Cục Xuất nhập khẩu: Doanh nghiệp cần chủ động đa dạng thị trường gạo

Triển lãm thiết bị công nghiệp in ấn và đóng gói bao bì thu hút khách tham quan
Bộ Công Thương quyết liệt điều hành, tháo gỡ khó khăn xuất khẩu gạo
Tận dụng FTA để nâng cao cạnh tranh cho ngành công nghiệp đồ chơi

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương bên lề Hội nghị thúc đẩy xuất khẩu gạo 4 tháng cuối năm 2025 và những năm tới diễn ra chiều 10/9, ông Nguyễn Anh Sơn, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) nhấn mạnh, ngành gạo Việt Nam hoàn toàn có cơ sở để duy trì mục tiêu xuất khẩu, đồng thời cần chủ động mở rộng thị trường và xây dựng nền tảng phát triển bền vững hơn.

Đa dạng hóa thị trường để duy trì mục tiêu xuất khẩu

- Thưa ông, việc Philippines tạm ngừng nhập khẩu gạo trong ngắn hạn đặt ra yêu cầu gì cho ngành gạo Việt Nam để tiếp tục giữ thế chủ động trong kế hoạch giao hàng và định hướng thị trường?

Ông Nguyễn Anh Sơn: Đây là một diễn biến đáng chú ý bởi Philippines hiện là thị trường nhập khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam, chiếm trên 40% tổng lượng gạo xuất khẩu. Tuy nhiên, chúng ta không bị bất ngờ, vì thực tế hàng năm Philippines vẫn có chu kỳ tạm ngừng nhập khẩu vào một số tháng nhất định. Chỉ khác là năm 2024, do Ấn Độ cấm xuất khẩu gạo, họ đã nhập nhiều hơn dự kiến, dẫn đến năm nay cần điều chỉnh để cân đối cung cầu trong nước.

Ông Nguyễn Anh Sơn, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu. Ảnh: Cấn Dũng

Với mục tiêu xuất khẩu 8 triệu tấn gạo trong năm 2025, chỉ trong 8 tháng Việt Nam đã đạt 6,3 triệu tấn. Điều này cho thấy kế hoạch vẫn đang đi đúng hướng. Sau 60 ngày, Philippines sẽ xem xét tình hình trước khi quyết định có mở nhập khẩu trở lại hay không, và chúng ta hoàn toàn có thời gian để điều chỉnh nhịp độ xuất khẩu.

Điều quan trọng là doanh nghiệp cần bình tĩnh, tiếp tục chủ động làm việc với đối tác để nắm chắc tiến độ giao hàng, đồng thời mở rộng tìm kiếm thị trường thay thế. Bộ Công Thương cũng đang theo dõi sát tình hình và khuyến cáo doanh nghiệp cập nhật kịp thời thông tin từ các cơ quan chức năng để có phương án ứng phó linh hoạt.

- Quyết định này có mở ra cơ hội để Việt Nam tăng tốc đa dạng hóa thị trường, giảm sự phụ thuộc vào một đối tác lớn hay không, thưa ông?

Ông Nguyễn Anh Sơn: Có thể nói, trong thách thức luôn ẩn chứa cơ hội. Việc Philippines tạm dừng nhập khẩu gạo chắc chắn tạo ra tác động tâm lý nhất định cho doanh nghiệp, bởi đây là thị trường lớn nhất của ta. Nhưng nếu nhìn vào toàn cảnh, chúng ta hoàn toàn có cơ sở để tin tưởng mục tiêu xuất khẩu 8 triệu tấn gạo năm 2025 vẫn khả thi.

Bởi lẽ, ngoài Philippines, Việt Nam đã và đang mở rộng mạnh mẽ sang nhiều thị trường mới nổi với nhu cầu ngày càng cao, từ Trung Đông, Tây Á, châu Phi cho tới EU. Đây không chỉ là những thị trường tiềm năng mà còn là “dư địa chiến lược” giúp ngành gạo Việt Nam nâng tầm, giảm thiểu phụ thuộc vào bất kỳ một đối tác đơn lẻ nào. Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp đã chủ động tiếp cận các thị trường này từ sớm, nhờ vậy khi một thị trường chững lại, họ có thể nhanh chóng xoay chuyển hướng đi mà không bị đứt gãy chuỗi xuất khẩu.

Về phía quản lý nhà nước, Bộ Công Thương luôn theo sát biến động và kịp thời chỉ đạo hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài cập nhật thông tin, kết nối đối tác, mở rộng mạng lưới phân phối cho doanh nghiệp. Bộ cũng đang phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành liên quan để triển khai đồng bộ các giải pháp ứng phó, nhằm bảo đảm tiến độ giao hàng cũng như giữ vững uy tín gạo Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Đặc biệt, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Công điện số 160, yêu cầu toàn bộ hệ thống từ trung ương tới địa phương phải phản ứng nhanh, kịp thời trước những biến động mới. Đây là cơ sở quan trọng để doanh nghiệp yên tâm sản xuất - kinh doanh, bởi phía sau họ là sự đồng hành và hỗ trợ toàn diện của Nhà nước. Nói cách khác, khó khăn trước mắt chính là phép thử để ngành gạo khẳng định bản lĩnh, đồng thời tạo lực đẩy cho tiến trình đa dạng hóa thị trường, hướng tới xuất khẩu bền vững và có giá trị gia tăng cao hơn.

Theo thống kê sơ bộ của cơ quan Hải quan, 8 tháng năm 2025, xuất khẩu gạo đạt gần 6,37 triệu tấn gạo với trị giá hơn 3,26 tỷ USD. Ảnh: Cấn Dũng

Định hướng dài hạn cho xuất khẩu bền vững

- Về dài hạn, Bộ Công Thương sẽ định hướng những giải pháp nào để tạo nền tảng xuất khẩu gạo bền vững, vừa đảm bảo an ninh lương thực quốc gia vừa góp phần vào an ninh lương thực toàn cầu?

Ông Nguyễn Anh Sơn: Chúng tôi xác định rõ, muốn ngành gạo Việt Nam bứt phá và giữ vững vị thế lâu dài thì cần một chiến lược tổng thể, kết hợp đồng bộ giữa mở rộng thị trường, hoàn thiện thể chế và nâng cao chất lượng quản trị. Có 3 định hướng lớn được đặt ra.

Thứ nhất, tiếp tục phát huy và tận dụng tối đa các thị trường truyền thống như Trung Quốc, Nhật Bản, EU, vốn là những “trụ cột” ổn định của xuất khẩu gạo Việt Nam. Song song, chúng tôi coi việc mở rộng sang các thị trường mới nổi như Trung Đông, châu Phi, Nam Á là nhiệm vụ chiến lược. Đây là những khu vực đang có nhu cầu nhập khẩu gạo ngày càng tăng, vừa giúp Việt Nam giảm sự phụ thuộc, vừa khẳng định vai trò quốc gia cung ứng lương thực có trách nhiệm. Việc ký thỏa thuận xuất khẩu 100.000 tấn gạo sang Senegal là minh chứng rõ nét cho hướng đi này, mở ra cánh cửa đầy triển vọng cho gạo Việt thâm nhập sâu hơn vào châu Phi.

Thứ hai, chúng tôi tập trung hoàn thiện khung pháp lý và cơ chế chính sách để tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp. Bộ đang nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Nghị định 107 và Nghị định 01 về xuất khẩu gạo theo hướng thông thoáng, minh bạch và phù hợp hơn với thực tiễn. Đây không chỉ là việc tháo gỡ rào cản thủ tục, mà còn là bước đi cụ thể nhằm khuyến khích khu vực kinh tế tư nhân, doanh nghiệp vừa và nhỏ mạnh dạn tham gia vào chuỗi giá trị gạo toàn cầu, phù hợp với tinh thần Nghị quyết 68 của Đảng về phát triển kinh tế tư nhân thành động lực quan trọng của nền kinh tế.

Thứ ba, Bộ đặc biệt chú trọng công tác hậu kiểm và quản lý thị trường. Mục tiêu là xây dựng một thị trường minh bạch, công bằng, khuyến khích cạnh tranh lành mạnh, loại bỏ những hành vi gian lận, bảo vệ quyền lợi cho các doanh nghiệp làm ăn chân chính.

Qua đó, chúng ta không chỉ thúc đẩy xuất khẩu mà còn gắn trách nhiệm với an ninh lương thực trong nước, bảo đảm cân đối cung cầu, giữ vững sự ổn định xã hội. Đồng thời, Việt Nam cũng khẳng định vai trò đóng góp tích cực vào an ninh lương thực toàn cầu, một vấn đề ngày càng có ý nghĩa trong bối cảnh biến đổi khí hậu, xung đột địa chính trị và rủi ro gián đoạn chuỗi cung ứng.

Tôi tin rằng với 3 định hướng này, cùng sự đồng hành của Nhà nước, sự năng động của doanh nghiệp và sự ủng hộ của nông dân, ngành gạo Việt Nam sẽ không chỉ đạt được mục tiêu xuất khẩu trước mắt, mà còn tạo nền tảng vững chắc để phát triển bền vững, nâng tầm thương hiệu gạo Việt trên bản đồ lương thực thế giới.

- Xin trân trọng cảm ơn ông!

Phương Lan, Ngọc Hoa thực hiện