Cuộc cách mạng xe điện sắp 'hụt hơi'?

Elon Musk đã đưa Tesla trở thành nhà sản xuất ô tô có giá trị nhất thế giới và là một trong “bảy tập đoàn công nghệ tráng lệ” của Mỹ bằng cách vượt qua các đối thủ đương nhiệm trong lĩnh vực xe điện hạng sang. Trong khi đó, BYD là một trong những công ty đã thay đổi thị trường Trung Quốc bằng cách sản xuất xe điện giá rẻ với sự hỗ trợ chính thức và hiện đang mở rộng ra nước ngoài.

Tuy nhiên, căng thẳng đang nổi lên khi các chính phủ và nhà sản xuất ô tô cố gắng chuyển đổi thị trường sang xe điện và loại bỏ dần động cơ đốt trong vào những năm 2030.

Nhiều người mua ô tô hiện đang cân nhắc mức giá của xe điện so với xe hybrid và xe chạy xăng hoặc diesel, đặc biệt trong bối cảnh chi phí sinh hoạt ngày càng tăng trong những năm gần đây. Họ cũng lo lắng vì thiếu mạng sạc nhanh và đáng tin cậy.

Một cuộc khảo sát của S&P Global Mobility cho thấy khoảng 45% người tiêu dùng trên khắp các quốc gia nêu mối lo ngại về sự sẵn có của các trạm sạc và thời gian cần thiết để sạc là lý do khiến họ không mua xe điện.

Sự sụt giảm doanh số bán xe điện đang có tác động tiêu cực đến ngành công nghiệp ô tô. Vốn hóa thị trường của Tesla đã giảm gần 30% trong năm nay xuống còn khoảng 560 tỷ USD, so với hơn 1 nghìn tỷ USD vào thời kỳ đỉnh cao. Các công ty lớn như Ford đã trì hoãn việc mở rộng phạm vi xe điện của họ, phòng ngừa rủi ro đặt cược của họ bằng các mẫu xe hybrid.

Tất cả những điều này làm dấy lên lo ngại rằng các nhà sản xuất ô tô châu Âu và Mỹ sẽ không thể thực hiện quá trình chuyển đổi xe điện một cách có lãi và sẽ bị các đối thủ châu Á vượt mặt.

Luca de Meo, giám đốc điều hành của Renault, đã kêu gọi EU áp dụng cách tiếp cận giống như Airbus để sản xuất xe điện, với nhiều hợp tác công nghiệp và đầu tư công hơn. Lo lắng của Renault là có cơ sở khi 1/4 số xe điện bán ra tại EU trong năm nay dự kiến sẽ được sản xuất tại Trung Quốc bởi các thương hiệu như BYD và MG.

Thực tế, người mua sẽ hứng thú khi chuyển sang xe điện nếu giá cả và cơ sở hạ tầng phù hợp. Xe điện chiếm phần lớn số lượng đăng ký ô tô mới ở Na Uy, một phần nhờ vào các ưu đãi tài chính lớn.

Các nhà sản xuất ô tô lo ngại điều mà Carlos Tavares, giám đốc điều hành Stellantis, gọi là “nhảy vào đại dương đỏ” với cuộc chiến giá cả.

Doanh số bán hàng của Tesla giảm sau khi hãng này giảm giá các mẫu xe hiện có: xe điện giá thấp hơn “Model 2” theo kế hoạch của họ sẽ không được bán cho đến năm 2026 và có thể bị nghi ngờ. Trung Quốc có lợi thế rõ ràng về chi phí đối với pin và công nghệ xe điện khác.

Sự sụt giảm doanh số có thể chỉ là tạm thời và sẽ giảm bớt khi các mẫu xe mới gia nhập thị trường và chi phí giảm. Tuy nhiên, các nhà đầu tư lo ngại rằng các chính phủ đang đẩy các nhà sản xuất ô tô vào lĩnh vực chưa được kiểm chứng và nguồn vốn đang bị phân bổ sai.

Sự thay đổi xe điện chậm hơn có thể khiến các mục tiêu cho quá trình chuyển đổi xanh gặp rủi ro, bao gồm cả nỗ lực của EU nhằm loại bỏ doanh số bán ô tô chạy bằng xăng và dầu mới vào năm 2035 cũng như cách tiếp cận dần dần của Mỹ.

Nhưng các công ty hiếm khi thành công nhờ nói với khách hàng rằng họ sai, và nguyên tắc tương tự cũng áp dụng cho các chính phủ. Việc yêu cầu các nhà sản xuất ô tô sản xuất nhiều xe điện hơn không đảm bảo rằng người mua sẽ muốn chúng. EU có thể áp thuế đối với xe điện của Trung Quốc nếu nhận thấy chúng được trợ cấp không công bằng nhưng điều này có thể hạn chế doanh số bán hàng hơn nữa, ngay cả khi nó bảo vệ ngành công nghiệp châu Âu.

Bên cạnh đó, để tổng chi phí sở hữu của xe điện (“TCO”) - toàn bộ chi phí sở hữu và vận hành một phương tiện, bao gồm các yếu tố đầu vào như giá mua và giá nhiên liệu - trở thành yếu tố quyết định quan trọng nhất đối với người tiêu dùng, chi phí vận hành của cả hai loại phương tiện phương tiện phải được minh bạch.

Theo một báo cáo do Clean Technica công bố, một số chuyên gia chỉ ra rằng TCO của xe điện đã thấp hơn so với đố thủ ICE. Deloitte kết luận rằng giá đã đạt đến mức ngang bằng, nếu bạn xem xét các khoản trợ cấp ở các thị trường khác nhau và TCO. Các chuyên gia nói rằng những điểm cộng khác dành cho xe điện hiện nay còn bao gồm thực tế là phạm vi lái xe của xe điện đã tương đương với phạm vi lái xe của xe ICE và số lượng mẫu xe có sẵn ngày càng tăng.

Một số nhà phân tích dè dặt hơn mong đợi sự ngang bằng về TCO giữa xe EV và xe ICE ngay từ năm 2024 đến năm 2026 đối với xe điện có phạm vi hoạt động ngắn hơn và từ năm 2027 đến năm 2030 đối với xe điện có phạm vi hoạt động dài hơn.

Lập luận chung về sự ngang bằng của chi phí xe điện với xe ICE, dựa trên TCO mà không xem xét bất kỳ ưu đãi thuế nào, là giá gói pin với giá mua trả trước thấp hơn. Hiện nay, pin xe điện chiếm 30-35% giá xe điện. Giá pin xe điện giảm 6% trong khoảng thời gian từ năm 2020 đến năm 2021, đạt mức giá trung bình là 132 USD/kWh vào năm 2021. Theo khảo sát giá pin hàng năm năm 2021 của Bloomberg NEF, do giá nguyên liệu thô cao hơn nên mức tăng giá 3 USD đã diễn ra vào năm 2022, đến mức 135 USD/kWh.

Các chính phủ trên thế giới rõ ràng cần phải làm việc với các nhà sản xuất ô tô để giảm bớt trở ngại cho việc áp dụng các chính sách, mạng lưới sạc tin cậy hơn để giảm bớt lo lắng về phạm vi hoạt động của xe điện là ưu tiên hàng đầu.

Hoàng Lâm