Cuộc 'đại bắt giữ' ở El Salvador

Chỉ vài tuần trước, Sandra García còn mong chờ tương lai tươi sáng mà Tổng thống Nayib Bukele hứa với thanh thiếu niên El Salvador, khi ông lên nắm quyền ba năm trước, theo Guardian.

“Tôi đã bỏ phiếu cho ông ấy vì tin rằng chúng tôi sẽ có một cuộc sống tốt đẹp hơn”, thanh niên 23 tuổi cho biết.

Những giấc mơ đó đã sụp đổ khi Juan José Ibánẽz García, người đàn ông mà cô định kết hôn, bị bắt giữ ở một trong những cuộc đàn áp an ninh khốc liệt nhất lịch sử Mỹ Latin gần đây.

"Thế giới của tôi đã sụp đổ"

Hai ngày sau, Ibánẽz được chuyển đến một trại giam cùng với nhiều người khác. Chính phủ El Salvador đã bỏ tù hơn 38.000 người kể từ tháng 3. Bạn bè và gia đình cho biết anh đã làm việc trong một tiệm bánh pizza địa phương và không hề liên quan đến tội phạm.

Hai tuần sau, người thanh niên 21 tuổi này đã chết. Ít nhất 35 tù nhân đã chết một cách bí ẩn kể từ khi ông Bukele tuyên bố tình trạng khẩn cấp, được cho là nhằm tiêu diệt các băng đảng của đất nước.

“Thế giới của tôi sụp đổ”, Sandra nói khi đứng cạnh quan tài của bạn trai mình.

Bạn bè và gia đình của Juan José Ibánẽz García tại đám tang của anh. Ảnh: Guardian.

Ông Bukele tuyên bố “cuộc chiến nhằm vào các băng đảng” vào ngày 27/3, sau hàng loạt vụ đổ máu gây chấn động. Tỷ lệ giết người của El Salvador đã giảm mạnh kể từ khi ông Bukele nắm quyền vào năm 2019, với nguyên do được cho là nhờ một hiệp ước bí mật với các thủ lĩnh của băng đảng Mara Salvatrucha.

Tuy nhiên, vào đêm trước khi ban bố tình trạng khẩn cấp, 62 người đã bị sát hại chỉ trong 24 giờ.

Jorge Beltrán, một phóng viên đã đưa tin về các băng nhóm trong hơn hai thập kỷ, cho biết: “Thứ bảy đó thật kinh hoàng… Tôi đã nói với các con không nên ra ngoài vì mọi thứ thực sự rất hỗn loạn”.

“Điều này chưa từng xảy ra trước đây”, anh nói. Một thi thể đã bị vứt ở lối vào thị trấn nghỉ dưỡng với biệt danh "Surf City", nơi được kỳ vọng sẽ thúc đẩy nền kinh tế nước này.

“Đó là một đòn giáng mạnh vào hình ảnh của tổng thống trước công chúng. Hình ảnh rất quan trọng đối với ông ấy, đến nỗi ông ấy cần nghĩ ra một điều gì đó chưa từng được thực hiện trước đây”, Tiziano Breda, một nhà phân tích về Trung Mỹ từ Crisis Group cho biết.

“Điều gì đó” được ông Breda đề cập chính là tình trạng khẩn cấp, vốn được Quốc hội El Salvador chấp thuận ngay lập tức.

Từ đó, số người bị bắt trong hai tháng qua còn nhiều hơn so với cả năm 2021, hầu hết trong số đó là người trẻ và nghèo.

Tại El Salvador, quốc gia nhỏ nhất Trung Mỹ, các biển quảng cáo kêu gọi người dân tố giác “những kẻ khủng bố” khả nghi qua đường dây nóng. Truyền thông phát đi thông điệp của chính phủ, trong đó có lời thề sẽ chiến đấu đến cùng để xóa sổ các băng đảng.

Khủng hoảng đã đến

Nhiều người dân tại El Salvador đã vui mừng trước những cuộc tấn công vào một số băng nhóm. Các cuộc thăm dò cho thấy tỷ lệ tín nhiệm ông Bukele thậm chí còn cao hơn khi tình trạng khẩn cấp bắt đầu.

Tuy nhiên, cuộc đàn áp đã là một cơn ác mộng đối với hàng trăm phụ nữ đang tuyệt vọng tìm kiếm thông tin về những người thân yêu bị bắt vì những cáo buộc mập mờ. Nhiều phụ nữ đã bầu cho ông Bukele vào năm 2019, song họ đang suy nghĩ lại.

“Đây không phải là cuộc chiến nhằm vào các băng đảng, mà là nhằm vào người dân”, một phụ nữ đến từ thành phố Santa Ana đang tìm kiếm anh trai mình cho biết.

Một phụ nữ khác còn trong hoàn cảnh đau khổ hơn. Mari Hernández cho biết Saul Gómez, bạn trai của cô, đã làm việc tại một nhà máy cho đến khi bị cảnh sát bắt giữ vào cuối tháng 4.

Bạn gái và người thân của Juan José Ibánẽz García đau lòng tột độ trước sự ra đi của anh. Ảnh: Guardian.

“Họ cho biết tổng thống yêu cầu rằng mọi người phải được đưa đến dù họ có phải là tội phạm hay không… Nếu họ không giam giữ anh ta, họ sẽ bị bắt vì không tuân thủ luật pháp”, người phụ nữ nói.

Cảnh sát nói với Hernández rằng bạn trai cô sẽ sớm được tự do. Tuy nhiên, sau 5 tuần, anh vẫn ngồi sau song sắt, trong khi cô chỉ còn hai tuần nữa là lâm bồn.

Các bác sĩ đã phát hiện vấn đề ở tim của thai nhi trong một cuộc kiểm tra trước khi sinh. Trước vụ bắt giữ, Hernández đã được điều trị về vấn đề này, nhưng nếu không có thu nhập của Gómez, cô không còn đủ khả năng chi trả.

Beltrán, phóng viên về tội phạm, cho biết rõ ràng là nhiều tù nhân thực sự không có quan hệ với băng đảng. Họ bị bắt đôi khi chỉ "đơn giản vì cảnh sát không thích vẻ ngoài của họ", ông cho biết.

“Và giống như trong mọi cuộc chiến, người nghèo luôn phải chịu đựng”, ông cho biết thêm.

Chính quyền ông Bukele và nhiều người đã ủng hộ điều họ gọi là một cuộc tấn công cần thiết nhằm vào “những kẻ khủng bố” nguy hiểm.

Tuy nhiên, Johnny Wright Sol, một trong số ít chính trị gia đối lập trong quốc hội, lo ngại cuộc trấn áp này có thể gây ra thảm họa cho con người, mang đến bạo lực và bệnh tật cho các nhà tù và khiến các gia đình nghèo chìm trong cảnh tù túng.

“Điều này có thể nhanh chóng xoáy vào một cuộc khủng hoảng nhân đạo rất nghiêm trọng”, ông nói.

Đối với Sandra García, khủng hoảng đã đến.

Cô bị sảy thai và báo việc này với viên cảnh sát đã bắt bạn trai cô. "Chúng tôi không quan tâm. Chúng tôi có một hạn ngạch bắt giữ cần phải đạt được”, vị này nói.

Hai tuần sau, Ibánẽz được đưa từ nhà tù đến bệnh viện vì những lý do chưa rõ ràng. Anh mất ở đó vào sáng ngày 25/5.

“Không ai nói với tôi điều gì, không ai giải thích cho tôi lý do”, García nói.

“Chúng tôi đã có rất nhiều ước mơ… được làm cha mẹ; cùng nhau xây dựng một doanh nghiệp; học cùng nhau… và tất cả đã kết thúc. Tất cả kết thúc với cái chết của anh ấy”, cô nói khi đứng cạnh quan tài của anh.

“Rất nhiều người Salvador đặt niềm tin của chúng tôi vào (ông Bukele), và chúng tôi đã bị lừa”, cô cho biết thêm.

Nhiều bà mẹ có con trai đang bị bắt giữ cũng thể hiện sự phẫn nộ trước "cuộc chiến nhằm vào thanh niên El Salvador của ông Bukele".

“Thật là xấu xa”, một phụ nữ nói. Theo bà, có rất nhiều người dân Salvador vẫn ủng hộ ông Bukele vì khoản tiền 300 USD mà chính quyền ông hỗ trợ họ trong đại dịch Covid-19.

Vân Đinh