Cú lặn cuối cùng của 'những nàng tiên cá' Jeju

Các hải nữ lặn biển trên đảo Jeju, Hàn Quốc.

Truyền thống haenyeo (hải nữ), những nữ thợ lặn không bình dưỡng khí trên đảo Jeju, Hàn Quốc, đang chạm tới ranh giới sinh tồn, theo The Nation Thailand.

Dù được truyền thông quốc tế quan tâm sau bộ phim Khi cuộc đời cho bạn quả quýt của Netflix và sự công nhận của UNESCO, nghề lặn cổ xưa này vẫn đối mặt thực tế khắc nghiệt.

Trong bối cảnh lực lượng kế thừa gần như bằng không, còn thợ lặn hiện tại đa phần là các cụ bà tuổi đã ngoài lục tuần.

Nghề truyền đời nhưng không người nối

Ở tuổi 71, bà Lee Bok-soo vẫn giữ được khả năng nín thở đến 90 giây để lặn xuống eo biển Hàn Quốc. Nhưng cơ thể bà mang đầy vết tích của hơn nửa thế kỷ sống cùng sóng dữ và áp lực nước.

Là chủ tịch hội hải nữ địa phương, bà Lee thuộc "thế hệ cuối" của những người vẫn miệt mài xuống biển tìm ốc, bào ngư để nuôi sống gia đình.

"Nếu được sinh lại lần nữa, tôi sẽ không làm nghề này", người phụ nữ thẳng thắn.

Chất chứa cả một đời chống chọi với áp lực nước và kiệt sức, cụ bà hải nữ nói rằng nếu có cơ hội chọn lại, bà sẽ đi học và làm công việc văn phòng.

Bà Lee Bok-soo, thế hệ hải nữ cuối cùng trên đảo Jeju.

Bà Lee đến với nghề từ năm 17-18 tuổi vì hoàn cảnh buộc phải theo mẹ ra biển. Nhờ nghề, bà nuôi hai con trưởng thành, cho chúng học đại học và lập gia đình. Nhưng chính nghề cũng mang đến hàng loạt bệnh mạn tính.

Áp lực nước khiến hầu như thợ lặn nào cũng đau đầu, đau răng. Những tấm chì nặng phải mang theo để xuống sâu làm đa số hải nữ bị đau lưng triền miên, thường xuyên đi vật lý trị liệu.

Trong làng, 35 haenyeo (trong đó chỉ có 2 đàn ông) hầu hết đều trên 65 tuổi. Người trẻ nhất sinh ra và lớn lên tại làng cũng đã ngoài 60. Con cái của các thợ lặn, kể cả hai con gái của bà Lee, đều không ai muốn theo nghề dù thu nhập tốt.

"Tôi nghĩ rồi nghề này sẽ biến mất thôi. Thế hệ của chúng tôi không có người kế tục", bà chua xót.

Di sản trên bờ vực

Bước ngoặt đến khi bộ phim Khi cuộc đời cho bạn quả quýtlấy bối cảnh Jeju làm bùng lên sự tò mò của du khách quốc tế và người dân Hàn Quốc. Hàng nghìn du khách đổ về làng haenyeo để mặc đồ lặn, xuống nước cùng các thợ lặn kỳ cựu, tự tay lấy hải sản và thưởng thức tại chỗ.

Từ năm 2016, UNESCO cũng ghi danh "Văn hóa haenyeo đảo Jeju" vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, nhằm tôn vinh kỹ năng lặn không bình dưỡng khí, cách khai thác thân thiện môi trường và vai trò truyền đời của phụ nữ Jeju.

Sự quan tâm mới giúp chính phủ tăng hỗ trợ, chi trả chi phí y tế, cấp mỗi thợ lặn một bộ đồ lặn mới mỗi năm. Khoản đầu tư được xem là không nhỏ cho nghề vốn nhiều rủi ro sức khỏe.

Các hải nữ có thể lặn sâu mà không cần bình dưỡng khí.

Nhờ sức hút đó, làng haenyeo của bà Lee đón ba thợ lặn mới gồm hai nữ, một nam ở độ tuổi 40-50. Họ là những "người ngoài" đầu tiên đến học nghề sau nhiều năm không có ai mới.

Nhưng bà Lee vẫn tỏ ra thận trọng và dè dặt. Bà nhận thấy một người có khả năng theo nghề tốt, nhưng một người khác "có lẽ không trụ nổi lâu".

Dù có thiết bị hiện đại hỗ trợ, nghề lặn vẫn đòi hỏi thể lực phi thường, ý chí bền bỉ và sự chịu đau vượt xa người thường.

Chưa tính chuyện nghỉ hẳn, bà Lee hiểu thời gian không còn nhiều. Bà dự đoán mình có thể lặn thêm 5-10 năm nữa, "chừng nào cơ thể còn cho phép".

"Cảm xúc của tôi rất lẫn lộn. Nghề này quá khắc nghiệt, nhưng tôi vẫn hy vọng nó được truyền tiếp cho thế hệ sau", bà tâm sự.

Các hải nữ lớn tuổi vẫn giữ thói quen lặn biển đều đặn.

Sự hồi sinh từ văn hóa đại chúng đến đã quá muộn khi cơ thể của các haenyeo đã phải trả giá bằng hàng chục năm chịu áp lực nước, còn lực lượng trẻ lại ngần ngại vì chính sự khắc nghiệt ấy.

Dù danh hiệu đem lại danh tiếng, nó không thể đảo ngược khủng hoảng dân số đang đe dọa truyền thống.

Khi bà Lee tiếp tục những cú lặn hàng ngày xuống eo biển Hàn Quốc, bà trở thành biểu tượng của một nghịch lý sâu sắc. Người gìn giữ di sản văn hóa từng hủy hoại chính cơ thể mình, nhưng lại trân trọng đến mức không thể để nó biến mất.

Trong khi thế giới trầm trồ trước hình ảnh những "nàng tiên cá Jeju", họ lại đang sống những năm cuối cùng của một nghề cổ mà mỗi lần lặn sâu là một lần đối mặt với thực tế.

Có lẽ, đây là thế hệ cuối cùng giữ nghề.

Người mẹ hải nữ trong bộ phim nổi tiếng "Khi cuộc đời cho bạn quả quýt". Ảnh: Netflix.

Đan Châu

Ảnh: The Nation Thailand