Công ty Trung Quốc nắm trong tay 6 mỏ lithium trải rộng trên 3 châu lục, có 'quyền sinh, quyền sát' với chuỗi cung ứng xe điện

Khi bước vào trụ sở hình lục giác của BYD ở Thâm Quyến, một màn hình khổng lồ hiện lên câu hỏi trong Kinh thánh: “Con thuyền cứu thế của Nô-ê ở đâu?”

Theo Fiancial Times, câu trả lời dường như là: “Ngay tại đây”, tại BYD - công ty đang có tốc độ mở rộng nhanh chóng và khiến các phòng họp của các nhà sản xuất ô tô trên toàn thế giới phải rùng mình.

HỆ SINH THÁI NĂNG LƯỢNG

BYD và người sáng lập 58 tuổi Wang Chuanfu có lý do để cảm thấy tự tin với câu trả lời đó. Công ty Trung Quốc hiện đang cạnh tranh với Tesla của Elon Musk để trở thành công ty xe điện thống trị nhất thế giới. Tại Trung Quốc, thị trường ô tô lớn nhất cho đến nay, xe plug-in hybrid và chạy pin hoàn toàn giá rẻ của BYD chiếm khoảng 1/3 tổng số xe điện mới được bán ra.

Nhưng tham vọng của BYD vượt xa ô tô – và vượt xa cả biên giới Trung Quốc. Khi thế giới cố gắng loại bỏ nhiên liệu hóa thạch, công ty đã định vị mình là đế chế hùng mạnh sản xuất về một loạt công nghệ xanh.

Điều này bao gồm từ pin lithium hàng đầu, mô-đun năng lượng mặt trời, xe buýt chạy bằng điện, xe tải và xe lửa cho đến trí tuệ nhân tạo phức tạp và phần mềm được sử dụng để điều khiển và kết nối các hệ thống giao thông và năng lượng.

Bridget McCarthy, người đứng đầu hoạt động tại Trung Quốc tại Snow Bull Capital, một quỹ phòng hộ có trụ sở tại Thâm Quyến đầu tư vào BYD cho biết: “Tôi không nghĩ mọi người nhận ra tham vọng lớn hơn của BYD là trở thành một công ty hệ sinh thái năng lượng”.

Bà cho biết thêm, việc bán xe chở khách chỉ là bước đầu tiên. “Họ đang cố gắng nói: Chúng tôi sẽ điện khí hóa đội xe thương mại của bạn, chúng tôi sẽ cung cấp cho bạn bộ lưu trữ năng lượng, chúng tôi sẽ cung cấp cho bạn năng lượng mặt trời để bạn có thể tạo ra điện”.

BYD được thành lập vào năm 1995 và ban đầu tập trung vào pin lithium nhỏ được sử dụng trong điện thoại di động đời đầu, cung cấp cho Motorola và Nokia. Sau đó, công ty chuyển hướng sang công nghệ sạch vào đầu những năm 2000, sản xuất pin lớn hơn cũng như ô tô điện và xe buýt.

Cú đặt cược rằng nhu cầu về công nghệ xanh sẽ bùng nổ của Chủ tịch Wang phù hợp chặt chẽ với các nỗ lực của Bắc Kinh nhằm xóa bỏ ô nhiễm, cắt giảm sự phụ thuộc vào dầu mỏ nước ngoài và gần đây hơn là nhằm khử cacbon cho nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Công ty năm ngoái có doanh thu 602,3 tỷ NDT (83,2 tỷ USD) từ việc bán hơn 3 triệu xe, đánh dấu mức tăng gấp 5 lần so với 121,8 tỷ NDT vào năm 2018.

Sự tăng trưởng nhanh chóng của BYD là một phần quan trọng trong sự trỗi dậy của Trung Quốc với tư cách là siêu cường công nghệ sạch của thế giới. Các công ty Trung Quốc thống trị chuỗi cung ứng tài nguyên, sản xuất và công nghệ quan trọng cho xe điện và pin cũng như năng lượng gió và mặt trời.

Các nhà phân tích cho biết, cấu trúc tích hợp theo chiều dọc, tính kinh tế nhờ quy mô và các kế hoạch nghiên cứu và phát triển ngày càng mở rộng của công ty đánh dấu một thách thức rõ ràng đối với các công ty ở phương Tây.

Năm ngoái BYD bán được hơn 3 triệu xe ô tô.

Tuy nhiên, sự trỗi dậy của BYD xuất hiện vào thời điểm quốc tế giám sát ngành công nghiệp Trung Quốc, cũng như những lo ngại về an ninh đối với ưu thế vượt trội về công nghệ và chuỗi cung ứng của Trung Quốc. Những lo ngại này, cũng như sự cạnh tranh ngày càng gay gắt, đặt ra câu hỏi về giai đoạn tiếp theo của công ty.

Tuy nhiên, Wang, một trong những người giàu nhất Trung Quốc đã nói với các nhà phân tích rằng BYD nhìn thấy cơ hội trên khắp Đông Nam Á, Nam Mỹ, Trung Đông và Châu Âu và xác nhận kế hoạch mở rộng hoạt động sản xuất của công ty ở những thị trường đó. BYD đã cam kết sẽ “vươn ra toàn cầu”.

Ilaria Mazzocco, chuyên gia về ngành công nghiệp Trung Quốc tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, một tổ chức nghiên cứu của Mỹ cho biết, “trở thành một công ty đa quốc gia trong một thời gian rất ngắn” sẽ không đơn giản. Bà cho biết thêm, việc chuyển đổi một số nhà máy sản xuất xe buýt trên toàn thế giới thành mạng lưới các nhà máy xe điện toàn cầu sẽ là một “thách thức lớn”. “Đó là sự mở rộng nhanh chóng đối với một công ty đầy tham vọng”.

CỐT LÕI LÀ PIN

Một thế kỷ trước, Henry Ford đã định hình lại cách mọi người di chuyển bằng cách đưa ô tô vào thị trường đại chúng. Giờ đây, Chủ tịch Wang của BYD đang theo bước Ford.

Giống như Ford – người đã tích lũy một đế chế gồm các mỏ sắt, than và thép để kiểm soát chuỗi cung ứng của mình – Wang đang “dân chủ hóa” xe điện và pin mà chúng sử dụng thông qua mô hình kinh doanh tích hợp theo chiều dọc và tập trung không ngừng vào công nghệ.

Bill Russo - cựu giám đốc kinh doanh của Chrysler tại Trung Quốc nói: “Nút thắt chính đối với việc thương mại hóa xe điện là giá”. Lợi thế của công ty về pin không phải là kết quả của một bước đột phá mà là sự tích lũy của một loạt thế mạnh cạnh tranh mà công ty đã xây dựng được trong hơn hai thập kỷ về khả năng tiếp cận tài nguyên, đầu tư bền vững vào R&D và tính kinh tế theo quy mô sản xuất.

BYD sở hữu cổ phần tại các mỏ ở ít nhất sáu quốc gia trên khắp ba châu lục, đảm bảo khả năng tiếp cận lâu dài với lithium, nguyên liệu quan trọng đối với pin của họ. Tập đoàn này cũng sản xuất chip máy tính của riêng mình, có công ty con xây dựng riêng để xây dựng các nhà máy mới và phát triển phần mềm riêng cho các phương tiện và hệ thống năng lượng ngày càng phức tạp.

Công ty có thể tuyển dụng từ hàng triệu sinh viên tốt nghiệp ngành khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học từ các trường đại học Trung Quốc mỗi năm.

BYD tuyển dụng gần 100.000 người làm công việc nghiên cứu và phát triển tại 11 địa điểm khác nhau ở Trung Quốc. Trung bình, các nhà nghiên cứu của họ nộp đơn xin 19 bằng sáng chế mới mỗi ngày làm việc.

Cùng với công ty đồng hương CATL, nhà sản xuất pin xe điện lớn nhất thế giới, pin của BYD tự hào có lợi thế lớn về chi phí so với pin do các đối thủ Nhật Bản, Hàn Quốc và châu Âu sản xuất. Theo nghiên cứu của Bernstein, chi phí xây dựng nhà máy mới của hai công ty Trung Quốc là khoảng 50 triệu đến 60 triệu USD mỗi gigawatt giờ so với 100 triệu USD/GWh của các đối thủ cạnh tranh.

Các nhà phân tích nói rằng một trong những thành tựu quan trọng nhất của Wang đến vào năm 2022 khi BYD phát triển công nghệ “cell-to-body”. Điều này kết hợp tế bào pin với thân xe và có thể được áp dụng không chỉ cho ô tô mà còn cho xe buýt, xe tải và các phương tiện thương mại khác.

Christoph Weber, người đứng đầu doanh nghiệp Trung Quốc của tập đoàn phần mềm kỹ thuật Thụy Sĩ AutoForm cho biết, bước đột phá này đã giúp giảm hơn 1 nữa chi phí và trọng lượng đồng thời tăng độ cứng và an toàn khi va chạm. Ông nói thêm, đó là biểu tượng về cách “BYD đã đạt được năng lực một cách có hệ thống trong tất cả các lĩnh vực chính của chuỗi cung ứng”.

Bước tiếp theo của BYD là thực hiện điều mà chỉ một số công ty Trung Quốc thành công: Chuyển từ xuất khẩu sang mở rộng sản xuất bên ngoài Trung Quốc.

BYD đã âm thầm mở rộng dấu ấn của mình ra bên ngoài biên giới Trung Quốc trong một thời gian. Công ty đã thành lập các nhà máy sản xuất xe buýt ở Lancaster, miền nam California vào năm 2013 và ở Komárom, tây bắc Hungary vào năm 2017. Tại Brazil, trong 10 năm qua, công ty đã thành lập các cơ sở sản xuất và lắp ráp khung gầm xe buýt điện, mô-đun quang điện mặt trời, cũng như pin.

Những nhà máy này đã giúp BYD chiếm lĩnh thị trường xe buýt điện. Quan trọng hơn, các nhà phân tích cho biết, công ty đã đạt được chuyên môn khi làm việc với các công ty nước ngoài, chính quyền cấp thành phố và cấp quốc gia cũng như các đại diện lao động và cộng đồng địa phương.

Những cách thức này hiện sẽ được thử nghiệm với các nhà máy xe điện mới được công bố ở Thái Lan, Indonesia, Brazil và Hungary. BYD đã đàm phán với các quan chức ở Mexico về một nhà máy mới ở phía nam biên giới Mỹ và ở Chile, công ty đang có kế hoạch xây dựng một nhà máy trị giá 290 triệu USD để sản xuất cực âm lithium, một trong những thành phần cốt lõi của pin.

Các nhà phân tích dự đoán rằng khi hoạt động kinh doanh xe điện của BYD mở rộng ra nước ngoài, các mảng kinh doanh pin và năng lượng mặt trời sẽ tiếp bước phát triển theo. Trên thực tế, tổng công suất nhà máy sản xuất pin của họ đã tăng lên khoảng 381GWh vào năm ngoái, từ 245GWh vào năm 2022. Thị phần của công ty đã tăng lên 15,8%, đưa BYD vượt qua tập đoàn LG của Hàn Quốc để trở thành nhà sản xuất pin lớn thứ hai thế giới.

McCarthy, nhà đầu tư có trụ sở tại Thâm Quyến cho biết bán các sản phẩm năng lượng công nghệ cao và dịch vụ vận chuyển xung quanh pin là cách công ty “được định hình ngay từ đầu”.

“Wang Chuanfu luôn là một người chuyên về sản xuất pin, BYD cũng là một công ty sản xuất pin, cốt lõi của họ vẫn là một công ty pin”, bà nói. “Xe điện là sự chuyển đổi tự nhiên - rõ ràng là họ đã nhìn thấy một cơ hội lớn - nhưng cho đến ngày nay, lợi thế số một mà họ có là công nghệ pin”.

Bảo Linh