Cuộc chiến hàng giả: Đừng chỉ đếm số vụ, hãy đo niềm tin thị trường

Thời cơ “vàng” lấy lại lòng tin của người tiêu dùng

Hơn lúc nào hết, trong bối cảnh Chính phủ đang phát động cao điểm đấu tranh chống hàng giả, gian lận thương mại, các chuyên gia kinh tế nhấn mạnh: Đây không chỉ là chiến dịch truy quét vi phạm mà còn là thời cơ “vàng” để lấy lại lòng tin của người tiêu dùng. Đồng thời, kiến tạo một môi trường kinh doanh lành mạnh, công bằng cho doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh chân chính.

Có thể thấy chưa có khi nào, vấn nạn hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ lại “nở rộ” như thời điểm hiện tại. Hàng giả, hàng lậu len lỏi khắp mọi ngõ ngách của thị trường, từ môi trường kinh doanh truyền thống đến môi trường thương mại điện tử. Hàng giả từ thực phẩm, mỹ phẩm, thuốc chữa bệnh… cho đến linh kiện điện tử, đồ gia dụng, thậm chí cả xăng dầu - những mặt hàng ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, tài sản và quyền lợi người tiêu dùng đều bị làm giả, buôn lậu tinh vi.

"Núi" rác thải bánh kẹo không rõ nguồn gốc tập kết ngay ven đường ở thủ phủ hàng nhái La Phù (Hà Nội)

Những ngày qua, tràn lan trên cõi mạng là hình ảnh các loại bánh kẹo, thực phẩm chức năng, thuốc chữa bệnh giả mạo.... vứt la liệt với khối lượng lên tới hàng chục tấn tại “thủ phủ” hàng nhái La Phù (Hà Nội) và tại huyện Bình Chánh – TP. Hồ Chí Minh. Rất nhiều trong số đó là thực phẩm bổ sung DHA, canxi… cho trẻ em và phụ nữ mang thai... Điều này dấy lên hồi chuông cảnh tỉnh về tình trạng hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, đặc biệt đây là những mặt hàng ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe, thậm chí là tính mạng của người tiêu dùng trên cả nước.

Hiện lực lượng chức năng vẫn đang tiếp tục điều tra vụ đổ bỏ hàng tấn thực phẩm chức năng, trong đó có hàng loạt sản phẩm cho trẻ em, người cao tuổi, phụ nữ mang thai đỏ bỏ tại huyện Bình Chánh (TP. Hồ Chí Minh)

Trong số hàng hàng nghìn hộp thực phẩm chức năng, vỉ thuốc, tuýp dạng lỏng bị đổ bỏ la liệt bên đường Nguyễn Văn Linh (xã Phong Phú, huyện Bình Chánh, TP.Hô Chí Minh ngày 6/6 mới đây, đáng chú ý có nhiều sản phẩm ghi là sản xuất tại thành phố Hà Nội; một số sản phẩm nhập khẩu từ Hoa Kỳ.

Như vậy, có thể thấy hàng hóa của các thương hiệu nước ngoài đang bị làm giả rất nhiều tại thị trường Việt Nam, đến mức nhiều tổ chức quốc tế, chủ thể quyền đã phản ánh, phàn nàn rất nhiều về những vi phạm này.

Ông Jeong In - Sik, Cục trưởng Cục Bảo vệ sở hữu trí và Hợp tác quốc tế Hàn Quốc cho rằng, do ảnh hưởng từ việc mở cửa thị trường cũng như tốc độ phát triển nhanh chóng từ các giao dịch trực tuyến, trên thị trường Việt Nam hiện nay xuất hiện ngày càng nhiều các sản phẩm giả thương hiệu Hàn Quốc.

“Vấn nạn hàng giả không chỉ là vấn đề của một quốc gia mà của cả chuỗi cung ứng toàn cầu” - ông Jeong In - Sik nhấn mạnh và dẫn chứng, thống kê của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế OECD, tính đến năm 2021, số lượng bán hàng giả, vi phạm nhãn hiệu của các công ty Hàn Quốc lên tới 9,7 tỷ USD, chiếm 1,5% giá trị xuất khẩu.

Tương tự, đối với hành vi vi phạm liên quan đến các sản phẩm thương hiệu Nhật Bản tại thị trường Việt Nam, đại diện Đại sứ quán Nhật Bản tại Việt Nam cho rằng, tình trạng hàng giả nổi cộm tại Việt Nam tác động tiêu cực đến quá trình hình thành một thị trường lành mạnh.

Theo số liệu thống kê, giai đoạn năm 2021 - 2023, lực lượng Quản lý thị trường đã kiểm tra, xử lý hàng nghìn vụ việc liên quan đến xâm phạm sở hữu trí tuệ sản phẩm Nhật Bản tại Việt Nam, như: Mỹ phẩm 123 vụ, xử phạt gần 1 tỷ đồng; thực phẩm chức năng 31 vụ, xử phạt 226 triệu đồng; 100 vụ về vệ sinh an toàn thực phẩm, xử phạt 707 triệu đồng; sản phẩm phụ tùng xe máy 611 vụ, xử phạt hơn 4,2 tỷ đồng...

Lãnh đạo Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) nhìn nhận, hàng giả đang là vấn nạn nhức nhối với cả cơ quan thực thi lẫn doanh nghiệp bị xâm phạm quyền. Đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài thì làm ảnh hưởng, mất lòng tin. Rất nhiều doanh nghiệp, chủ thể quyền đã liên hệ và làm việc nhiều lần với lực lượng Quản lý thị trường về hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ các sản phẩm hàng hóa đã được bảo hộ tại Việt Nam. Việc hàng giả quá nhiều ở trong nội địa khiến các nhà đầu tư cảm thấy không yên tâm đối với môi trường đầu tư kinh doanh tại Việt Nam.

Muốn sạch thị trường, phải mạnh tay xử lý tận gốc

Cuộc chiến với hàng giả, hàng lậu ngày càng cam go, cần phải mạnh tay xử lý tận gốc. Thời gian qua, mặc dù các lực lượng chức năng trong cả nước đã ra quân, tổng tiến công phòng, chống buôn lậu, gian lận, thương mại và hàng giả, song các hành vi vi phạm vẫn chưa dừng lại.

Bà Vũ Thị Huyền - Đại diện pháp lý của Tổ chức chống hàng giả React tại Việt Nam, Giám đốc Công ty luật TNHH THB LAW đặt câu hỏi: Vì sao việc triển khai, thực thi các giải pháp phòng, chống hàng giả vẫn chưa đạt hiệu quả như kỳ vọng?

Lý giải một phần nguyên nhân, bà Huyền cho biết, các đối tượng buôn bán hàng giả có hành vi rất tinh vi, thường xuyên đối phó với lực lượng chức năng bằng cách đóng cửa hàng, tẩu tán hàng hóa hoặc kéo dài thời gian kiểm tra. Trên môi trường mạng, việc sử dụng thông tin giả, địa chỉ giả, kho hàng ảo khiến công tác truy vết, xử lý vi phạm trở nên khó khăn. Ngoài ra, các đối tượng còn sử dụng nhà riêng, căn hộ chung cư, container để làm kho, gây cản trở việc kiểm tra.

Những ngày này, các lực lượng chức năng như công an, quản lý thị trường liên tiếp ra quân triệt phá hàng giá, hàng nhái, hàng nhập lậu trên toàn quốc.

Bên cạnh đó, bà Huyền cũng cho rằng, hiện việc xử lý hàng giả, hàng lậu chưa triệt để do mức xử phạt hành chính còn nhẹ. Chính vì thế, bà Huyền đề xuất cần nâng mức phạt, đồng thời cho phép yêu cầu bồi thường thiệt hại cho chủ thể quyền, thậm chí gấp nhiều lần giá trị hàng giả, vừa để bảo vệ quyền lợi vừa mang tính răn đe cao.

Chung quan điểm với bà Huyền, Luật sư Nguyễn Xuân Dũng - Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội, cũng cho rằng cần tăng chế tài xử phạt đối với hành vi sản xuất, kinh doanh hàng giả. Hiện nay, Bộ Công Thương đang dự thảo sửa đổi, bổ sung Nghị định 98/2020/NĐ-CP, đề xuất tăng mức phạt hành chính lên gấp 3 lần và bổ sung hình thức đình chỉ hoạt động vĩnh viễn với cơ sở tái phạm nhiều lần, đồng thời công khai “danh sách đen” cơ sở vi phạm.

Luật sư Nguyễn Xuân Dũng cũng đề nghị, kết hợp xử lý hành chính với hình sự. Bởi khi chế tài không chỉ là phạt tiền mà kèm nguy cơ mất giấy phép và án tù dài hạn, lợi nhuận gian lận sẽ không còn bù đắp nổi rủi ro.

Hiện tại, Chính phủ cùng các lực lượng chức năng đang triển khai tháng cao điểm phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả. Quan trọng hơn việc xử lý vi phạm, chiến dịch lần này đã gửi đi thông điệp rất mạnh mẽ về quyết tâm lập lại trật tự thị trường.

Không chỉ là vấn đề nội bộ, hàng giả còn ảnh hưởng trực tiếp tới cam kết quốc tế của Việt Nam. Là thành viên của nhiều hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như CPTPP, EVFTA, RCEP..., việc tuân thủ các cam kết về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, đảm bảo môi trường kinh doanh minh bạch là yêu cầu bắt buộc. Nếu không làm nghiêm, Việt Nam có thể đối mặt với biện pháp phòng vệ thương mại từ các đối tác quốc tế.

Để giải quyết tận gốc vấn nạn này, các chuyên gia cho rằng phải chuyển từ phòng ngừa sang chủ động tấn công, từ xử lý riêng lẻ sang liên ngành, từ “truy đuổi vi phạm” sang “kiến tạo môi trường kinh doanh lành mạnh”.

Lê Minh