Cuộc đua công nghệ nhận diện máy bay không người lái

Hệ thống IFF Ukraine giúp giảm 90% các vụ "bắn nhầm"

Hệ thống nhận dạng và điều phối máy bay không người lái UA DroneID của Ukraine, do tổ chức công cộng "Aerorozvidka" hợp tác với công ty Cossack Labs, Anh quốc phát triển, cho phép giảm 90% số vụ bắn nhầm máy bay không người lái trên chiến trường.

Theo báo cáo của DOU, công nghệ này được tạo ra vào năm 2023 và đã được sử dụng trên tiền tuyến kể từ đó. Hệ thống hoạt động theo thời gian thực: truyền dữ liệu đo từ xa, dữ liệu nhiệm vụ, kết quả ứng dụng, bao gồm cả xác nhận trúng đích hoặc tổn thất. Thông tin được tích hợp vào các hệ thống công nghệ thông tin chiến đấu, đặc biệt là DELTA, cho phép hiển thị máy bay phía Ukraine kiểm soát và tránh các cuộc tấn công nhầm.

Hệ thống IFF Ukraine giúp giảm 90% các vụ "bắn nhầm". Ảnh mezha.

UA DroneID tương thích với nhiều nền tảng khác nhau - từ máy bay trinh sát có cánh và máy bay ném bom đến máy bay đánh chặn, phương tiện robot mặt đất và mặt nước. Hiện tại, hơn 15 nhà sản xuất đã kết nối với hệ sinh thái này, và hàng chục nhà sản xuất khác đang trong quá trình tích hợp. Trong dự án này, Cossack Labs chịu trách nhiệm về kiến trúc giao thức, mật mã và bảo vệ dữ liệu đo từ xa.

Bộ Các vấn đề Kỹ thuật số hỗ trợ các nhà sản xuất triển khai, Bộ Quốc phòng điều phối quy trình và các yêu cầu biểu mẫu, và Aerorozvidka, cùng với Trung tâm Đổi mới và Phát triển Công nghệ Quốc phòng, đảm bảo kết nối các nhà sản xuất và tích hợp vào DELTA.

Trong tương lai, các nhà phát triển có kế hoạch mở rộng giao thức, mở rộng danh sách các nền tảng tương thích, tăng độ chính xác định vị và tăng cường bảo mật, bao gồm cả việc bảo vệ vật lý các tổ hợp mô-đun trong trường hợp chúng bị kẻ thù bắt giữ. Trước đây, có thông tin cho rằng Ukraine đã giới thiệu một máy dò máy bay không người lái mới "PES Sirko", hoạt động kết hợp với tác chiến điện tử.

Lắp ráp máy bay không người lái Zala, Nga. Ảnh Zala Aero.

Mỹ đẩy mạnh đầu tư

Hải quân Hoa Kỳ vừa trao cho BAE Systems hợp đồng trị giá 30 triệu đô la Mỹ để nâng cấp Bộ phát đáp chung (CXP) AN/APX-123A(V), cung cấp thông tin chi tiết quan trọng về thời gian giúp ngăn ngừa các sự cố hỏa lực bắn nhầm, BAE Systems vừa thông báo cho hay.

CXP được nâng cấp sẽ hỗ trợ hạm đội và lực lượng liên quân của Hải quân Hoa Kỳ về phòng không, hệ thống vũ khí, kiểm soát không lưu và thiết bị đo tầm bắn.

Bản nâng cấp sẽ là lựa chọn thay thế cho các bộ phát đáp nhận dạng máy bay là bạn-quân thù (IFF) hiện đang được lắp đặt trên các nền tảng hiện có và mới nổi, bao gồm máy bay không người lái, tàu chiến, máy bay cánh cố định và cánh quay.

Là sự thay thế về hình thức và chức năng, thiết kế của bản nâng cấp sẽ giải quyết các vấn đề về lỗi thời và năng lực xử lý để hỗ trợ các nhu cầu trong tương lai. Thiết kế kiến trúc hệ thống mở và công nghệ mảng cổng lập trình tại hiện trường mật độ cao đảm bảo tính linh hoạt liên tục và tiện ích trong tương lai thông qua các bản nâng cấp phần mềm, mà không gặp rủi ro và chi phí liên quan đến việc sửa đổi phần cứng.

“Các bộ phát đáp thông dụng cung cấp cho quân nhân nam nữ của chúng tôi một giải pháp đáng tin cậy và an toàn, giúp họ xác định lực lượng đồng minh và đưa ra quyết định trong nhiều môi trường đe dọa khác nhau”, Seth Guanu, Giám đốc khu vực chương trình Sản phẩm Nhận dạng Chiến đấu tại BAE Systems, cho hay. “Tốc độ, bảo mật và độ chính xác đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ khả năng tương tác giữa các lực lượng Hoa Kỳ. Nỗ lực hiện đại hóa này cho phép chúng tôi cung cấp khả năng quan trọng cho hàng ngàn ứng dụng hiện có và trang bị cho các nền tảng mới nổi”.

UAV trinh sát Orlan-10, Nga. Ảnh Quỹ Come Back Alive.

AN/APX-123A(V) CXP sẽ được chứng nhận Mark XIIB IFF với Chế độ S và Chế độ 5 để trao đổi dữ liệu an toàn và được mã hóa, đáp ứng các tiêu chuẩn mới nhất của Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ. Thiết bị cũng sẽ bao gồm các kênh thu bổ sung để thu thập thụ động Chế độ 5 Cấp độ 2 và Giám sát Phụ thuộc Tự động - Phát sóng, nâng cao nhận thức tình huống cho các chiến binh. Thiết bị cũng sẽ cung cấp các khả năng đa chức năng, hiệu suất cao, đồng thời hỗ trợ các yêu cầu mã hóa mới nhất.

BAE Systems đã cung cấp hơn 1.500 bộ dò tìm, 6.000 hệ thống bộ phát đáp dò tìm kết hợp và 16.000 bộ phát đáp trong quá trình hoạt động trong lĩnh vực IFF. Việc nâng cấp kỹ thuật cho hệ thống AN/APX-123A(V) CXP sẽ được thực hiện tại các cơ sở của BAE Systems ở Greenlawn, New York và Austin, Texas. Phần cứng sản xuất dự kiến sẽ được kiểm tra chất lượng để bay và bàn giao cho người dùng vào năm 2027.

Máy bay trinh sát không người lái ZALA 421-16E của Nga. Ảnh militarnyi.

Nước Nga cũng nhập cuộc

Tập đoàn nhà nước Nga Rosel đã thông báo bắt đầu thử nghiệm hệ thống nhận dạng máy bay không người lái tự động dựa trên hệ thống "nhận dạng, là bạn hay quân thù" trong bán kính 100 km. Thông tin này được đưa tin bởi bộ phận báo chí của tập đoàn nhà nước Nga Rostec, bao gồm cả tập đoàn nói trên. Hệ thống nhận dạng máy bay không người lái tự động đánh dấu máy bay không người lái thân thiện ở độ cao lên đến 5 km và ở khoảng cách lên đến 100 km tính từ thiết bị yêu cầu.

Một thành phần quan trọng của hệ thống mới là bộ nhận dạng radar được lắp trực tiếp trên máy bay không người lái. Nó sẽ hoạt động với các trạm sử dụng hệ thống nhận dạng nhà nước, tương tự như hệ thống IFF được sử dụng để nhận dạng máy bay chiến thuật. Tập đoàn cho biết trọng lượng của thiết bị không vượt quá 90 gram và mức tiêu thụ điện năng rất thấp, cho phép tích hợp vào nhiều loại máy bay không người lái dân dụng và chuyên dụng, từ nông nghiệp đến trắc địa.

Một trong những nguyên mẫu hiện đang được thử nghiệm trên máy bay không người lái Geodesy-401 để chụp ảnh trên không trong công nghiệp. Tuy nhiên, có khả năng công nghệ mới này sẽ được sử dụng rộng rãi hơn trên các máy bay không người lái trinh sát của quân đội Nga.

Người đứng đầu tổ chức phi chính phủ Aerorozvidka, Trung tá Yaroslav Honchar, tin rằng việc một hệ thống như vậy xuất hiện trên máy bay không người lái của Nga chỉ còn là vấn đề thời gian. “Hệ thống ‘nhận dạng, là bạn hay quân thù’ có thể ảnh hưởng đến khả năng hiển thị của máy bay không người lái - đây là sự thật. Nhưng trọng tâm chính không phải là phòng thủ, mà là sự tương tác trong không phận giữa máy bay và UAV. Người Nga đang tập trung vào việc cải thiện hiệu quả hoạt động hàng không, đặc biệt là để tránh các sự cố trên không và cải thiện khả năng phối hợp”, ông Honchar nói. Ông lưu ý rằng Ukraine lẽ ra nên tập trung vào việc phát triển vũ khí của riêng mình, có tính đến khả năng kẻ thù sử dụng công nghệ đó.

Hiện chưa rõ liệu hệ thống này có khả năng chống chịu được tác chiến điện tử, một tình huống thường gặp trên chiến trường với Ukraine hay không. Theo Rosel, hệ thống nhận dạng này đã vượt qua các bài kiểm tra về khả năng tương thích điện từ với các máy bay không người lái khác và sẽ được tích hợp vào các hệ thống máy bay không người lái khác để thử nghiệm bay trong mùa hè. Trong số các nguyên mẫu được sử dụng cho các thử nghiệm tích hợp của hệ thống có máy bay bốn cánh quạt Geodesy-401 dùng cho chụp ảnh trên không đô thị và lập bản đồ mỏ đá, cho thấy tính linh hoạt của nó ngoài các ứng dụng quân sự.

Việc Mỹ nâng cấp AN/APX-123A(V) sẽ giải quyết các vấn đề về lỗi thời và năng lực xử lý của UAV. Ảnh BAE Systems.

Lô sản phẩm đầu tiên dự kiến được sản xuất trong năm 2025. Vào tháng 12/2023, công ty RPC Pulsar của Nga đã phát triển một hệ thống IFF thu nhỏ có thể nhận dạng máy bay không người lái ở cùng độ cao và phạm vi với bộ nhận dạng Rosel. Những phát triển này cho phép Moscow tăng cường khả năng phối hợp máy bay không người lái trong bối cảnh chiến tranh máy bay không người lái ngày càng gia tăng chống lại Kiev.

Ông Yaroslav Honchar cũng chia sẻ với Militarnyi về công nghệ nhận dạng máy bay không người lái UA Drone ID của Ukraine, cho phép xác định quyền sở hữu máy bay không người lái bằng hệ thống IFF. “Hệ thống này được tích hợp vào hệ sinh thái DELTA, cung cấp nhận thức tình huống trên chiến trường và giúp giảm thiểu các trường hợp bắn nhầm. Công nghệ này đã được thử nghiệm trong chiến đấu với máy bay không người lái tấn công và đã chứng minh được hiệu quả trong việc cải thiện tính an toàn và hiệu quả của các nhiệm vụ”, ông nói.

Năm 2024, công ty Indra Sistemas được trao hợp đồng trang bị cho mạng lưới phòng không mặt đất của Tây Ban Nha công nghệ nhận diện IFF Mode 5/S - tiêu chuẩn mới nhất của NATO. Mode 5/S dùng kỹ thuật mã hóa mạnh mẽ kết hợp truyền dẫn trải phổ (chia sẻ băng thông cho nhiều loại truyền dẫn) để đem lại khả năng nhận diện chính xác cao ngay cả trong môi trường dày đặc tín hiệu điện tử.

Long Nguyễn