COP-27 khởi động: Còn nhiều khó khăn với thỏa thuận bồi thường khí hậu

Các đại biểu từ gần 200 quốc gia đã khởi động hội nghị thượng đỉnh về khí hậu của Liên hợp quốc COP27 tại Ai Cập vào ngày 6/11 với mục tiêu thảo luận về thỏa thuận bồi thường thiệt hại cho các quốc gia nghèo đang phải hứng chịu nhiều hiện tượng thời tiết khắc nghiệt. Đây được coi là một chủ đề gây tranh cãi trong chương trình nghị sự kể từ khi các cuộc đàm phán về khí hậu bắt đầu nhiều thập kỷ trước.

Tin tức tích cực về vấn đề mất mát và thiệt hại

Trong hơn một thập kỷ, các quốc gia giàu có đã từ chối các cuộc thảo luận chính thức về vấn đề mất mát và thiệt hại. Cụm từ này đề cập đến việc các quốc gia giàu (bên tạo ra phần lớn khí nhà kính nhưng ít chịu hậu quả) chi trả tiền để giúp các nước nghèo đối phó với hậu quả của sự nóng lên toàn cầu (bên tạo ra ít khí phải nhưng đang chịu tổn thương nhiều nhất từ biến đổi khí hậu).

Tại COP26 năm ngoái ở Glasgow, các quốc gia có thu nhập cao, bao gồm Mỹ và Liên minh châu Âu đã chặn một đề xuất về việc lập ra cơ quan quản lý vấn đề mất mát và thiệt hại, thay vào đó ủng hộ tiến hành đối thoại kéo dài ba năm để thảo luận về vấn đề tài trợ.

Tuy nhiên, áp lực giải quyết vấn đề này ngày càng gia tăng khi thiên tai đang diễn biến hết sức nghiêm trọng, bao gồm lũ lụt năm nay ở Pakistan gây thiệt hại kinh tế hơn 30 tỷ USD và khiến hàng trăm nghìn người mất nhà cửa.

Ngoại trưởng Ai Cập kiêm Chủ tịch COP27 Sameh Shoukry phát biểu tại phiên khai mạc. Ảnh: Reuters.

"Việc đưa vấn đề này vào chương trình nghị sự phản ánh tinh thần đoàn kết đối với các nạn nhân của thảm họa khí hậu", Chủ tịch COP27 Sameh Shoukry phát biểu tại phiên khai mạc toàn thể.

Ông nói thêm quyết định này là nhằm tạo ra "một không gian ổn định về mặt thể chế" để thảo luận về việc cấp vốn cho những mất mát và thiệt hại" và các cuộc đàm phán cũng hướng đến đưa ra giải pháp cuối "không muộn hơn năm 2024."

Tuy nhiên, vấn đề này có thể làm gia tăng căng thẳng ngoại giao trong bối cảnh cuộc xung đột Nga – Ukraine đang khiến giá năng lượng tăng cao và lạm phát nghiêm trọng cũng đang dẫn đến nguy cơ suy thoái kinh tế.

Ông Harjeet Singh, người phụ trách chiến lược chính trị toàn cầu tại nhóm Mạng lưới Hành động Khí hậu Quốc tế phi lợi nhuận, cho biết: "Các cuộc đàm phán vào tối thứ Bảy trước khi chương trình nghị sự được thông qua "là vô cùng thách thức".

Trung tâm Quốc tế về Biến đổi Khí hậu và Phát triển, cơ quan nghiên cứu môi trường có trụ sở tại Bangladesh, cũng cho biết việc vấn đề mất mát và thiệt hại được chính thức đưa vào chương trình nghị sự là một "tin tốt".

Ông Saleemul Huq, Giám đốc trung tâm, người đóng vai trò cố vấn cho nhóm các nước dễ bị tổn thương về khí hậu gồm 58 quốc gia, cho biết: "Giờ đây, công việc thực sự là bắt đầu đưa vấn đề tài chính thành hiện thực".

Vẫn còn nhiều hoài nghi

Tuy nhiên, các cuộc đàm phán về khí hậu đang được diễn ra trong khi vẫn còn nhiều hoài nghi rằng các chính phủ thế giới chưa làm đủ để giải quyết tình trạng ấm lên toàn cầu.

Một báo cáo của Liên hợp quốc công bố tuần trước cho thấy lượng khí thải toàn cầu đang trên đà tăng 10,6% vào năm 2030 so với năm 2010. Các nhà khoa học cho biết lượng khí thải đó phải giảm 43% vào năm 2030 để kiềm chế sự nóng lên toàn cầu ở mức 1,5 độ C so với nhiệt độ thời kỳ tiền công nghiệp như mục tiêu của Thỏa thuận Paris năm 2015.

Các quốc gia giàu có cũng chưa thực hiện đầy đủ lời hứa cung cấp 100 tỷ USD mỗi năm từ năm 2020 để giúp các nước đang phát triển cắt giảm lượng khí thải CO2 và thích ứng với biến đổi khí hậu, ví dụ như việc xây dựng cơ sở hạ tầng để bảo vệ nguồn cung cấp nước uống khỏi nước biển dâng.

Và nhiều quốc gia, bao gồm Mỹ và các thành viên của EU, lại đang kêu gọi tăng cường sử dụng nhiên liệu hóa thạch để giúp hạ giá năng lượng tiêu dùng, một xu hướng có nguy cơ trì hoãn quá trình chuyển dịch toàn cầu sang năng lượng sạch hơn.

Thêm vào đó, COP27 cũng phải đối mặt với khó khăn trong việc huy động tiền mặt, trong tình cảnh ngân sách của các chính phủ phương Tây cạn kiệt do phải chi tiêu nhiều để bảo vệ công dân của họ khỏi suy thoái kinh tế.

Cho đến nay, chỉ có hai quốc gia nhỏ cung cấp tài trợ cho vấn đề tổn thất và thiệt hại. Đan Mạch cam kết 100 triệu tiền Đan Mạch và Scotland cam kết 2 triệu bảng Anh (2,28 triệu USD).

Để so sánh, một số nghiên cứu cho thấy thiệt hại liên quan đến khí hậu có thể lên tới 580 tỷ USD/ năm vào năm 2030.

Trong khi đó, để đạt được bất kỳ thỏa thuận nào cũng cần có sự chấp thuận nhất trí của tất cả các nước và tiến độ có thể rất chậm chạp.

Alex Scott, chuyên gia về ngoại giao khí hậu tại nhóm tham vấn E3G, cho biết: "Giải pháp cần thiết là kết hợp các phương pháp tiếp cận", trong đó có việc khắc phục vấn đề của các quỹ khí hậu hiện tại thuộc Liên hợp quốc. Các quỹ này nhiều năm qua còn tương đối chậm chạp trong việc phân bổ tài chính và các quy trình giải quyết phức tạp đã khiến một số nước nghèo không thể tiếp cận hỗ trợ.

An Bình