Công ước Hà Nội: 'Tấm bản đồ' chiến lược để xây dựng niềm tin số

Đại diện đoàn Việt Nam ký Công ước Hà Nội ngày 25/11. (Ảnh: Thành Long)

Dưới góc nhìn của mình, chuyên gia Bung Trần, đồng sáng lập AI Edu group, chủ nhiệm Cộng đồng Giáo viên Số Google (GEG Việt Nam) khẳng định, Công ước Hà Nội không chỉ là một văn kiện pháp lý, mà còn là bản đồ chiến lược để xây dựng niềm tin số, yếu tố nền tảng cho tăng trưởng bền vững.

Công ước Hà Nội được xem là dấu mốc quan trọng trong quản trị không gian mạng toàn cầu. Ở góc độ chuyển đổi số và phát triển kinh tế số, ông đánh giá thế nào về tác động của Công ước này đối với việc kiến tạo một môi trường số an toàn, tin cậy – nền tảng cho tăng trưởng bền vững của Việt Nam?

Công ước Hà Nội không chỉ là một văn kiện pháp lý, đó là tấm bản đồ chiến lược để xây dựng niềm tin số (Digital Trust) - yếu tố nền tảng cho tăng trưởng bền vững.

Chuyên gia Bung Trần cho rằng, Công ước Hà Nội là yếu tố nền tảng cho tăng trưởng bền vững. (Ảnh NVCC)

Hiện nay, chi phí rủi ro do tội phạm mạng và sự bất ổn pháp lý đã kìm hãm đáng kể tốc độ chuyển đổi số. Công ước giải quyết vấn đề này bằng cách thiết lập tính thống nhất và minh bạch pháp lý toàn cầu về định nghĩa tội phạm mạng, cơ chế điều tra, và thu thập bằng chứng điện tử.

Đối với Việt Nam, sự cam kết này phát đi một tín hiệu mạnh mẽ: Đầu tiên, giảm chi phí rủi ro: Khi môi trường pháp lý rõ ràng, các doanh nghiệp, đặc biệt là các công ty nước ngoài và các dự án Fintech lớn, sẽ thấy chi phí quản lý rủi ro giao dịch giảm đi đáng kể. Họ yên tâm hơn khi biết tài sản và dữ liệu của mình được bảo vệ bởi một khuôn khổ quốc tế.

Đồng thời, kích hoạt tăng trưởng bền vững. Sự yên tâm đó sẽ biến thành niềm tin của người dùng. Người dân và doanh nghiệp sẽ sử dụng dịch vụ số nhiều hơn, từ đó trực tiếp thúc đẩy số lượng giao dịch và hoạt động kinh tế số. Đây chính là động lực để hiện thực hóa các mục tiêu về kinh tế số và xã hội số mà Việt Nam đã đề ra. Công ước chính là "lớp bảo hiểm" cao cấp cho hành trình chuyển đổi số của chúng ta.

Trong bối cảnh chủ quyền số và an ninh mạng trở thành yếu tố cốt lõi của chủ quyền quốc gia, Việt Nam có thể tận dụng cơ hội từ Công ước Hà Nội như thế nào để vừa bảo đảm an toàn thông tin, vừa thúc đẩy đổi mới sáng tạo và thu hút đầu tư công nghệ cao?

Đây là một thách thức cân bằng tinh tế và Công ước Hà Nội đã cung cấp một tiêu chuẩn vàng để giải quyết nhiều vấn đề quan trọng trong quá trình hội nhập toàn cầu.

Một là, định vị chủ quyền số. Công ước cho phép Việt Nam khẳng định chủ quyền số của mình bằng cách tích hợp các tiêu chuẩn pháp lý quốc tế vào hệ thống quốc gia, chứ không phải bằng cách đóng cửa. Chúng ta bảo vệ dữ liệu và thông tin quốc gia theo một cơ chế được cộng đồng quốc tế công nhận và ủng hộ.

Hai là, thu hút đầu tư chất lượng cao. Các nhà đầu tư lớn, đặc biệt trong các lĩnh vực vừa tiên phong vừa nhạy cảm như trí tuệ nhân tạo (AI) hay dịch vụ tài chính số (Fintech), cần một khuôn khổ pháp lý về bảo mật dữ liệu và truy xuất bằng chứng rõ ràng, công bằng.

Ba là, bảo vệ tài sản kỹ thuật số. Công ước lần đầu tiên hình sự hóa hiệu quả tội phạm liên quan đến tài sản kỹ thuật số. Điều này giúp Việt Nam thiết lập nền tảng an toàn pháp lý cho việc phát triển các ngành công nghiệp mới như Web3 và Blockchain, giảm thiểu rủi ro rửa tiền và lừa đảo xuyên biên giới, từ đó thúc đẩy đổi mới sáng tạo có trách nhiệm.

Việc Việt Nam đăng cai và tham gia ký kết Công ước Hà Nội không chỉ thể hiện vai trò tiên phong mà còn mở ra cơ chế hợp tác quốc tế sâu rộng về an ninh mạng. Theo ông, điều này có thể giúp Việt Nam nâng cao năng lực công nghệ, chuẩn hóa hạ tầng số và tham gia mạnh mẽ hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu ra sao?

Việc Việt Nam đăng cai và là một trong những quốc gia đầu tiên ký kết là một tuyên bố về vị thế ngoại giao kỹ thuật số. Đó là sự khẳng định, chúng ta không chỉ là người tiêu thụ công nghệ, mà là đơn vị tham gia kiến tạo nền kinh tế số toàn cầu.

Thứ nhất, tiếp cận nguồn lực công nghệ: Công ước thiết lập mạng lưới hợp tác 24/7 toàn cầu cho các chuyên gia điều tra tội phạm mạng. Việt Nam có quyền tham gia mạng lưới này, chủ động tiếp cận công nghệ điều tra số tiên tiến nhất, quy trình xử lý bằng chứng điện tử chuẩn quốc tế và cơ hội đào tạo chuyên sâu.

Thứ hai, chuẩn hóa hạ tầng pháp lý và kỹ thuật: Để tuân thủ công ước, chúng ta phải rà soát và hài hòa hóa pháp luật quốc gia với các tiêu chuẩn toàn cầu, từ định nghĩa tội phạm đến bảo vệ quyền riêng tư. Quá trình chuẩn hóa này tạo ra một hệ thống pháp lý và kỹ thuật số tương thích với các nền kinh tế phát triển, là động lực để thúc đẩy hội nhập kinh tế số toàn cầu.

Thứ ba, tích hợp vào chuỗi giá trị toàn cầu: Khi doanh nghiệp Việt Nam có thể chứng minh họ hoạt động dưới một khung pháp lý an toàn, được quốc tế công nhận, chúng ta có thể đáp ứng các tiêu chuẩn bảo mật khắt khe của các đối tác toàn cầu. Điều này giúp chúng ta dịch chuyển từ vai trò gia công sang một mắt xích có giá trị cao hơn trong chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu.

Một khía cạnh quan trọng của Công ước là bảo vệ người dùng và thúc đẩy văn hóa ứng xử có trách nhiệm trên không gian mạng. Ông nhận định thế nào về tác động của công ước đối với việc hình thành văn hóa số lành mạnh, giúp người sáng tạo nội dung, doanh nghiệp và người dân yên tâm phát triển trong môi trường số an toàn hơn?

Đây là khía cạnh tôi quan tâm nhất, bởi nó liên quan trực tiếp đến chất lượng cuộc sống số của mỗi người dân. Công ước Hà Nội đưa ra một thông điệp rõ ràng: Môi trường internet không phải là “vùng đất xám”.

Bên cạnh đó, bảo vệ quyền nhân thân và danh dự: Công ước lần đầu tiên công nhận và hình sự hóa một cách mạnh mẽ hành vi phổ biến hình ảnh cá nhân nhạy cảm không đồng thuận và lạm dụng tình dục trẻ em trực tuyến. Hành động này thể hiện sự thấu cảm sâu sắc, đặt nhân phẩm con người, đặc biệt là các đối tượng dễ bị tổn thương, lên hàng đầu.

Đồng thời, thiết lập chuẩn mực đạo đức và pháp lý: Khi các hành vi vô trách nhiệm, bôi nhọ hoặc lừa đảo bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo chuẩn mực quốc tế, nó sẽ thiết lập một chuẩn mực ứng xử xã hội mới trên không gian mạng. Người dân sẽ nhận thức rõ hơn về nghĩa vụ pháp lý và đạo đức của mình khi tương tác trong môi trường số.

Tôi tin rằng, công ước này sẽ thúc đẩy sự tăng trưởng của hoạt động kinh doanh đổi mới sáng tạo. Sự an toàn này là động lực cho ngành công nghiệp văn hóa và các nhà sáng chế, sáng tạo, phát minh. Họ có thể yên tâm đầu tư công sức và tài chính để phát triển sản phẩm, thương hiệu mà không bị đe dọa bởi nạn đạo nhái, lừa đảo, hay tấn công mạng. Điều này hình thành một văn hóa số lành mạnh và có trách nhiệm.

Để hiện thực hóa tinh thần của Công ước Hà Nội, Việt Nam cần tập trung vào những giải pháp trọng tâm nào nhằm vừa bảo vệ chủ quyền số, vừa khuyến khích phát triển kinh tế số và công dân số có trách nhiệm?

Các chuyên gia vĩ mô đã chia sẻ những nhìn nhận vấn đề này đầy đủ hơn, bao gồm việc hài hòa khung pháp lý quốc gia, nâng cao năng lực kỹ thuật và điều tra chuyên sâu và thúc đẩy quản trị đa chiều (Multi-stakeholder Governance): Tăng cường hợp tác công – tư (Nhà nước, doanh nghiệp công nghệ, cơ sở giáo dục) để chia sẻ thông tin mối đe dọa, đầu tư chung vào cơ sở hạ tầng an ninh mạng và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.

Dưới góc nhìn của một người hoạt động trong lĩnh vực giáo dục, thì việc giáo dục công dân số có trách nhiệm cho học sinh là điều cần ưu tiên. Chúng ta cần chính thức hóa việc giảng dạy và phổ cập kiến thức và văn hóa công dân số có trách nhiệm" trong toàn bộ hệ thống giáo dục, từ phổ thông đến đại học. Đây là chiến lược dài hạn để tạo ra thế hệ người dùng chủ động, có ý thức pháp luật và đạo đức trên không gian mạng.

Là người trực tiếp thực hiện việc đào tạo giáo viên và học sinh chuyên đề “internet phiêu lưu ký” (Be internet awesome), kỹ năng số ứng dụng (Digital Applied Skills), mới đây nhất là chương trình Experience AI (trải nghiệm trí tuệ nhân tạo) cho học sinh từ lớp 6 - lớp 12 tại TP. Hồ Chí Minh cùng Google, chúng tôi tin rằng việc cung cấp một nền tảng hiểu biết số và năng lực số cho toàn bộ học sinh là điều cần thiết.

Vừa qua, Bộ GD&ĐT cũng đã ban hành thông tư 02 liên quan đến cụm nội dung này và Google for education cũng đã trình bày cam kết đồng hành cùng ngành giáo dục Việt Nam trong hành trình nâng cao năng lực số, trong đó có văn hóa ứng xử và an toàn thông tin trên không gian mạng cho học sinh, sẵn sàng cho việc hình thành thế hệ công dân số hội nhập quốc tế.

"Chúng ta đã và đang bước vào không gian mạng, nơi mỗi dòng dữ liệu, mỗi thao tác công nghệ, mỗi tương tác số đều có thể tác động sâu rộng đến an ninh, kinh tế, phát triển và cả tương lai của các quốc gia. Không gian mạng vừa là không gian mới của phát triển, vừa là mặt trận mới của an ninh toàn cầu, nơi cơ hội và thách thức đan xen, nơi tiến bộ công nghệ phải song hành cùng đạo đức và trách nhiệm...

Để Công ước thực sự đi vào cuộc sống, chúng ta cần không chỉ ý chí chính trị, mà cần cả nguồn lực để thực thi. Hợp tác quốc tế trong đào tạo, hỗ trợ kỹ thuật và chuyển giao công nghệ sẽ giúp nâng cao năng lực của các quốc gia, góp phần xây dựng không gian mạng an toàn và ổn định", Chủ tịch nước Lương Cường phát biểu tại phiên khai mạc Lễ mở ký và Hội nghị cấp cao Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng.

Bảo Thoa