Cuộc cạnh tranh 'không khoan nhượng' của phụ huynh để đưa con vào những trường học danh tiếng

Áp lực học tập không chỉ là câu chuyện của trẻ em, mà còn là cuộc chạy đua tâm lý, tài chính và trách nhiệm của chính cha mẹ. Ảnh: VCG

Ở ba tuổi rưỡi, con gái lớn của Shanshan vẫn còn hơn hai năm nữa mới vào tiểu học. Thế nhưng, bé đã có hai năm “học sớm” tại trung tâm ngoại ngữ với hy vọng tạo lợi thế ngay từ vạch xuất phát. “Con bé mới một rưỡi, còn chưa nói sõi tiếng Trung, nhưng tôi đã cảm thấy áp lực từ bạn bè, từ mạng xã hội”, Shanshan chia sẻ.

Haidian - nơi cô sinh sống - là quận giàu có nhất Bắc Kinh, nơi đặt trụ sở của các gã khổng lồ công nghệ như Baidu, ByteDance, và các đại học danh giá như Thanh Hoa, Bắc Đại. Cũng chính tại đây, áp lực học đường đạt mức căng thẳng nhất Trung Quốc. Mỗi năm, khoảng 20.000 học sinh tốt nghiệp tiểu học, nhưng chỉ số ít có cơ hội vào sáu trường trung học top đầu.

Shanshan và chồng, từng du học Anh và Đức, đều lớn lên trong môi trường cạnh tranh. Nhưng cô tin rằng áp lực ngày nay còn khốc liệt hơn thời cha mẹ họ. “Ở các nhóm chat, có phụ huynh nói: Con tôi học violin bốn buổi mỗi tuần. Vậy là tôi lại nghĩ: Hay con mình cũng phải như thế?”.

Các bậc phụ huynh chờ đợi con em bên ngoài một lớp học ngoại khóa. Ảnh: Think China

Hình ảnh học sinh tiểu học ra về ở Bắc Kinh. Ảnh: EPA-EFE

“Bắt đầu từ trước khi đứa trẻ được sinh ra”

Meng - một phụ huynh khác sinh ra và lớn lên ở Haidian - có con trai 10 tuổi đang học tại một trường liên thông với trung học danh tiếng. Cậu bé luôn nằm trong nhóm đứng đầu lớp. Để làm được điều đó, Meng thú nhận, cha mẹ phải “vào cuộc” từ rất sớm.

“Mọi thứ bắt đầu trước khi đứa trẻ chào đời. Bạn phải mua nhà gần trường, và đó là một căn nhà rất đắt”, anh nói.

Từ khi các tập đoàn công nghệ đổ về Haidian, mang theo hàng chục nghìn nhân lực trình độ cao, cuộc đua vào trường tốt càng trở nên khốc liệt. Với thế hệ của Meng, vốn là con một và nhận toàn bộ kỳ vọng của cha mẹ, việc đầu tư cho con không còn là lựa chọn, mà là bổn phận.

Haidian là quận giàu có nhất Bắc Kinh, nơi đặt trụ sở của các gã khổng lồ công nghệ như Baidu, ByteDance, và các đại học danh giá như Thanh Hoa, Bắc Đại. Ảnh: Wikimedia

“Vợ tôi và tôi đều thúc ép con. Vì chúng tôi muốn cho con nhiều lựa chọn hơn trong tương lai”, anh chia sẻ.

Cạnh tranh trong cô đơn

Yinqian, mẹ của một học sinh 17 tuổi đang ôn thi Cao khảo mô tả cuộc sống của con trai với nhịp độ của một người trưởng thành.

“Tôi dậy lúc 5h30 sáng để chuẩn bị bữa sáng. 6h40 chúng tôi rời nhà, con sẽ ăn sáng trên xe. Trường bắt đầu lúc 7h30. 9h30 tối tôi mới đón con. 10h về đến nhà. Nghỉ một lát, rồi con lại học đến 11h, có khi đến nửa đêm”.

Thứ Bảy, Chủ nhật: học 10 đến 12 tiếng mỗi ngày. Thể thao chỉ là “chạy bộ 30 phút để duy trì năng suất học tập”.

Học sinh xếp hàng tham dự Kỳ thi tuyển sinh đại học quốc gia hàng năm tại Bắc Kinh. Ảnh: EPA-EFE

Yinqian thừa nhận: các phụ huynh như cô cũng cạnh tranh với nhau, không chỉ giữa các học sinh. “Thỉnh thoảng, khi gặp gỡ các phụ huynh khác, chúng tôi cũng hỏi nhau xem các con học lớp nào hoặc khóa học nào. Nhưng chúng tôi cũng nhận thức được rằng mình là đối thủ cạnh tranh. Nếu nghe thấy tài liệu hay phương pháp nào hiệu quả, tôi sẽ giữ kín. Ai cũng vậy cả”, cô nói.

Về bạn bè của con trai, cô im lặng vài giây trước khi trả lời:
“Tôi không biết. Tôi không nghĩ nó có thời gian để kết bạn. Ở trường, chắc có bạn nói chuyện lúc ra chơi. Nhưng thân thiết thì không thấy con nhắc đến”.

Phụ huynh và người thân chờ đợi học sinh bên ngoài một trường học vào ngày đầu tiên của Kỳ thi tuyển sinh đại học quốc gia tại Bắc Kinh. Ảnh: EPA-EFE

Thế hệ cha mẹ - thế hệ chịu trách nhiệm

Nhiều phụ huynh ở Haidian giờ trở thành thế hệ kiến tạo tương lai cho con cái. Họ không chỉ muốn con “ổn định”, họ muốn con “vượt lên”.

Tao, một nhà đầu tư mạo hiểm có con đang học trung học nói thẳng: “Phần lớn trẻ không tài năng như cha mẹ tưởng. Nhưng nếu kiên trì theo lộ trình, chúng sẽ có một cuộc sống tốt và hạnh phúc. Sức khỏe và an tâm, đó mới là ưu tiên thật sự”.

Đó là sự tỉnh táo hiếm hoi giữa một hệ thống luôn đòi hỏi nhiều hơn. Ở Haidian, nhiều phụ huynh biết mình đang mắc kẹt, nhưng ít người dám dừng lại.

Một em học sinh tạo dáng bên mẹ với tấm biển cổ vũ có dòng chữ "Cao Cao, nhất định phải đỗ" trước Kỳ thi tuyển sinh đại học quốc gia. Ảnh: AFP

Khi cuộc đua kết thúc

Yinqian chưa từng nghĩ về cuộc sống của mình sẽ thế nào sau khi con thi đại học (Gaokao). Nhưng đôi khi, cô tưởng tượng: “Khi con vào đại học, tôi sẽ sống lại cuộc đời mình. Mỗi tối, tôi có thể xem phim, nói chuyện với bạn. Tôi sẽ hạnh phúc. Chắc chắn là như thế”.

Đó là tâm sự của hàng triệu phụ huynh Trung Quốc đang sống thay cho giấc mơ của con. Nhưng phía sau những cánh cửa lớp luyện thi sáng đèn thâu đêm, đâu là tuổi thơ, đâu là hạnh phúc? Và liệu thế hệ cha mẹ ấy có tìm lại được chính mình khi cuộc đua kết thúc?

Câu hỏi ấy không chỉ dành cho Haidian - mà cho tất cả những xã hội đang biến giáo dục thành đường chạy marathon không điểm dừng.

Hồng Nhung