Cú 'hụt chân' của Nhựa Rạng Đông

Quá khứ huy hoàng

RDP từng là biểu tượng của ngành nhựa, được thành lập đầu những năm 1960, tiền thân là Liên hiệp các xí nghiệp Cao su Viễn Đông và cổ phần hóa năm 2005, với tên gọi CTCP Nhựa Rạng Đông.

Sau khi cổ phần hóa từ năm 2005, RDP mở rộng loạt nhà máy tại TPHCM, Khánh Hòa, Hà Nội, Nghệ An, Long An, chuyên sản xuất các sản phẩm từ nhựa như tôn ván nhựa, bao bì mềm, nhựa y tế, màng nhựa.

RDP dẫn đầu trong ngành sản xuất nhựa PVC và tấm lợp. Nhiều năm liền RDP chiếm khoảng 65% thị phần cho sản phẩm tấm lợp PVC, 55% thị phần cho sản phẩm màng mỏng PVC, 35% thị phần PE.

Đặc biệt, RDP có dòng sản phẩm giả da cao cấp, chuyên phục vụ cho ngành trang trí nội thất du thuyền được xuất khẩu sang Mỹ, có tốc độ tăng trưởng sản lượng bình quân 20% qua mỗi năm.

Năm 2009, RDP niêm yết cổ phiếu trên HoSE. Những năm trước 2023, kết quả kinh doanh của doanh nghiệp luôn tốt, với lợi nhuận riêng ngành nhựa lên đến hàng chục tỷ đồng/năm.

Nhưng rồi đầu năm 2025, Tòa án Nhân dân TPHCM bất ngờ ra thông báo thụ lý đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản đối với RDP. Đơn yêu cầu là CTCP Rạng Đông Films, công ty con do RDP nắm 97,7% vốn. Theo đó, Tòa án Nhân dân TPHCM yêu cầu RDP phải nộp bản giải trình nguyên nhân mất khả năng thanh toán, cùng các biện pháp khắc phục trong vòng 15 ngày.

Đến ngày 24-1-2025, Tòa án Nhân dân TPHCM thông báo chính thức về việc mở thủ tục phá sản. Quyết định thụ lý đơn yêu cầu phá sản đánh dấu giai đoạn khủng hoảng nghiêm trọng nhất của RDP, một trong những doanh nghiệp nhựa lớn nhất Việt Nam.

Bước ngoặt từ vụ thua kiện

Bước ngoặt dẫn đến bờ vực phá sản của RDP xuất phát từ vụ kiện của Tập đoàn Sojitz (Nhật Bản). Năm 2016, RDP ký hợp tác thương mại toàn diện với Sojitz cung cấp nguyên liệu, chuyển giao công nghệ, hệ thống quản lý và phát triển sản phẩm mới theo tiêu chuẩn Nhật Bản.

Đến năm 2017, Sojitz tiếp tục ký kết thỏa thuận để trở thành cổ đông chiến lược RDP. Theo thỏa thuận, Sojitz mua 5 triệu cổ phần RDP tại Công ty Rạng Đông Long An với giá hơn 174 tỷ đồng.

Tuy nhiên, sau khi chuyển nhượng cổ phần, đại diện Sojitz tố HĐQT của RDP đã vi phạm một số nghĩa vụ liên quan và chấm dứt hợp đồng; đồng thời yêu cầu hoàn trả 90% giá trị giao dịch, tương đương gần 157 tỷ đồng, nhưng RDP từ chối.

Theo RDP, lý do từ chối trả tiền là do hợp đồng mua bán cổ phần do Sojitz soạn thảo có những điều khoản ép buộc, như Rạng Đông Long An phải ký hợp đồng lao động với 700 người được chỉ định, và phải ký hợp đồng với tất cả khách hàng được chỉ định.

Do RDP không hoàn trả và Sojitz khởi kiện. Cuối năm 2023, RDP bị tuyên thua kiện, buộc phải hoàn trả Sojitz gần 157 tỷ đồng, kèm theo lãi suất 10%/năm và các chi phí pháp lý liên quan. Tổng cộng RDP phải trả khoảng 174 tỷ đồng, chưa gồm lãi suất. Khoản bồi thường lớn này đã tác động đến tình hình doanh nghiệp, khó khăn bắt đầu ngay sau đó.

Cụ thể báo cáo tài chính năm 2023 sau kiểm toán, RDP báo lỗ gần 147 tỷ đồng, trong đó riêng quý IV-2023 lỗ đến 117 tỷ đồng. Riêng năm 2024, RDP mới công bố báo cáo kết quả kinh doanh đến giữa năm với mức lỗ hơn 64,5 tỷ đồng, nâng lỗ lũy kế lên 266 tỷ đồng. Đến tháng 7-2024, RDP tạm ngừng hoạt động 2 chi nhánh tại Hà Nội và TPHCM nhưng không công bố lý do cụ thể.

Khủng hoảng tài chính và nợ vay khiến tổng tài sản của RDP tính đến thời điểm giữa 2024 giảm xuống dưới 2.000 tỷ đồng, trong đó tiền mặt chỉ còn 62 tỷ đồng (giảm 36% so với đầu năm). Trong khi đó, nợ vay vượt 1.200 tỷ đồng, gấp 4,4 lần vốn chủ sở hữu, chủ yếu là nợ vay từ các nhà băng như BIDV, Vietcombank, OceanBank.

Đáng chú ý, RDP còn phải đối mặt với hơn 252 tỷ đồng nợ xấu, trong đó đã phải trích lập dự phòng 61 tỷ đồng.

Gia đình cựu thứ trưởng liệu có liên quan?

Không chỉ kinh doanh sa sút, RDP còn liên tục vi phạm công bố thông tin và từng bị Ủy ban Chứng khoán Nhà nước xử phạt 242,5 triệu đồng, do giấu lỗ trong báo cáo tài chính kiểm toán 2023.

Sau nhiều lần vi phạm, RDP bị HoSE đình chỉ giao dịch từ tháng 11-2024. Trên thị trường, RDP giảm 86% trong năm 2024, chốt năm ở mức 1.310 đồng/cổ phiếu, với vốn hóa thị trường chỉ còn vỏn vẹn 64 tỷ đồng.

Đỉnh điểm của sự sụp đổ là ngày 24-2 vừa qua, RDP đã nhận được đơn từ nhiệm của tất cả 5 thành viên HĐQT. Trong 5 thành viên HĐQT đồng loạt nộp đơn từ nhiệm có cả Chủ tịch HĐQT là ông Hồ Đức Lam (nắm 15,87% cổ phần).

Ông Lam là em ruột của cựu Thứ trưởng Bộ Công Thương Hồ Thị Kim Thoa. Trước đó, tháng 7-2020, bà Thoa bị khởi tố và truy nã để điều tra về tội danh “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí” tại CTCP Bóng đèn Điện Quang (HoSE: DQC).

Với giới đầu tư chứng khoán, DQC cũng là câu chuyện “bi thương” do liên quan đến các thành viên của gia đình bà Thoa. Ngoài ông Lam, 2 con gái của bà Thoa hiện đang đảm nhiệm những chức vụ quan trọng tại DQC.

Cụ thể, bà Nguyễn Thái Nga là thành viên HĐQT, còn em gái Nguyễn Thái Quỳnh Lê đang đảm nhận chức Giám đốc dự án. Đáng chú ý, sau khi bà Thoa bỏ trốn, DQC dưới sự điều hành của ông Hồ Quỳnh Hưng, Chủ tịch HĐQT, một người em khác của bà Thoa, cũng kéo doanh nghiệp này vào “vũng lầy” sa sút.

DQC bắt đầu thua lỗ từ quý III-2023. Lũy kế cả năm 2023 lỗ 31 tỷ đồng. Năm 2024, theo báo cáo tài chính hợp nhất quý IV, DQC ghi nhận doanh thu 829 tỷ đồng. Sau khi khấu trừ chi phí, DQC báo lỗ sau thuế gần 102 tỷ đồng, cao nhất từ trước đến nay.

Nguyên nhân thua lỗ theo giải trình của DQC là do trích lập dự phòng các khoản thu khó đòi, hàng tồn kho, đầu tư tài chính.

KIM GIANG