Cuộc chơi đã thay đổi

Điều bất lợi cho Armenia là phía Azerbaijan đã hạ quyết tâm giải quyết cuộc tranh chấp này với Armenia bằng sức mạnh quân sự, đẩy Armenia vào tình thế buộc phải buông bỏ chứ không còn có thể giữ được vùng lãnh thổ Nagorny - Karabakh. Quân đội Armenia trên thực tế không phải là đối thủ của quân đội Azerbaijan. Trên lãnh thổ của Armenia có căn cứ quân sự của Nga và Armenia tham gia cùng liên minh quân sự với Nga.

Nhưng xem ra, Azerbaijan trù liệu rằng Nga đang sa đà rất sâu và lâu vào cuộc chiến ở Ukraine với Ukraine, phải đương đầu với sự chống đối của cả khối phương Tây và đồng minh nên không thể vì Armenia mà đồng thời tham chiến ở vùng Nagorny - Karabakh với Azerbaijan. Đối với Azerbaijan, hiện là cơ hội mà suốt mấy thập kỷ qua không hề có để thu về vùng Azerbaijan. Armenia giờ đã nhận ra rằng không còn có thể tiếp tục dựa cậy vào Nga để giữ vùng Nagorny - Karabakh nên đã chuyển sang gắn kết với Mỹ và EU. Nhưng sự hậu thuẫn thuần túy về chính trị của Mỹ và EU không đủ để giúp Armenia bảo vệ được vùng Nagorny - Karabakh trước các chiến dịch tấn công quân sự của Azerbaijan.

Người Armenia ở Nagorny - Karabakh đã bắt đầu di tản khỏi vùng lãnh thổ này. Nga đã tiến hành giải giáp lực lượng vũ trang người Armenia ở Nagorny - Karabakh. Mục đích của Nga là chấm dứt mọi sự phản kháng vũ trang của người Armenia ở Nagorny - Karabakh nhằm làm cho phía Azerbaijan không có lý do gì để tiếp tục tiến hành những chiến dịch quân sự ở vùng này. Nếu giải quyết vấn đề Nagorny - Karabakh bằng giải pháp chính trị hòa bình thì Azerbaijan sẽ không có được những lợi thế nổi trội như giải quyết vấn đề này bằng biện pháp quân sự. Nếu giải quyết vấn đề bằng giải pháp chính trị hòa bình thì Nga vẫn vớt vát được vai trò và Azerbaijan không thể bất chấp Mỹ và EU.

Nếu chỉ đối phó Armenia và Nga thì cuộc chơi chính trị an ninh và ảnh hưởng địa chiến lược ở vùng Nagorny - Karabakh đang thay đổi theo hướng rất bất lợi cho Armenia và Nga. Nhưng chỉ cần Mỹ và EU can dự vào thì những lợi thế hiện tại của Azerbaijan và đồng minh chiến lược quan trọng nhất của Azerbaijan là Thổ Nhĩ Kỳ sẽ dần suy lụi. Vì thế, Azerbaijan hiện nay phải rất thận trọng. Nếu phía Azerbaijan tiếp tục tấn công quân sự và chuyện người Armenia di tản ra khỏi vùng Nagorny - Karabakh leo thang mức độ nghiêm trọng trở thành cuộc khủng hoảng tỵ nạn và nhân đạo thật sự thì cả Nga lẫn Mỹ và EU sẽ buộc phải hành động khác về chính trị cũng như quân sự ở điểm nóng này.

Cuộc chơi vì thế không những chỉ quyết định quy chế pháp lý tương lai cho vùng lãnh thổ này mà còn là cuộc đấu cân não giữa Azerbaijan và Thổ Nhĩ Kỳ ở một bên với Nga, Mỹ và EU ở phía bên kia. Mỹ, EU và NATO cùng đồng minh muốn thu hẹp phạm vi ảnh hưởng của Nga ở Armenia và vùng Caucasus. Nhưng chiến tranh giữa Azerbaijan và Armenia hay khủng hoảng chính trị an ninh và nhân đạo, tỵ nạn ở vùng Nagorny Karabakh sẽ gây bất lợi lớn cho Nga, nhưng đồng thời cũng cho cả Mỹ, EU, NATO và đồng minh vì họ không thể tập trung hoàn toàn cho việc hậu thuẫn Ukraine và đối địch Nga. Vấn đề Nagorny - Karabakh đã khác trước nhưng không phải vì thế mà dễ giải quyết hơn trước.