Cuộc đua công nghệ quân sự giữa Nga và phương Tây

Theo National Interest, những nỗ lực này nằm trong chiến lược tái vũ trang quy mô lớn do Tổng thống Vladimir Putin trực tiếp chỉ đạo nhằm củng cố vị thế quân sự của Nga, và đối phó với các thách thức chiến lược trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu gia tăng.

Một UAV chiến đấu của Nga - Ảnh: Militarnyi

Máy bay không người lái (UAV)

Phát biểu trước các quan chức quốc phòng gần đây, Tổng thống Putin khẳng định vai trò ngày càng quan trọng của máy bay không người lái trong tác chiến hiện đại. Ông thừa nhận rằng dù công nghệ UAV đã được cải thiện đáng kể, Nga vẫn phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng loại vũ khí này trên chiến trường do tốc độ tiêu thụ cao vượt quá năng lực sản xuất hiện tại.

Một trong những UAV được sử dụng phổ biến là Orlan-10, phục vụ các nhiệm vụ trinh sát, giám sát và tác chiến điện tử. Thiết bị này thường hoạt động cùng hệ thống Leer-3, có khả năng gây nhiễu tín hiệu di động của đối phương.

Nga cũng đã triển khai các UAV chiến đấu tầm trung từng được thử nghiệm tại Syria, hiện được sử dụng trong các chiến dịch tấn công có chủ đích tại Ukraine. Bên cạnh đó, Okhotnik, một loại UAV hạng nặng đang trong giai đoạn thử nghiệm, được kỳ vọng có thể sánh ngang với các UAV tiên tiến của Mỹ như Global Hawk.

Một loại UAV khác đáng chú ý là Lancet, thuộc dòng "đạn dược lảng vảng", được tích hợp AI để thực hiện việc nhận diện mục tiêu và điều hướng tự động. Lancet đã chứng minh khả năng hoạt động hiệu quả trong môi trường tác chiến điện tử, liên tục xuất hiện trên các chiến tuyến tại Ukraine.

Không chỉ dừng lại ở sản phẩm nội địa, Nga còn sử dụng các UAV do Iran sản xuất như Shahed, được trang bị công nghệ điều hướng tự động và nhận diện mục tiêu bằng AI, giúp xác định chính xác các cơ sở hạ tầng chiến lược của đối phương trong điều kiện môi trường điện tử bị suy giảm.

AI - trọng tâm trong hiện đại hóa quân sự

Trí tuệ nhân tạo (AI) được xem là một trong những trụ cột chiến lược trong chương trình hiện đại hóa quân đội Nga. Ứng dụng của AI không chỉ dừng lại ở UAV mà còn lan rộng đến hệ thống chỉ huy và kiểm soát với mục tiêu nâng cao khả năng xử lý dữ liệu chiến trường và rút ngắn thời gian ra quyết định.

Trong bối cảnh chiến tranh hiện đại đặt nặng yếu tố thông tin và tốc độ, việc tích hợp AI vào các hệ thống C4ISR (chỉ huy, kiểm soát, truyền thông, máy tính, tình báo, giám sát và trinh sát) được Nga xem là biện pháp nhằm phá vỡ lợi thế công nghệ của đối phương. Việc sử dụng AI trong phân tích dữ liệu thời gian thực có thể hỗ trợ các chỉ huy đưa ra quyết định chiến thuật nhanh và chính xác hơn.

Một ví dụ điển hình là hệ thống phòng thủ tên lửa S-500 Prometey, được cho là có mức độ tự động hóa cao, có khả năng xử lý và phân tích mục tiêu theo thời gian thực, tăng khả năng phản ứng trước các mối đe dọa từ không gian và tầm xa.

Vũ khí năng lượng định hướng

Vũ khí năng lượng định hướng (DEW) là một lĩnh vực được Nga đặc biệt chú trọng trong nỗ lực tìm kiếm ưu thế công nghệ quân sự. Từ năm 2018, Nga đã triển khai hệ thống laser mặt đất Peresvet, có khả năng vô hiệu hóa vệ tinh và UAV. Đây là một phần trong chiến lược tác chiến không gian, nơi các nhà hoạch định quân sự Nga coi là chiến trường mới trong thế kỷ 21.

Ngoài laser, Nga cũng phát triển các vũ khí điện từ (EM) có khả năng phá hoại thiết bị điện tử của đối phương. Những vũ khí này có thể được sử dụng để làm gián đoạn hoặc phá hủy hệ thống C4ISR và truyền thông vệ tinh, gây tê liệt hoạt động chỉ huy và điều khiển của đối phương trong giai đoạn đầu của một cuộc xung đột lớn.

Các nhà khoa học Nga hiện đang nghiên cứu khả năng tích hợp DEW vào các nhiệm vụ chống vệ tinh (ASAT), nhằm tạo ra một lá chắn chiến lược cho không gian – nơi các nước như Mỹ và Trung Quốc ngày càng dựa nhiều vào vệ tinh để hỗ trợ tác chiến, định vị và giám sát.

Định hình lực lượng quân sự hiện đại

Việc kết hợp ba lĩnh vực công nghệ hiện đại gồm UAV, AI và DEW, cho thấy hướng tiếp cận toàn diện của Nga trong việc nâng cấp lực lượng vũ trang. Các hệ thống như Orlan-10, Lancet, hay S-500 Prometey không chỉ minh chứng cho khả năng công nghệ hiện tại mà còn phản ánh tham vọng lớn hơn của Nga: chuyển đổi quân đội sang hình thái chiến tranh thông tin và chiến tranh mạng kết hợp.

Chiến sự tại Ukraine được xem là “phòng thí nghiệm thực địa” cho các công nghệ mới này. Sức ép từ thực tế chiến trường buộc Nga phải tăng tốc nghiên cứu, sản xuất và triển khai hàng loạt. Điều này có thể giúp Nga rút ngắn khoảng cách với Mỹ và Trung Quốc trong lĩnh vực công nghệ quốc phòng tiên tiến.

Dù Mỹ và các đồng minh phương Tây vẫn giữ vị thế hàng đầu về công nghệ quốc phòng nhưng tốc độ phát triển công nghệ của Nga và Trung Quốc đang đặt ra thách thức lớn. Các quốc gia này không chỉ đầu tư mạnh cho nghiên cứu mà còn thúc đẩy sản xuất hàng loạt để nhanh chóng đưa công nghệ vào thực tiễn.

Trong bối cảnh này, giới chuyên gia cảnh báo phương Tây không thể chủ quan, bởi nếu xảy ra xung đột trực tiếp với Nga, Mỹ sẽ phải đối mặt với các đối thủ có năng lực công nghệ ngang tầm hoặc vượt trội trong một số lĩnh vực chiến lược.

Hoàng Vũ