Công nhân nữ Trung Quốc bị vắt kiệt sức lao động với mức lương bèo bọt

Theo Wall Street Journal, trước đây, doanh nhân Zhang Jianli chỉ thuê công nhân nam làm việc cho các công trường xây dựng ở Xích Phong (Nội Mông, Trung Quốc). Nhưng giờ, ông không đủ người để làm hết việc.

Ông Zhang phải trả 160 NDT/ngày (tương đương 25 USD) cho các công nhân nữ vận chuyển gỗ và gạch. Mức lương thấp hơn khoảng 20% so với công nhân nam.

"Họ làm việc chăm chỉ và ít khi than vãn", ông Zhang nói về các công nhân nữ của mình. Những người này đa phần ở độ tuổi 40-50.

Ngày càng nhiều phụ nữ Trung Quốc đảm nhận các công việc nặng nhọc vốn thường dành cho nam giới trong xây dựng, giao thông vận tải và các lĩnh vực khác.

Do tỷ lệ sinh thấp và dân số già, tình trạng thiếu hụt lao động khiến các nhà tuyển dụng phải tuyển thêm phụ nữ để xây những tòa nhà cao tầng, bảo trì đường ray, lái xe tải và các công việc khác.

Ngày càng nhiều phụ nữ Trung Quốc đảm nhận các công việc nặng nhọc vốn thường dành cho nam giới. Ảnh: Reuters.

Công việc nặng nhọc

Ở tuổi 20-30, bà Li Juyuan lắp ráp chụp đèn trong một nhà máy ở Đông Quan 10 tiếng mỗi ngày. Nhưng sau một thập kỷ, bà và chồng trở về quê để ở gần con trai và con gái. Tại đây, bà Li làm công việc xây dựng cùng chồng.

Trung bình mỗi ngày, bà Li - giờ 48 tuổi - phải vác gần 45 kg cửa sổ và cửa ra vào bằng nhôm lên cầu thang. Cái oi nóng khiến bà ướt đẫm mồ hôi. Nhưng công việc mới đem về cho bà Li thu nhập cao hơn. Bà cũng được sống cùng gia đình mình.

"Không được học hành hay có nhiều kỹ năng, tôi luôn cảm thấy bị coi thường khi sống xa nhà", bà Li chia sẻ. "Giờ đây, ít nhất tôi có thể chăm sóc gia đình", bà nói thêm.

Trong những năm qua, nỗ lực "hồi sinh vùng nông thôn" của chính quyền Trung Quốc đã tạo ra nhiều cơ hội cho các lao động tay nghề thấp của đất nước. Họ không phải lên những thành phố lớn để tìm việc làm nữa.

Hầu hết phụ nữ Trung Quốc vẫn làm việc trong lĩnh vực dịch vụ, chẳng hạn bán lẻ và ăn uống. Những người chuyển sang các lĩnh vực như xây dựng, giao thông vận tải chịu nhiều rủi ro, bao gồm thương tích và quấy rối tình dục.

Lao động nữ tại một công trường xây dựng ở Thượng Hải. Ảnh: Reuters.

Lực lượng lao động của Trung Quốc đã bị thu hẹp trong nhiều năm qua. Theo dữ liệu điều tra dân số, số người trong độ tuổi lao động (từ 15-59 tuổi) giảm xuống dưới 900 triệu, tương đương khoảng 63% dân số vào năm 2020. Tỷ lệ này là 70% một thập kỷ trước.

Bắc Kinh đang tìm cách mở rộng lực lượng lao động bằng cách khuyến khích các cặp vợ chồng sinh thêm con và lùi tuổi về hưu.

Cuối năm 2018, gần 9,5 triệu phụ nữ làm việc trong lĩnh vực xây dựng, chiếm 14% tổng số công nhân xây dựng, tăng từ 10% vào năm 2004, theo số liệu mới nhất của Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc.

Theo các nhà nghiên cứu, dữ liệu chính thức có thể thấp hơn con số thực tế. Bởi nhiều phụ nữ được thuê qua bên trung gian và không được coi là nhân viên chính thức.

Nhà xã hội học Sarah Swider thuộc Đại học Wayne State đến Trung Quốc lần đầu vào đầu những năm 2000. Khi đó, rất ít phụ nữ làm việc trong lĩnh vực xây dựng. Tuy nhiên, sự bùng nổ xây dựng đã đẩy chi phí lao động lên cao, việc tìm kiếm công nhân trở nên khó khăn hơn, mở ra cơ hội cho người lao động nữ.

Tuy nhiên, theo nhà xã hội học Yige Dong thuộc Đại học Buffalo, các công ty Trung Quốc, nhất là những doanh nghiệp quốc doanh trong lĩnh vực đường sắt và xây dựng, thường thuê phụ nữ làm lao động tạm thời cho các công việc nặng nhọc, bẩn thỉu để lách luật.

Những lao động này không được đảm bảo về quyền lợi và sự an toàn, vốn dành cho các nhân viên chính thức. "Phụ nữ Trung Quốc đối mặt với tình thế tiến thoái khó khăn để kiếm sống và nuôi gia đình. Nhưng những lao động ở vùng nông thôn phải gánh vác nhiều hơn", bà Dong nhận định.

Chênh lệch mức lương

Theo bà Swider, số lượng phụ nữ tại các công trường xây dựng ngày càng nhiều, đến mức doanh nghiệp phải bố trí nơi ở và phòng tắm riêng cho họ. Nhiều người giả vờ kết hôn với một nam công nhân để tránh bị quấy rối tình dục.

Tuy nhiên, ngoài các công việc lao động bình thường như bốc gạch, làm xi măng, phụ nữ vẫn phải giặt giũ và nấu nướng cho công nhân nam. Đáng nói, lương của họ thường chỉ bằng một nửa so với nam giới.

Theo ước tính của các nhà nghiên cứu, khoảng 1/3 số công nhân tại một số công trường xây dựng ở những thành phố lớn là phụ nữ. Chỉ 8 năm trước, phụ nữ chỉ chiếm hơn 1/10.

Tại Mỹ, hơn 1/10 công nhân xây dựng là phụ nữ, theo Cục Thống kê Lao động Mỹ. Mức chênh lệch lương theo giới trong lĩnh vực xây dựng là thấp nhất so với những lĩnh vực khác (thu nhập trung bình của phụ nữ bằng 94% nam giới).

Theo nghiên cứu được Tổ chức Lao động Quốc tế công bố vào năm 2018, trung bình phụ nữ trên toàn cầu được trả lương thấp hơn 20% so với nam giới. Mức chênh lệch ở Mỹ và Trung Quốc lần lượt là 15% và 21%.

Không ít công nhân nữ chưa được đào tạo đầy đủ về an toàn lao động. Điều đó dẫn đến nhiều tranh chấp lao động hơn. Theo China Judgements Online, tính từ năm 2015 đến năm 2020, đã có 605 phán quyết liên quan đến các lao động nữ tạm thời trong lĩnh vực xây dựng.

Từ năm 2010 đến năm 2014, con số chỉ là 47 phán quyết. Nhiều vụ kiện tụng và tranh chấp liên quan đến thương tích, tiền lương và hợp đồng lao động.

Những năm qua, các phương tiện truyền thông nhà nước Trung Quốc liên tục quảng bá hình ảnh của phụ nữ với công việc tài xế xe tải, công nhận xây dựng. Hồi tháng 7, Tân Hoa Xã đã đăng bài ca ngợi một nữ tài xế xe tải có tên Xu Yingying đến từ tỉnh Hà Bắc.

Cô và chồng đã chuyển đồ cứu trợ đến Hồ Bắc - tâm chấn của đợt bùng phát dịch Covid-19 giai đoạn đầu - 3 lần trong vòng 9 ngày. Trong video được Tân Hoa Xã đăng tải, cô Xu nói rằng phải giặt quần áo của hai vợ chồng tại các điểm dừng chân. Như vậy, cả hai có thể sạch sẽ khi trở về với hàng xóm và gia đình.

"Trải qua nhiều điều, tôi nhận ra rằng trạng thái tốt nhất của một người phụ nữ là sống tự lập, trở thành tia sáng sưởi ấm cho người khác và thắp sáng chính mình", cô chia sẻ.

Thảo Cao