượng của Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, là chiếc xe tăng đầu tiên húc đổ cổng Dinh Độc Lập ngày 30.4.1975, với giáp dày, pháo 100mm mạnh mẽ và động cơ diesel đáng tin cậy, thể hiện khả năng cơ động cao trên địa hình Việt Nam.

Bên cạnh đó, súng trường AK-47 (và biến thể Type 56 Trung Quốc) trở thành vũ khí bộ binh chủ lực, với độ bền cao, dễ sử dụng trong điều kiện rừng núi ẩm ướt, cỡ nòng 7.62mm và băng đạn 30 viên, tượng trưng cho sức mạnh du kích và chính quy kết hợp.

Giai đoạn hiện đại (sau 1975 đến nay): Nội địa hóa và công nghệ cao

Sau ngày thống nhất đất nước năm 1975, Quân đội Nhân dân Việt Nam tập trung hiện đại hóa lực lượng với chiến lược kết hợp nhập khẩu vũ khí tiên tiến từ Nga, Israel và đa dạng hóa nguồn cung, đồng thời đẩy mạnh nội địa hóa sản xuất qua các đơn vị như Viettel High Tech và Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng. Trong ảnh là tiêm kích Su-30MK2 biểu diễn trong dịp A80 vừa qua.

Về UAV (máy bay không người lái), Việt Nam đạt bước đột phá với các sản phẩm nội địa 100% do Viettel và các nhà máy quốc phòng chế tạo: UAV trinh sát tầm ngắn/ trung (VU-R50, VU-QL1), UAV cảm tử (VU-C2, BXL-01) mang đầu nổ xuyên giáp, và UAV đa năng tầm xa (VU-MALE) bay liên tục trên 24 giờ, tích hợp AI để tự động phát hiện mục tiêu – minh chứng cho khả năng làm chủ công nghệ không người lái hiện đại.

Ngoài ra, xe tăng T-90S/SK, tàu ngầm Project 636 Kilo, tiêm kích Su-30MK2 và radar hiện đại (như VRS-MSSS do Viettel sản xuất) góp phần xây dựng lực lượng quốc phòng tự chủ, công nghệ cao, sẵn sàng bảo vệ vững chắc chủ quyền đất nước trong thời đại mới. Video: Ai

Công nghệ trưng bày số hóa: Kết nối quá khứ với tương lai

Tại Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam (Nam Từ Liêm, Hà Nội), công nghệ số hóa hiện đại được ứng dụng tinh tế để biến những hiện vật lịch sử thành câu chuyện sống động, kết nối thế hệ hôm nay với ký ức hào hùng của dân tộc.

Nổi bật là công nghệ 3D mapping trên sa bàn lớn, tái hiện chân thực các chiến dịch lịch sử như Điện Biên Phủ hay Chiến dịch Hồ Chí Minh với hiệu ứng ánh sáng, âm thanh và chuyển động 3D, giúp người xem như đang chứng kiến trận đánh diễn ra trước mắt.

Bên cạnh đó, màn hình cảm ứng tương tác LED, hệ thống audioguide đa ngôn ngữ và mã QR code tại từng hiện vật cho phép du khách tự khám phá chi tiết kỹ thuật vũ khí, nghe kể chuyện từ nhân chứng lịch sử hoặc xem video tái hiện, mang đến trải nghiệm cá nhân hóa và sâu sắc.

Bên cạnh đó, màn hình cảm ứng tương tác LED, hệ thống audioguide đa ngôn ngữ và mã QR code tại từng hiện vật cho phép du khách tự khám phá chi tiết kỹ thuật vũ khí, nghe kể chuyện từ nhân chứng lịch sử hoặc xem video tái hiện, mang đến trải nghiệm cá nhân hóa và sâu sắc.

Những ứng dụng công nghệ này không chỉ bảo tồn di sản mà còn truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ về hành trình làm chủ khoa học kỹ thuật quân sự của Quân đội Nhân dân Việt Nam, từ quá khứ anh hùng đến tương lai hiện đại.

Hà Tuấn - Trang Trần