Cuộc cạnh tranh quyền lực trong nội bộ Ukraine: Quân đội hứng chịu hậu quả?

Mykhailo Fedorov, 33 tuổi, Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Chuyển đổi số của Ukraine. Ảnh: Kyiv Independent.

Cuộc cạnh tranh nội bộ này đã dẫn đến nhiều thay đổi, ảnh hưởng đến khả năng cung cấp UAV cho các lực lượng Ukraine chiến đấu ở tiền tuyến, theo tờ Kyiv Indepdendent.

Bối cảnh căng thẳng nội bộ

Cơ quan chính phủ Ukraine chịu trách nhiệm mua sắm UAV gần đây đã trải qua một cuộc thay đổi lãnh đạo lớn. Bộ trưởng Chuyển đổi Số Mykhailo Fedorov, người được coi là "kiến trúc sư" chính trong chương trình UAV của Ukraine, bị loại khỏi vai trò giám sát việc mua sắm.

Theo các nhà quan sát, đây không chỉ là một thay đổi hành chính đơn thuần mà còn phản ánh một cuộc tranh đấu quyền lực trong nội bộ chính quyền Tổng thống Volodymyr Zelensky. Một sắc lệnh mới đã chuyển cơ quan chủ chốt chịu trách nhiệm mua sắm UAV ra khỏi quyền giám sát của Bộ trưởng Fedorov. Cơ quan này hiện do Oleksandr Potiy - người bị nghi ngờ là thuộc phe của Chánh văn phòng Tổng thống Andriy Yermak – lãnh đạo. Ông Yermek từ lâu được coi là nhân vật quyền lực số 2 ở Ukraine.

Với ngân sách hơn 1 tỷ USD/năm dành riêng cho việc mua sắm UAV, quyết định thay đổi lãnh đạo đã làm dấy lên nhiều lo ngại về nguy cơ tham nhũng và việc sử dụng nguồn lực kém hiệu quả khi quyền lực của Chánh văn phòng Yermak ngày càng tăng.

Vai trò của UAV trong cuộc xung đột ở Ukraine

Một mẫu UAV trinh sát được quân đội Ukraine sử dụng rộng rãi. Ảnh: AFP.

Ông Fedorov được biết đến với các sáng kiến số hóa chính phủ và hỗ trợ ngành công nghệ. Kể từ xung đột nổ ra, ông nhanh chóng nhận ra tiềm năng của UAV trong việc bù đắp thiếu hụt về không quân và khả năng trinh sát của quân đội.

Năm 2022, Fedorov ra mắt sáng kiến “Đội quân UAV”, nhằm cung cấp các loại máy bay không người lái cho quân đội Ukraine. Trong giai đoạn đầu, sáng kiến này gặp nhiều khó khăn khi các quan chức quốc phòng truyền thống, đặc biệt là cựu Bộ trưởng Quốc phòng Oleksii Reznikov, xem nhẹ vai trò của UAV cỡ nhỏ trong chiến tranh.

Ông Reznikov từng phát biểu vào tháng 12/2022 rằng: “Đừng lý tưởng hóa những chiếc UAV Mavic này. Chúng không nằm trong danh sách đặt hàng của tôi. Binh sĩ của chúng tôi không yêu cầu chúng.” Lời nhận xét mang tính chế giễu này đã khiến cộng đồng công nghệ và người dân Ukraine phải tự quyên góp để mua UAV cho quân đội.

Nhờ nỗ lực của ông Fedorov, UAV nhanh chóng trở thành một phần quan trọng trong chiến thuật quân sự của Ukraine. Ông cũng thúc đẩy sự hợp tác giữa các công ty công nghệ tư nhân và chính phủ, đồng thời giới thiệu nền tảng Brave1 để kết nối các dự án công nghệ quốc phòng.

Cuộc cạnh tranh quyền lực

Chánh Văn phòng Tổng thống Ukraine, Andrey Yermak được coi là nhân vật quyền lực chỉ sau ông Zelensky. Ảnh: Global Images Ukraine.

Ngân sách mua UAV cho quân đội vốn nằm trong tay Cơ quan Truyền thông Đặc biệt Ukraine (SSCIP). Tháng 11/2024, nhân sự do Fedorov bổ nhiệm làm lãnh đạo SSCIP, Yuriy Myronenko, bất ngờ từ chức - mà theo một số nguồn tin là bị buộc phải từ chức. Ngay sau đó, Oleksandr Potiy được chỉ định thay thế. Việc bổ nhiệm ông Potiy, người được cho là thân cận với ông Yermak, đã gây tranh cãi lớn trong nội bộ Ukraine.

Mariana Bezuhla, một nghị sĩ Ukraine, gọi đây là "âm mưu chính trị của ông Yermak". Bà cảnh báo rằng sự thay đổi này có thể khiến quân đội Ukraine thiếu hụt UAV, đặc biệt khi SSCIP không còn chịu sự giám sát trực tiếp từ người khởi đầu sáng kiến là ông Fedorov.

Minh bạch tài chính và nguy cơ tham nhũng

Ngân sách UAV của SSCIP hiện được giữ trong một quỹ đặc biệt, lớn gấp nhiều lần ngân sách của nhiều cơ quan chính phủ khác. Điều này làm dấy lên lo ngại về tính minh bạch.

Trước đây, dưới sự giám sát của Fedorov, các hợp đồng mua UAV được công khai. Nhưng theo các nhà phân tích, SSCIP giờ đây có thể che giấu thông tin về các giao dịch này. Valeriia Radchenko, một chuyên gia chống tham nhũng, nhận định: "Nhóm của ông Yermek có thể công bố đã mua UAV với giá 1 triệu USD, nhưng không tiết lộ số lượng hoặc giá từng chiếc”.

Nhà báo điều tra Yuriy Nikolov cảnh báo việc thiếu minh bạch có thể dẫn đến tham nhũng nghiêm trọng. Ông lo ngại rằng cùng một ngân sách, SSCIP có thể chỉ mua được một nửa số UAV so với trước đây, với phần còn lại bị biển thủ.

Tác động đến quân đội

Các lực lượng Ukraine chiến đấu ở tiền tuyến được cho là đã bắt đầu rơi vào tình cảnh thiếu UAV. Ảnh: Sean Gallup/Getty Images.

Sự thiếu hụt UAV được cho là đã bắt đầu ảnh hưởng đến quân đội Ukraine. Theo Mariana Bezuhla, số lượng UAV cung cấp cho tiền tuyến đã giảm nghiêm trọng chỉ trong vòng một tháng sau khi cơ cấu lãnh đạo của SSCIP thay đổi.

Bà Bezuhla cáo buộc Bộ Quốc phòng không mua UAV nào trong suốt năm 2024, khiến quân đội phải phụ thuộc vào nguồn quyên góp từ các cá nhân và tổ chức tư nhân. "Các hoạt động mua sắm và phát triển UAV đã giảm sút đến mức báo động” bà Bezuhla nói.

Trong khi đó, SSCIP tuyên bố việc cung cấp UAV sẽ diễn ra theo kế hoạch. Oleksandr Potiy, lãnh đạo mới của SSCIP, khẳng định: "Tất cả chúng tôi đang làm việc như một đội để đảm bảo hiệu quả cao nhất trong quá trình cung cấp UAV”.

Phản ứng của các bên liên quan

Fedorov, dù mất quyền kiểm soát chương trình mua sắm UAV, vẫn giữ thái độ điềm tĩnh. Ông viết trên mạng xã hội Telegram: "Các cơ quan chính phủ đều có chung mục tiêu là bảo vệ đất nước. Đừng để những tin đồn hoặc thông tin sai lệch gây chia rẽ”.

Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng việc ông Fedorov bị loại khỏi vai trò giám sát UAV có thể phản ánh một trong nhiều cuộc cạnh tranh chính trị sâu sắc đang diễn ra trong nội bộ chính quyền của Tổng thống Zelensky.

Nhà báo Yuriy Butusov nhận định rằng đây là một "nỗ lực thâu tóm quyền lực không thể nhầm lẫn" từ phía Chánh văn phòng Yermak.

Đăng Nguyễn - Kyiv Independent