COP30 - Phép thử về tinh thần đoàn kết

Ảnh https://cop30.br.

Thời gian còn lại của Hội nghị không còn nhiều, trong khi triển vọng đạt được một thỏa thuận cuối cùng mang tính đột phá vẫn chưa rõ ràng.

Trong bối cảnh Hội nghị COP30 tại Brazil dự kiến khép lại vào ngày 21/11 (giờ địa phương), thành viên của các đoàn đàm phán được cho là phải đối mặt những đêm không ngủ. Cuộc họp hôm 17/11 đã kéo dài tới đêm muộn, khi nước chủ nhà Brazil thúc ép các đoàn đàm phán tìm kiếm giải pháp đột phá, tháo gỡ những bất đồng sâu sắc. Hai vấn đề chính đang cản trở đàm phán gồm kế hoạch cắt giảm khí thải được cho là chưa đủ mạnh và bất đồng về tài chính khí hậu.

Bản dự thảo thỏa thuận chung được nước chủ nhà Brazil đưa ra, nhưng để đi từ dự thảo cho đến một văn bản cuối cùng, mang tính quyết định và bao trùm tất cả các vấn đề là một chặng đường khó khăn. Theo truyền thông phương Tây, bản dự thảo phản ánh sự chia rẽ sâu sắc giữa một bên là liên minh các nước muốn có lộ trình cụ thể để loại bỏ dần nhiên liệu hóa thạch và bên kia là khối các quốc gia sản xuất dầu mỏ phản đối nỗ lực này.

Dự thảo đưa ra các phương án linh hoạt, như tổ chức một hội thảo không bắt buộc để thảo luận về “các giải pháp carbon thấp”, hoặc một hội nghị bàn tròn cấp bộ trưởng giúp các quốc gia “từng bước thoát khỏi sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch”… Vấn đề tài chính khí hậu, nút thắt khó gỡ tại COP30 và ở nhiều hội nghị trước đó, vẫn còn bỏ ngỏ. Một số quốc gia cho rằng ngôn ngữ của dự thảo còn quá mềm mỏng.

Điều mà thế giới đợi chờ ở hội nghị khí hậu tại Brazil năm 2025 không phải là những lời hứa hẹn hay cam kết mới, mà là sự triển khai trên thực tế những cam kết cũ. Tại Hội nghị COP29 năm 2024 ở Azerbaijan, các quốc gia phát triển cam kết đóng góp 300 tỷ USD cho tài chính khí hậu hằng năm kể từ năm 2035. Tuy vậy, con số này chỉ như “muối bỏ bể” so nhu cầu thực tế. Nghiên cứu của Liên hợp quốc cho thấy, các nước đang phát triển cần số tiền gấp khoảng bốn lần con số được cam kết.

Đáng nói là, ngay cả con số 300 tỷ USD mỗi năm nêu trên cũng được giới quan sát cho là khó đạt được nếu không có sự tham gia của Mỹ, quốc gia thường đóng vai trò quyết định trong các cuộc đàm phán quốc tế. Sự vắng mặt của phái đoàn Xứ Cờ hoa là một nốt trầm tại Hội nghị ở Belem. Xu hướng giảm viện trợ nước ngoài đang gia tăng, gây khó khăn cho vấn đề tài chính khí hậu. Các quốc gia phát triển không chỉ đối mặt áp lực ngân sách do kinh tế toàn cầu khó khăn, phải ưu tiên nguồn lực cho phục hồi hậu đại dịch Covid-19, mà còn đứng trước sự phản đối của dư luận trong nước về chi tiêu lớn cho các cam kết quốc tế.

Trong khi đó, với các nước đang phát triển, bất kỳ hành động vì khí hậu nào, từ triển khai hệ thống cảnh báo sớm đến nâng cấp hạ tầng, thích ứng biến đổi khí hậu, đều cần đến tài chính. Hiện các nước đang phát triển được khuyến khích tìm kiếm các mô hình tài chính mới, thí dụ khoản thu như thuế từ máy bay, tàu thủy; huy động tài chính từ khu vực tư nhân...

Tại Hội nghị COP30, vẫn có một số điểm sáng được ghi nhận, như một nhóm các quốc gia công bố cam kết huy động 2,5 tỷ USD đến năm 2030 để ngăn chặn nạn phá rừng tại lưu vực sông Congo, một số nước đưa ra kế hoạch táo bạo hơn về cắt giảm phát thải như Đan Mạch, Hàn Quốc…

Hội nghị COP30 diễn ra vào đúng dịp kỷ niệm 10 năm Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu mang tính lịch sử được ký kết. Nhìn lại chặng đường 10 năm qua, nhà nghiên cứu Joanna Depledge tại Đại học Cambridge (Anh) nhận định, Hiệp định Paris chưa thể gọi là thất bại, nhưng cũng chưa thể coi là thành công lớn; và đây vẫn chỉ là “một ly nước nửa đầy, nửa vơi”. Sự khó lòng dung hòa lợi ích vẫn là điểm mấu chốt khiến các tranh cãi về khí hậu không thể đi đến hồi kết. Hội nghị COP30 một lần nữa là phép thử quan trọng về tinh thần đoàn kết toàn cầu trước thách thức không của riêng ai

MINH HẰNG