Cuộc chiến chống hàng giả: Cần chế tài đủ mạnh để răn đe
Mức xử phạt hiện nay vẫn chưa đủ sức răn đe, trong khi lợi nhuận từ hàng giả lại quá lớn. Do đó, cần tăng nặng hình phạt đối với tổ chức, cá nhân vi phạm, đồng thời mở rộng cơ chế khuyến khích người tiêu dùng tố giác vi phạm.
Tình hình sản xuất, buôn bán hàng giả ngày càng phức tạp, tinh vi
Phát biểu tại hội thảo hội thảo “Hàng giả và các giải pháp công nghệ chống hàng giả” do Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo 389 quốc gia tổ chức hôm nay 22/10, ông Trần Đức Đông, Phó chánh Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo 389 quốc gia cho biết, hiện nay, tình hình sản xuất, buôn bán hàng giả diễn biến phức tạp, thủ đoạn tinh vi, có xu hướng chuyển dịch mạnh sang môi trường thương mại điện tử và xuyên biên giới. Trong bối cảnh đó, việc nghiên cứu, thống nhất nhận thức, hoàn thiện hệ thống pháp luật và đặc biệt là đẩy mạnh ứng dụng các giải pháp công nghệ trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
Theo ông Đông, khái niệm “hàng giả” đã được quy định từ sớm trong pháp luật Việt Nam. Ngay từ Nghị định số 140-HĐBT ngày 25/4/1991 của Hội đồng Bộ trưởng, hàng giả được định nghĩa là những sản phẩm được sản xuất trái pháp luật, có hình dáng, nhãn mác giống sản phẩm hợp pháp hoặc không có giá trị sử dụng đúng với bản chất, công dụng của nó. Các văn bản pháp luật sau đó như Nghị định 57/1998/NĐ-CP hay Thông tư liên tịch số 10/2000 tiếp tục cụ thể hóa các dấu hiệu nhận biết.
Toàn cảnh hội thảo
Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa có một khái niệm thống nhất có giá trị pháp lý cao. Các quy định hiện hành nằm rải rác trong Bộ luật Hình sự, Luật Dược và Nghị định 98/2020/NĐ-CP mới chỉ dừng ở việc liệt kê hành vi, gây chồng chéo và khó khăn trong thực thi.
“Liệu các quy định hiện hành đã đáp ứng được yêu cầu thực tiễn phòng chống hàng giả hay chưa? Có cần ban hành định nghĩa thống nhất ở cấp luật để đảm bảo tính pháp lý và thuận lợi trong xử lý?”, ông Đông đặt vấn đề.
Do đó, đại diện Ban Chỉ đạo 389 quốc gia cho rằng, cần phải quy định rõ hàng giả tại các Luật chuyên ngành để đảm bảo tính pháp lý cao hơn.
“Thuốc không đạt tiêu chuẩn chất lượng quy định tại khoản 33 Điều 2 Luật Dược (không phải là thuốc giả) nếu áp dụng Nghị định số 98/2020/NĐ-CP xử lý thuốc (hàng hóa) không đạt tiêu chuẩn chất lượng dưới 70% hàm lượng chất chính là thuốc giả dẫn đến tình trạng chồng chéo và phủ định lẫn nhau khó khăn cho lực lượng thực thi”, ông Đông dẫn chứng.
Bên cạnh đó, liên quan đến các giải pháp về công nghệ chống hàng giả, ông Trần Đức Đông cho hay, hiện nay có rất nhiều nền tảng để truy xuất nguồn gốc (như: Cổng thông tin truy xuất nguồn gốc sản phẩm hàng hóa quốc gia; Hệ thống định danh toàn cầu; QR code;...). Ngày 16/10 vừa qua, Bộ Công an đã triển khai thí điểm giải pháp định danh truy xuất nguồn gốc hóa chất, tiền chất trên nền tảng VNeID Check.
Tuy nhiên, việc truy xuất nguồn gốc còn bất cập, hạn chế như: không thống nhất mã định danh trên toàn quốc; dữ liệu phân tán các bộ/ngành lĩnh vực; thiếu cơ chế liên thông kết nối một cửa quốc gia; thiếu nền tảng truy xuất và kiểm soát chuỗi cung ứng từ quản lý nguyên liệu đầu vào đến sản xuất, phân phối và tiêu dùng đến người tiêu dùng; thiếu cơ sở dữ liệu, tiêu chuẩn, quy chuẩn về hàng hóa.
Mức xử phạt vẫn chưa đủ sức răn đe
Đa số các đại biểu cho rằng, mức xử phạt hiện nay vẫn chưa đủ sức răn đe, trong khi lợi nhuận từ hàng giả lại quá lớn. Do đó, cần tăng nặng hình phạt đối với tổ chức, cá nhân vi phạm, đồng thời mở rộng cơ chế khuyến khích người tiêu dùng tố giác vi phạm. Hàng giả không chỉ gây thiệt hại kinh tế mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, tính mạng người dân và uy tín doanh nghiệp Việt Nam.
Trong thời đại chuyển đổi số, việc ứng dụng công nghệ như mã định danh, blockchain, tem điện tử hay nền tảng xác thực trực tuyến được coi là hướng đi tất yếu. Đây không chỉ là công cụ hỗ trợ kiểm soát mà còn giúp doanh nghiệp bảo vệ thương hiệu, nâng cao niềm tin thị trường.
Đa số các đại biểu cho rằng, mức xử phạt hiện nay vẫn chưa đủ sức răn đe, trong khi lợi nhuận từ hàng giả lại quá lớn
Ông Nguyễn Đức Lê, Phó Trưởng phòng Nghiệp vụ Quản lý thị trường, Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cho biết, trong quá trình kiểm tra và xử lý, lực lượng chức năng gặp nhiều vướng mắc, chồng chéo trong quy định pháp luật, đặc biệt đối với các nhóm hàng nhạy cảm như: thực phẩm chức năng, dược phẩm, dầu ăn.
Theo ông Nguyễn Đức Lê, ranh giới giữa xử lý hành chính và hình sự trong các vụ việc sản xuất, buôn bán hàng giả rất mong manh. Nếu không xác định đúng bản chất, có thể bỏ lọt tội phạm hoặc xử lý chưa đúng mức; ngược lại, nếu chuyển sang hình sự không phù hợp, lại tạo áp lực cho cơ quan điều tra.
Từ thực tế đó, ông Lê cho rằng, khái niệm “hàng giả” hiện nay đã đến lúc cần được thống nhất và luật hóa. “Chúng ta cần có một đạo luật mang tính phổ quát để làm căn cứ áp dụng thống nhất trong kiểm tra, xử lý, tránh những bất cập như hiện nay”, ông Lê nhấn mạnh.
Theo ông Tạ Mạnh Hùng, đại diện Ban Chỉ đạo 389 Bộ Y tế, việc tăng chế tài xử lý vi phạm liên quan đến hàng giả là cần thiết. Cụ thể, tăng mức xử phạt bằng tiền, hình thức xử phạt bổ sung đối với hành vi sản xuất, kinh doanh thuốc giả; tăng mức xử phạt bằng tiền, quy định các biện pháp xử phạt đối với hành vi kinh doanh thuốc không rõ nguồn gốc xuất xứ.
