Công ước Hà Nội: Mốc lịch sử trong cuộc chiến chống tội phạm mạng toàn cầu

Lễ ký Công ước Liên hợp quốc về Chống tội phạm mạng được tổ chức tại Hà Nội với sự tham dự của gần 100 quốc gia

Dấu ấn quan trọng của Việt Nam trên bản đồ hợp tác quốc tế

Lễ ký Công ước Liên hợp quốc về Chống tội phạm mạng được tổ chức tại Hà Nội với gần 100 quốc gia tham dự, là cột mốc lịch sử quốc tế trong cuộc chiến với loại tội phạm này. Bên cạnh đó, sự kiện này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, khẳng định uy tín và vị thế của Việt Nam trong các nỗ lực chung nhằm xây dựng không gian mạng an toàn vì hòa bình, phát triển bền vững.

"Tôi tin tưởng rằng với sự tham gia và cam kết của các quốc gia, Lễ mở ký Công ước tại Hà Nội sẽ trở thành dấu mốc lịch sử", Chủ tịch nước Lương Cường phát biểu trong Thông điệp nhân dịp Việt Nam đăng cai Lễ ký Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng tại Hà Nội, sẽ diễn ra ngày 25-26/10.

Sự kiện có sự tham dự của Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres, đại diện gần 100 quốc gia, hơn 100 tổ chức quốc tế, khu vực, bao gồm Lễ ký kết và 40 phiên thảo luận về vấn đề liên quan.

Chủ tịch nước Lương Cường khẳng định Việt Nam luôn coi việc phòng, chống tội phạm mạng là một trong những ưu tiên hàng đầu về an ninh quốc gia, đồng thời tích cực chung tay cùng cộng đồng quốc tế trong nỗ lực chung này.

Theo Đại sứ Saadi Salama - Đại sứ Palestine tại Việt Nam đánh giá: “Công ước Hà Nội” – Hiệp ước toàn cầu đầu tiên mang tên Thủ đô Việt Nam – đánh dấu dấu ấn quan trọng của Việt Nam trên bản đồ hợp tác quốc tế. Đồng thời, sự kiện này khẳng định Việt Nam là thành viên có trách nhiệm của Liên hợp quốc, luôn chủ động thúc đẩy hợp tác quốc tế vì một thế giới hòa bình, ổn định và phát triển bền vững, trong đó an ninh mạng là nền tảng của niềm tin và hợp tác giữa các quốc gia.

Nền tảng của quản trị mạng toàn cầu

Đại Hội đồng Liên hợp quốc thông qua Công ước Hà Nội hồi cuối năm 2024. Ảnh: Liên hợp quốc

Công ước Hà Nội đã được Đại Hội đồng Liên hợp quốc thông qua vào tháng 12-2024. Việc chính thức mở ký công ước vào cuối tuần này nhằm hiện thực hóa cơ chế hợp tác xuyên biên giới trong điều tra, chia sẻ chứng cứ điện tử, truy tìm tài sản phạm tội và dẫn độ tội phạm mạng.

Công ước Hà Nội được triển khai trong bối cảnh an ninh mạng toàn cầu ngày càng căng thẳng và phức tạp. Theo báo cáo của Tổ chức Cảnh sát Hình sự quốc tế (Interpol), Văn phòng Liên hợp quốc về chống Ma túy và Tội phạm (UNODC) cùng Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI), tội phạm mạng đã chuyển từ những hành vi rời rạc sang tổ chức hóa, mở rộng quy mô hoạt động và triệt để lợi dụng các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), mã độc tống tiền (ransomware) hay tấn công chuỗi cung ứng. Từ đầu năm 2024 đến nay, số vụ việc và mức thiệt hại do tội phạm mạng gây ra đều tăng mạnh, cho thấy tính cấp bách của việc thiết lập một cơ chế hợp tác toàn cầu trong lĩnh vực này.

Theo thống kê của FBI, năm 2024 ghi nhận 859.532 báo cáo liên quan đến tội phạm mạng, với thiệt hại trực tiếp lên tới hàng chục tỷ USD. Trong khi đó, Interpol cùng các chiến dịch phối hợp quốc tế gần đây đã bắt giữ hàng nghìn nghi phạm, thu hồi hàng trăm triệu USD. Tuy nhiên, bất chấp những nỗ lực này, quy mô tội phạm trên không gian mạng vẫn ở mức lớn và ngày càng tinh vi. Các báo cáo thực địa cũng cho thấy, tội phạm mạng hiện không chỉ nhắm vào ngân hàng hay doanh nghiệp lớn mà còn tấn công dịch vụ công, bệnh viện, cơ sở hạ tầng thiết yếu, chuỗi cung ứng và người dùng cá nhân, gây ra rủi ro an ninh quốc gia, thiệt hại kinh tế nghiêm trọng và làm xói mòn niềm tin xã hội.

Lừa đảo, dụ dỗ và thao túng trực tuyến đang trở thành một “cơn bão ngầm” đe dọa an ninh mạng cũng như đời sống tinh thần của xã hội Việt Nam, gây thiệt hại không chỉ về tài chính mà còn về sức khỏe tâm lý của nhiều người. Theo Hiệp hội An ninh mạng quốc gia (NCA), Việt Nam nằm trong nhóm các quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi tội phạm mạng. Tỉ lệ “nạn nhân tiềm năng” cũng ở mức đáng báo động: Cứ 220 người dùng điện thoại thông minh thì có 1 người trở thành nạn nhân, và 70% người dân cho biết họ ít nhất một lần mỗi tháng nhận được cuộc gọi hoặc tin nhắn có dấu hiệu lừa đảo. Cục An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) ước tính, thiệt hại do tội phạm mạng tại Việt Nam trong năm 2024 lên tới khoảng 18.900 tỷ đồng - tăng gấp đôi so với năm 2023 (khoảng 8.000 - 10.000 tỷ đồng).

Trong bối cảnh tội phạm đã vượt biên giới theo nhịp số của công nghệ như vậy, các quốc gia không thể hành động đơn lẻ. Tuy nhiên, các nỗ lực chống tội phạm mạng trên toàn cầu thời gian qua lại thường xuyên bị phân mảnh do những khác biệt về quy định tố tụng hình sự, tiêu chuẩn thu thập chứng cứ điện tử và cơ chế trao đổi báo cáo.

Thực tế trên càng cho thấy sự cần thiết của Công ước Hà Nội, bởi qua đó sẽ khởi tạo khuôn khổ pháp lý chung, chuẩn hóa các khái niệm, đặt ra nguyên tắc hợp tác tương trợ tư pháp và đề xuất tiêu chí bảo vệ dữ liệu cá nhân trong bối cảnh điều tra song phương hay đa phương. Công ước còn giúp rút ngắn thời gian phối hợp giữa các cơ quan, giảm nghẽn về thủ tục hành chính và tăng hiệu quả truy bắt tội phạm xuyên biên giới, trở thành công cụ pháp lý để các nước phối hợp đóng lại những cánh “cửa hậu” mà tội phạm hiện đại đang lợi dụng.

Nam Sơn