Nhiều hợp tác xã hiểu chưa đúng về chuyển đổi số

Toàn cảnh diễn đàn. Ảnh: Vũ Quang

Sáng 29/10, tại Hà Nội, Diễn đàn “Chuyển đổi số trong nông nghiệp: Nắm bắt cơ hội, thích ứng tương lai” do Liên minh Hợp tác xã (HTX) Việt Nam phối hợp Tạp chí Kinh doanh tổ chức đã thu hút nhiều chuyên gia, doanh nghiệp và đại diện các HTX tham dự.

Phát biểu tại Diễn đàn, Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Cao Xuân Thu Vân nhấn mạnh: chuyển đổi số là đòn bẩy tăng trưởng, giúp HTX tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu, nâng cao năng suất, chất lượng, tối ưu hóa quy trình sản xuất, kinh doanh, mở rộng thị trường, tăng tính minh bạch và niềm tin giữa người sản xuất và người tiêu dùng. Tuy nhiên, nhiều HTX vẫn gặp nhiều khó khăn như thiếu vốn, nhân lực, hạ tầng công nghệ và cả niềm tin vào công nghệ mới.

Theo thống kê, cả nước hiện có hơn 22.500 HTX nông nghiệp, nhưng phần lớn vẫn sản xuất theo phương thức truyền thống. Hạ tầng công nghệ ở nông thôn còn yếu, nhân lực số thiếu, trong khi tâm lý e ngại thay đổi vẫn phổ biến.

Nhiều HTX hiểu sai về chuyển đổi số, cho rằng đó là việc “chạy theo” công nghệ như AI, Blockchain, IoT hay Big Data. Thực tế, chuyển đổi số là quá trình chiến lược nhằm nâng cao năng lực số trong các hoạt động cốt lõi: sản xuất, quản lý, truy xuất nguồn gốc, giám sát chất lượng, giảm phát thải, marketing, kết nối cung cầu và quản trị nhân sự.

Cũng theo Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam, khi nông dân và HTX hiểu giới hạn và giá trị của công nghệ thì nỗi sợ hãi vô hình về công nghệ sẽ biến mất và họ sẽ biết cách hợp tác để tạo ra giá trị. Liên minh HTX Việt Nam đang tăng cường truyền thông, đào tạo, xây dựng hệ sinh thái HTX số, phát triển các nền tảng quản trị và kết nối số hóa quy trình hoạt động.

Bà Vân kiến nghị Chính phủ ban hành Chương trình hỗ trợ chuyển đổi số cho khu vực kinh tế tập thể giai đoạn 2026-2030, với nguồn ngân sách ổn định và các gói tín dụng ưu đãi cho nông nghiệp công nghệ cao. Bà cũng đề xuất kết hợp chuyển đổi số với chuyển đổi xanh, thông qua các mô hình liên kết đầu tư tập trung, tránh manh mún, dàn trải.

Các HTX cần được thụ hưởng chính sách hỗ trợ tương xứng để phát triển mô hình nông nghiệp thông minh, giảm phát thải và hình thành chuỗi giá trị nông sản số hóa từ sản xuất đến tiêu thụ, bà nói

Ở góc độ quản lý nhà nước, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Đức Thịnh khẳng định, liên kết chuỗi giá trị và xây dựng hệ sinh thái số là hai trụ cột của nền nông nghiệp hiện đại. Tuy nhiên, hiện quá trình chuyển đổi số trong nông nghiệp ở nước ta còn chậm hơn nhiều nước.

Chẳng hạn, Trung Quốc đã triển khai nền tảng số quốc gia về nông nghiệp đến từng HTX, còn Thái Lan áp dụng bắt buộc truy xuất nguồn gốc điện tử đối với nông sản xuất khẩu. Trong khi đó, Việt Nam chưa có hệ thống truy xuất số đồng bộ, gây khó khăn cho hội nhập quốc tế.

Theo Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, yêu cầu của thị trường toàn cầu đang buộc Việt Nam phải chuyển đổi nhanh hơn. Nông sản xuất khẩu không chỉ cần đạt chuẩn chất lượng, mà còn phải xanh và minh bạch, đảm bảo phát thải thấp và lao động bền vững. Các mối liên kết truyền thống lại thiếu dữ liệu, thiếu niềm tin, thiếu công cụ chia sẻ thông tin, trong khi quy định pháp lý cho chuyển đổi số còn chậm hoàn thiện.

Để khắc phục, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang triển khai ba nhóm giải pháp lớn.

Xây dựng nền tảng số dùng chung cho khu vực HTX và kinh tế tập thể, dự kiến ra mắt tháng 6/2026, kết nối dữ liệu về truy xuất nguồn gốc, mã số vùng trồng, tiêu chuẩn sản xuất, logistics và hợp đồng điện tử.

Hợp tác quốc tế, đặc biệt với Nhật Bản, học hỏi mô hình hệ sinh thái số của Liên đoàn HTX Nông nghiệp Nhật Bản (JA), đồng thời phối hợp cùng doanh nghiệp công nghệ để xây dựng khung dữ liệu và tiêu chuẩn kỹ thuật.

Đồng thời, thể chế hóa mô hình hệ sinh thái số và chuỗi liên kết số trong quá trình sửa đổi Nghị định 98, tạo hành lang pháp lý thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện trong nông nghiệp.

Hệ sinh thái số trong nông nghiệp sẽ không chỉ giúp sản xuất minh bạch, hiệu quả hơn, mà còn mở ra một không gian phát triển xanh hơn, thông minh hơn, bền vững hơn cho nông nghiệp trong thời kỳ hội nhập, ông Lê Đức Thịnh nhấn mạnh.

Vũ Quang