Cột chôn đầu bản, điện treo nơi nào?

Ngày ngày đi qua con đường tràn ánh sáng điện hắt ra từ các mái nhà ở bản Ten, nhưng bấy lâu nay, hàng nghìn người dân các bản: Lịch Nưa, Pá Khôm, Thẳm Phẩng, Thẳm Hóng, Huổi Lướng ở xã Nặm Lịch, huyện Mường Ảng lại chưa một lần được sử dụng điện. Nhà của họ trên núi rất nhỏ và thấp, ban ngày chẳng bao giờ thấy rõ mặt người…

“Thèm điện hơn thèm ăn”
Đưa chúng tôi ghé thăm các gia đình ở bản Huổi Lướng, Trưởng bản Huổi Lướng - Hờ Tồng Nếnh đã thẳng thắn bộc bạch về cái sự nghèo với bao khó nhọc của người H’Mông ở bản anh.

Bản Huổi Lướng được thành lập từ năm 1979, vì trước đó bản cũ ở Ẳng Nưa đông dân quá, đất sản xuất ít, cho nên mấy gia đình đã dắt díu nhau đi tìm đất mới lập bản mới. Ngày ấy, cả thị trấn Mường Ảng (cũ) chỉ có nông trường Mường Ảng thi thoảng sáng ánh điện từ cái máy phát nhỏ xíu, nên thế hệ ông, bà trưởng bản Hồ Tồng Nếnh cũng chẳng biết điện là gì. Nhưng sau mấy chục năm đổi mới, đồng bào các dân tộc thiểu số ở vùng cao được quan tâm nhiều hơn, được hỗ trợ làm bể nước, con đường, hiểu biết, cảm nhận cuộc sống cũng khác. Ngay cả mẹ của trưởng bản Hờ Tống Nếnh cũng thắc mắc khi thấy bản mình mãi chưa có điện. Mấy chục năm rồi, người H’Mông bản Huổi Lướng thèm điện hơn thèm ăn…!

Thế rồi, niềm mong đợi của người dân bản Huổi Lướng cũng đến. Đầu tháng 4-2020, cán bộ xã đưa đơn vị thi công về bản làm đường điện. Bà con trong bản vui lắm. Gần hai trăm con người từ 26 mái nhà tề tựu đông đủ ở khoảnh sân giữa bản nghe cán bộ xã phổ biến.

Thời gian trôi đi, tháng 12 cũng đến. Nhưng khi chôn cột xong ở bản Huổi Lướng, Thẳm Phẩng, Pá Khôm, đơn vị thi công lại dừng… không hạn định. Nóng lòng quá, cứ vài ngày Trưởng bản Hờ Tồng Nếnh lại cất công về xã để hỏi: “Vì sao dừng thi công”? “Khi nào mới thi công tiếp”?… khiến Bí thư Đảng ủy xã Lầu Chù Di và Chủ tịch UBND xã Hà Minh Tiến không thể trả lời.

"Xã đã hỏi rồi, nhưng không rõ"

Bí thư Đảng ủy và Chủ tịch UBND xã Nặm Lịch, huyện Mường Ảng nhắc lại nhiều lần như vậy trong suốt buổi làm việc với chúng tôi. Bí thư Đảng ủy xã Mùa Chù Di, giãi bày: “Là người dân tộc H’Mông, sinh ra và lớn lên ở đây, tôi rất hiểu niềm vui đến trào nước mắt của bà con các bản: Lịch Nưa, Pá Khôm, Thẳm Phẩng, Thẳm Hóng, Huổi Lướng, khi nghe tin được kéo điện về trong năm 2020. Năm bản vùng cao này thuộc diện đặc biệt khó: không điện, không đường, không nước. Gần đây, được sự quan tâm từ cấp trên các bản đã được đầu tư kéo nước về; đường đang dần được triển khai, điện đã triển khai mà không biết khi nào mới có”.

Ông Mùa Chù Di kể, mới hôm qua ông về bản Thẳm Phẩng thì bà con kéo đến hỏi khi nào có điện, vì sao không làm đường điện tiếp, khiến ông không biết trả lời thế nào, đành nói chung chung: “Xã đã hỏi rồi, nhưng không rõ!”.

Chủ tịch UBND xã Hà Minh Tiến, tiếp lời: Mấy tháng trước ở Thẳm Phẩng tôi đã nghe người già trong bản nói “Có điện thật chứ không phải nằm mơ nữa”, vậy mà giờ… tôi thấy mình như người có lỗi. Bởi chính tôi đã thông tin về dự án kéo điện cho năm bản; chính tôi cùng các trưởng bản đi tuyên truyền, vận động bà con hiến đất lấy mặt bằng chôn cột, đặt trạm. Để rồi đến nay, công trình kéo điện dở dang”.

Lớp học thiếu sáng tại bản Huổi Luớng.

Ông Hà Minh Tiến khái quát, theo thông tin từ UBND huyện và chủ đầu tư là Sở Công thương, dự án cấp điện cho năm bản do Sở Công thương làm chủ đầu tư; công trình cấp điện nông thôn cho năm bản, có đường dây trung áp là 7,847km; đường dây hạ áp là 8,869km. Trong dự án có ba trạm biến áp, gồm: Thẳm Hóng - Lịch Nưa; Thẳm Phẩng - Pá Khôm và trạm Huổi Lướng. Trong số ba trạm hiện mới có trạm Thẳm Hóng - Lịch Nưa hoàn thành, Công ty Điện lực Điện Biên đã xuống nghiệm thu. Còn hai trạm Thẳm Phẩng - Pá Khôm và trạm Huổi Lướng mới hoàn thành dựng cột (từ 20-8-2020) rồi dừng thi công từ đó đến bây giờ.

Theo đúng chủ trương, chỉ đạo từ UBND huyện, để tạo thuận lợi tối đa cho đơn vị thi công, ngay từ khi triển khai dự án (từ đầu tháng 4-2020), Đảng ủy, UBND xã đã quán triệt đến cán bộ, công chức và trưởng năm bản về chủ trương, ý nghĩa dự án. Đồng thời xã giao nhiệm vụ cụ thể cho cán bộ, công chức về từng bản hỗ trợ trưởng bản tuyên truyền, vận động nhân dân hiến đất. Hiểu được ý nghĩa dự án, nhân dân các bản đều đồng thuận, nhiều gia đình còn chủ động phát cây, dọn đất để đơn vị thi công triển khai nhanh ngày nào tốt ngày ấy. “Chưa có dự án nào mà công tác giải phóng mặt bằng lại thuận lợi, nhanh chóng như dự án này” - Chủ tịch Hà Minh Tiến nói.

Tạm dừng thi công vì… cái cống!

Chiều muộn ngày 3-12, ông Vũ Hồng Sơn, Quyền giám đốc Sở Công thương cho biết: Dự án kéo điện ở Nặm Lịch vẫn đang làm nhưng vướng đường, vướng cống… Lãnh đạo Sở đã trao đổi với nhà thầu thi công và nắm được thông tin, khoảng từ 5 đến 10 ngày nữa xe vào được việc thi công sẽ tiếp tục. Vậy nhưng khi được hỏi cái cống bị vướng ấy thuộc bản nào, ông Sơn không nắm được.

Chung quanh thông tin về dự án, ông Nguyễn Cao Thế, Trưởng phòng Kế hoạch - Tài chính Sở Công thương, khái quát: Dự án cấp điện cho năm bản tại Nặm Lịch là gói thầu số 26 thuộc Dự án cấp điện nông thôn từ lưới điện quốc gia tỉnh Điện Biên, giai đoạn 2014-2020. Tổng mức đầu tư của gói thầu số 26 gần 11 tỷ đồng; được chia thành hai gói thầu là gói thầu 1 (do công ty Đức Hoàng thi công); gói thầu 2 do Công ty TNHH 11 thực hiện.

Theo hợp đồng ký kết giữa chủ đầu tư và các nhà thầu, thời hạn thi công gói thầu 26 là 9 tháng (bắt đầu từ 1-4-2020 đến hết ngày 31-12-2020). Đến nay, Công ty Đức Hoàng đã thi hoàn thành 100% gói thầu số 1, lắp đặt 107 công tơ cho 107 gia đình thuộc hai bản: Thẳm Hóng, Lịch Nưa. Còn gói thầu số 2 thì nhà thầu mới thi công được khoảng 60% khối lượng công việc. Hỏi ông Thế, tiến độ thi công như vậy có đáp ứng yêu cầu, ông Thế thẳng thắn thừa nhận: Tiến độ của nhà thầu số 2 chậm và nguyên nhân được cho là do ảnh hưởng Covid-19, do mưa nhiều cùng với hiện tại do làm cống không thi công được!

Trả lời câu hỏi giải pháp nào đẩy nhanh tiến độ thi công dự án cấp điện cho năm bản của Nặm Lịch, ông Vũ Hồng Sơn cho biết: Thời hạn thi công theo hợp đồng là đến 31-12-2020, nên hiện nay, thời hạn thi công chưa hết. Sau đó nếu hết thời hạn chưa thi công xong do khách quan vì làm cống thì Sở sẽ gia hạn. “Cái này luật cho phép” - ông Sơn khẳng định.

Từng câu từng ý trao đổi của vị Quyền giám đốc Sở Công thương đều khẳng định “Làm theo luật”, “Luật quy định”. Song có điều luật cũng quy định rõ “Chủ đầu tư phải có trách nhiệm sử dụng nguồn vốn đầu tư hiệu quả”, lại không thấy ông nhắc tới. Với dự án cấp điện cho năm bản ở Nặm Lịch, hơn ai hết ông Vũ Hồng Sơn là người hiểu rõ nhất, dự án hoàn thành sớm để người dân được sử dụng điện sớm, mới là hiệu quả. Còn cứ chậm lại gia hạn thì e rằng hiệu quả khó đạt như mong muốn.

Trước lúc ra về, tôi định nói thực tế cái cống ở Nặm Lịch để ông Sơn có thêm thông tin, có một cái cống ở bản Thẳm Phẩng nhưng đã được hoàn thành lâu rồi chứ không phải 5 hay 10 ngày nữa mới xong như ông nói…

LÊ LAN