Công ước Hà Nội: Bước tiến quan trọng trong hợp tác toàn cầu nhằm ứng phó với các mối đe dọa an ninh phi truyền thống

Lễ mở ký Công ước Hà Nội diễn ra từ ngày 25-26/10 là lần đầu tiên Việt Nam chủ trì một lễ ký công ước Liên hợp quốc. (Nguồn: Pexels)

Vào tháng 10/2025 này, Hà Nội sẽ là địa điểm đăng cai lễ mở ký Công ước Liên hợp quốc (LHQ) về chống tội phạm mạng, hay Công ước Hà Nội, với chủ đề “Chống tội phạm mạng - Chia sẻ trách nhiệm - Hướng tới tương lai”. Đây là văn kiện pháp lý quốc tế toàn diện đầu tiên trong lĩnh vực này, đánh dấu bước tiến quan trọng trong hợp tác toàn cầu nhằm ứng phó với các mối đe dọa an ninh phi truyền thống.

Công ước gồm 9 chương với 71 điều khoản, đưa ra quy định hình sự hóa các hành vi như xâm nhập trái phép vào hệ thống công nghệ thông tin và truyền thông (ICT), gian lận trực tuyến, bóc lột trẻ em qua mạng, rửa tiền từ tài sản phạm pháp. Văn kiện cũng thiết lập các cơ chế hợp tác quốc tế về điều tra, dẫn độ, chia sẻ dữ liệu và bảo vệ quyền con người trong không gian mạng.

Tăng cường hợp tác để ứng phó với các mối đe dọa mới

TS. Jeff Nijsse, Giảng viên cấp cao ngành Kỹ thuật phần mềm tại Đại học RMIT Việt Nam, cho rằng Công ước Hà Nội phản ánh vai trò ngày càng nổi bật của Việt Nam trong cuộc chiến chống tội phạm mạng trên toàn cầu.

Theo ông, việc được chọn làm nơi tổ chức lễ mở ký Công ước cho thấy Việt Nam đang trở thành một quốc gia với tầm quan trọng chiến lược.

“Việt Nam đã vươn lên nhóm các quốc gia dẫn đầu trong bảng xếp hạng Chỉ số an ninh mạng toàn cầu (GCI) 2024, với số điểm gần tuyệt đối. Điều này phản ánh sự trưởng thành nhanh chóng của hệ thống an ninh mạng quốc gia”, vị chuyên gia nhận định.

TS. Nijsse đánh giá cao tính hiện đại của Công ước, đặc biệt là việc đưa tài sản số/tài sản ảo (virtual assets) vào định nghĩa về tài sản. Với ông, "đây là một điểm mới rất đáng hoan nghênh vì nó xác định các trường hợp tiền mã hóa bị tội phạm mạng lạm dụng trong các hành vi tống tiền bằng mã độc hay rửa tiền". Ngoài ra, việc xây dựng quy định rõ ràng về tài sản giúp xóa bỏ sự mơ hồ pháp lý trong các văn kiện trước kia, đồng thời tạo cơ sở để cơ quan thực thi pháp luật truy vết và tịch thu tiền số có nguồn gốc từ hành vi phạm tội.

Ông cũng đánh giá cao việc Công ước yêu cầu mỗi quốc gia phải chỉ định đầu mối liên lạc 24/7 nhằm hỗ trợ điều tra khẩn cấp và quy định các hành vi phạm tội mạng là tội có thể dẫn độ, nhằm ngăn chặn tội phạm trốn tránh pháp luật bằng cách vượt biên.

TS. Jeff Nijsse (trái) và TS. Sreenivas Tirumala (Nguồn: RMIT)

Bảo vệ nhóm dễ tổn thương và nâng cao năng lực chống tội phạm mạng

TS. Sreenivas Tirumala, Giảng viên An ninh mạng tại RMIT Việt Nam chỉ rõ, thiệt hại toàn cầu do tội phạm mạng gây ra dự kiến lên tới 10,5 nghìn tỉ USD vào năm 2025, theo Cybersecurity Ventures. Trong bối cảnh đó, Công ước Hà Nội được kỳ vọng góp phần bảo vệ nền kinh tế số toàn cầu thông qua việc áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế, thúc đẩy sử dụng mạng Internet an toàn và tăng cường niềm tin.

“Công ước thúc đẩy tinh thần chia sẻ trách nhiệm, xây dựng năng lực và hợp tác quốc tế nhằm hướng tới một tương lai số an toàn hơn. Việc Công ước mang tên Thủ đô Hà Nội chú trọnghỗ trợ các nước đang phát triển cũng dự kiến mang đến sự trợ giúp về kỹ thuật, cơ hội đào tạo và nâng cao năng lực cho người trẻ ở Việt Nam, góp phần thu hẹp khoảng cách về kỹ năng an ninh mạng”, chuyên gia tin tưởng.

Công ước Hà Nội là bước ngoặt trong nỗ lực chống tội phạm mạng toàn cầu, mang đến những công cụ mới để bảo vệ các nhóm người dễ bị tổn thương và củng cố nền kinh tế số.

Việt Nam đã và đang nỗ lực chống tội phạm mạng, nhưng số vụ việc vẫn gia tăng do quá trình số hóa diễn ra nhanh chóng. Các báo cáo đã đưa ra bằng chứng rõ ràng về tình trạng những nhóm dễ bị tổn thương như trẻ em và thanh thiếu niên bị lợi dụng thông qua mạng xã hội. Do đó, TS. Tirumala nhấn mạnh tầm quan trọng của Công ước trong việc bảo vệ các nhóm dễ bị tổn thương, đặc biệt là thanh thiếu niên, khỏi nguy cơ bị bóc lột hay xâm hại qua mạng xã hội.

“Công ước cung cấp một khuôn khổ để các nhà hoạch định chính sách và lập pháp Việt Nam sử dụng nhằm củng cố luật pháp và cơ chế thực thi trong nước để bảo vệ các nhóm dễ bị tổn thương”, TS. Tirumala khẳng định.

Có thể nói, khi Công ước tiến tới giai đoạn phê chuẩn và đi vào hiệu lực, Việt Nam sẽ có cơ hội chuyển hóa vai trò lãnh đạo ngoại giao thành tác động thực tiễn. Việc điều chỉnh luật pháp trong nước phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế và thúc đẩy hợp tác liên ngành sẽ giúp Việt Nam kiến tạo một môi trường số an toàn hơn cho người dân trong nước và trên toàn khu vực.

Ngọc Anh