Công nghệ thắp sáng con chữ cho người trưởng thành

Tổ Công nghệ số cộng đồng xã Giao Thủy hướng dẫn người dân sử dụng các dịch vụ số qua điện thoại thông minh.

Lớp học không tường, cơ hội cho người lớn tuổi

Trong nhiều năm, việc xóa mù chữ cho người trưởng thành luôn là bài toán khó. Người lớn bận lao động, ràng buộc gia đình; nhiều người ngại đến lớp vì tuổi cao, đường xa hoặc tâm lý e ngại. Thực tế đó buộc ngành giáo dục và các đoàn thể phải tìm hướng tiếp cận mới trong đó, ứng dụng công nghệ trở thành một giải pháp đột phá.

Tại các xã vùng xa như Phú Sơn, Phú Long, Thanh Sơn mô hình “lớp học không tường” đã được triển khai thông qua điện thoại thông minh, video bài giảng, nhóm Zalo cộng đồng và các ứng dụng luyện đọc – viết – tính toán cơ bản. Thay vì phải đến nhà văn hóa thôn vào buổi tối, người học có thể tranh thủ học bất cứ lúc nào: giờ nghỉ trưa, sau buổi cấy, hay khi đang trông cháu.

Cô giáo Nguyễn Thị Hảo, một giáo viên tham gia dạy xóa mù chữ tại xã Phú Sơn, chia sẻ: “Nhiều cô bác lớn tuổi rất ngại đến lớp vì sợ không theo kịp. Nhưng khi có video bài giảng gửi vào nhóm Zalo, họ học dần dần và chủ động hỏi khi gặp khó. Điều này giúp họ tự tin hơn rất nhiều”.

Lớp xóa mù chữ cho các học viên đang cai nghiện tại Cơ sở cai nghiện ma túy số 3. Ảnh: Công an Ninh Bình

Những buổi học trực tiếp vẫn được duy trì nhưng không còn quá nặng về lý thuyết. Thay vào đó, giáo viên tập trung giải đáp thắc mắc, kiểm tra bài đã học qua video hoặc ứng dụng. Cách làm này giúp tiết kiệm thời gian, đồng thời tạo tâm lý thoải mái cho người học.

Nhiều người dân vốn từng ngại cầm bút nay đã biết đọc hướng dẫn thuốc thú y, ghi chép nhật ký chăn nuôi, tính toán chi phí sinh hoạt, những kỹ năng tưởng đơn giản nhưng vô cùng cần thiết trong cuộc sống hằng ngày.

Khi Zalo trở thành “lớp học” của người nông dân

Việc sử dụng điện thoại thông minh trong xóa mù chữ từng là điều khó tưởng tượng, nhưng hiện nay đã trở thành xu hướng tại nhiều địa phương. Chỉ với một nhóm Zalo, người dạy và người học duy trì kết nối hằng ngày: giáo viên gửi video hướng dẫn viết chữ, bài tập luyện đọc, file ảnh bài toán cơ bản; người học chụp lại sản phẩm và gửi lên để giáo viên chỉnh sửa.

Nhờ ưu điểm dễ sử dụng, Zalo phù hợp với người lớn tuổi, giúp họ tiếp cận bài học mà không cần thao tác phức tạp. Không chỉ có giáo viên, hội phụ nữ, hội nông dân, đoàn thanh niên tại các xã cũng tham gia hỗ trợ: hướng dẫn người dân sử dụng smartphone, tạo nhóm học, nhắc lịch học và kiểm tra tiến độ.

Chị Đinh Thị Mùi, cán bộ Hội Phụ nữ xã Gia Vân cho biết: “Nhiều phụ nữ đi làm đồng cả ngày, tối lại bận cơm nước nên khó đến lớp. Khi có nhóm Zalo, chúng tôi gửi bài đọc ngắn, video vài phút. Các chị xem đi xem lại đến khi hiểu. Nhiều chị coi đó như lớp học riêng rất tiện lợi”.

Một số giáo viên còn xây dựng bài giảng theo kiểu “ngắn – gọn – dễ nhớ”: mỗi video chỉ 2–5 phút, chia thành các chủ đề như đọc biển báo giao thông, đọc nhãn mác thuốc, ghi chép sổ tay gia đình, tính chi tiêu trong tháng… Nhờ vậy, nội dung học trở nên gần gũi, dễ ứng dụng vào thực tế.

Ngoài Zalo, một số địa phương còn thử nghiệm sử dụng ứng dụng luyện chữ, phần mềm học toán cơ bản, hay các video đăng tải trên YouTube dành riêng cho người lớn tuổi. Điều đáng mừng là tỷ lệ duy trì sĩ số ở mô hình học qua công nghệ cao hơn so với học trực tiếp truyền thống.

Mô hình xóa mù chữ bằng công nghệ không chỉ giải quyết bài toán thời gian mà còn tạo động lực học tập lâu dài cho người trưởng thành. Rất nhiều học viên cho biết họ không còn áp lực vì có thể học theo tốc độ của riêng mình. Cứ mỗi lần xem lại video, tự viết vào vở và chụp gửi lên nhóm, họ thấy tiến bộ rõ rệt.

Bà Nguyễn Thị Loan, 58 tuổi, ở xã Yên Từ, chia sẻ: “Ngày trước tôi ngại đến lớp vì mắt kém, viết chậm. Giờ có điện thoại, cô giáo gửi bài lúc nào tôi cũng học được. Tôi biết đọc tên thuốc, biết tính tiền khi đi chợ, thấy mình tự tin hơn hẳn”.

Ở nhiều nơi, người dân sau khi biết đọc – viết cơ bản còn được hướng dẫn các kỹ năng số đơn giản: tạo tài khoản mạng xã hội, chụp ảnh sản phẩm nông sản để rao bán, ghi chú thông tin sản xuất trên điện thoại. Những kỹ năng này giúp họ tránh tái mù chữ vì phải sử dụng chữ viết hằng ngày.

Đặc biệt, ở những xã miền núi có khoảng cách địa lý xa, đường sá đi lại khó khăn, sự hỗ trợ của công nghệ đã giúp tiết kiệm thời gian và chi phí cho cả người dạy lẫn người học. Một buổi trời mưa, cả lớp vẫn có thể học bình thường. Một hôm bận chăm cháu, người học vẫn có thể ôn lại video trước khi ngủ.

Những yêu cầu đặt ra và hướng phát triển

Dù đạt kết quả tích cực, việc ứng dụng công nghệ trong xóa mù chữ vẫn gặp không ít thách thức. Không phải người dân nào cũng có điện thoại thông minh; nhiều người lớn tuổi dùng máy đã cũ, pin kém, bộ nhớ hạn chế. Một số người vẫn gặp khó khăn trong thao tác cơ bản như mở video, tua lại hoặc chụp ảnh bài làm.

Ngoài ra, nội dung bài giảng số hóa dành riêng cho người trưởng thành hiện chưa nhiều. Giáo viên chủ yếu tự quay video bằng điện thoại, thiếu bộ giáo trình thống nhất, thiếu hướng dẫn chuyên môn để chuẩn hóa chất lượng.

Để giải quyết vấn đề này, nhiều địa phương đề xuất xây dựng thư viện bài giảng số chung, thiết kế các clip ngắn, minh họa sinh động, phù hợp khả năng tiếp nhận của người lớn tuổi. Các đoàn thể kiến nghị thành lập “tổ hỗ trợ công nghệ” tại thôn, xóm để hướng dẫn sử dụng smartphone, giúp người dân tham gia lớp học trực tuyến dễ dàng hơn.

Một số xã thậm chí khuyến khích con cháu trong gia đình hỗ trợ cha mẹ, ông bà học chữ qua điện thoại – vừa gắn kết tình cảm, vừa góp phần duy trì văn hóa học tập trong cộng đồng.

Trong tương lai, xu hướng học tập linh hoạt, học qua thiết bị di động sẽ còn mở rộng. Nếu được đầu tư đúng mức, ứng dụng công nghệ trong xóa mù chữ không chỉ giúp người trưởng thành biết đọc, viết, tính toán mà còn nâng cao kỹ năng số, tạo nền tảng cho cuộc sống hiện đại và sinh kế bền vững.

Vân Anh