Cuộc đua phát triển nhà máy thủy điện tích năng

Hồ chứa nước của một nhà máy thủy điện tích năng Lam Takhong ở tỉnh Nakhon Ratchasima, Thái Lan. Ảnh: Bangkok Post

Cơ quan Phát điện Thái Lan (EGAT) đang lên kế hoạch đầu tư 90 tỉ baht (2,8 tỉ đô la) để xây dựng ba nhà máy thủy điện tích năng mới trong nước như một phần của kế hoạch dài hạn.

EGAT đang chờ chính phủ phê duyệt dự án thủy điện tích năng ở gần đập Chulabhorn, miền trung Thái Lan, Dự án này dự kiến bắt đầu vận hành năm 2034. EGAT cũng đang tiến hành khảo sát để xây dựng hai nhà máy thủy điện tích năng khác ở phía tây và phía nam của Thái Lan, với mục tiêu hoàn thành vào năm 2037.

Nguyên lý hoạt động cơ bản của thủy điện tích năng bơm nước từ một hồ chứa thấp lên hồ chứa cao hơn khi có dư thừa điện (thường vào giờ thấp điểm) và xả nước từ hồ cao xuống hồ thấp qua tuốc-bin để tạo ra điện khi nhu cầu điện tăng cao.

Trong những năm gần đây, khi nguồn năng lượng mặt trời và gió trở nên dồi dào nhưng không ổn định, thủy điện tích năng thu hút sự chú ý như một loại pin tự nhiên lưu trữ điện tái tạo. Ví dụ, nhà máy thủy điện tích năng có thể sử dụng nguồn năng lượng mặt trời dư thừa để bơm nước lên hồ chứa cao.

EGAT là nhà điều hành nhà máy thủy điện tích năng lớn nhất Đông Nam Á. Công ty này đưa vào hoạt động nhà máy thủy điện tích năng đầu tiên vào năm 2004 và hiện đang vận hành ba nhà máy.

Ba dự án thủy điện tích năng mới dự kiến sẽ nâng tổng công suất phát điện của EGAT lên 4.000 MW, gấp 2,6 lần mức hiện tại.

Công ty nghiên cứu năng lượng Rystad Energy dự đoán, công suất của các nhà máy thủy điện tích năng ở Đông Nam Á sẽ đạt khoảng 18 GW vào năm 2033, gấp tám lần công suất vào năm 2024.

Hiện nay, chỉ có Thái Lan và Philippines có nhà máy thủy điện tích năng đang vận hành. Tuy nhiên, Indonesia và Việt Nam sẽ sớm nhập cuộc với các dự án đi vào hoạt động vào cuối thập niên này.

Tại Indonesia, công ty điện lực nhà nước PLN có kế hoạch khởi động nhà máy thủy điện tích năng đầu tiên của nước này vào năm 2028. Tổng vốn đầu tư vào dự án ước tính 850 triệu đô la. Dự án có sự tham gia của công ty tư vấn xây dựng Nhật Bản Nippon Koei.

Trong một kế hoạch dài hạn được công bố vào cuối tháng Năm, PLN cho biết sẽ triển khai ba dự án thủy điện tích năng nữa chỉ riêng trên đảo Java.

Đầu năm nay, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) tổ chức lễ triển khai thi công xây dựng dự án nhà máy thủy điện tích năng Bác Ái - giai đoạn 2 ở tỉnh Ninh Thuận. Dự án có tổng vốn đầu tư khoảng 21.000 tỉ đồng, công suất 1.200 MW, gồm 4 tổ máy, dự kiến hoàn thành vào năm 2031.

Đây là dự án nhà máy thủy điện tích năng đầu tiên được xây dựng tại Việt Nam. Dự án nhằm mục tiêu điều tiết công suất và ổn định nguồn điện, đặc biệt là trong bối cảnh các nguồn năng lượng tái tạo (điện mặt trời, điện gió) phát triển mạnh mẽ.

Theo dự báo của công ty nghiên cứu năng lượng Rystad Energy, công suất của các nhà máy thủy điện tích năng ở Indonesia, Philippines, Thái Lan và Việt Nam sẽ đạt khoảng 18 GW vào năm 2033. Ảnh: Nikkei Asia

Nguồn cung điện gió và mặt trời phụ thuộc vào cácc điều kiện thời tiết khiến việc cân bằng cung cầu trở nên khó khăn.

Sự biến động từ các nguồn điện tái tạo đòi hỏi các nhà điều hành lưới phải sử dụng các nguồn điện dự phòng (như nhà máy nhiệt điện, thủy điện) hoặc hệ thống lưu trữ năng lượng để bù đắp.

Khi lượng điện tái tạo sản xuất vượt quá khả năng truyền tải của lưới điện, hoạt động sản xuất điện tái tạo sẽ cần tạm thời dừng lại, gây lãng phí.

Dự thảo kế hoạch sản xuất điện dài hạn của Thái Lan kêu gọi tăng tỷ trọng điện mặt trời trong cơ cấu điện từ 2% lên 17% vào năm 2037.

Tuy nhiên, Cơ quan năng lượng quốc tế (IEA) ước tính, nếu rằng nếu việc triển khai năng lượng tái tạo ở Thái Lan diễn ra suôn sẻ, sẽ có đến 15% công suất phát điện năng lượng tái tạo bao gồm mặt trời và gió, có thể bị lãng phí vào năm 2037 do không hòa được vào lưới điện.

Các chính phủ và công ty điện lực trên khắp Đông Nam Á đang xem thủy điện tích năng như là giải pháp lưu trữ năng lượng tái tạo ít tốn kém hơn so với giải pháp lưu trữ điện dựa vào pin.

Theo Phó Tổng giám đốc EGAT Tawatchai Sumranwanich, ưu điểm chính của thủy điện tích năng là chi phí lưu trữ điện thấp, chỉ khoảng 2 baht (0,06 đô la Mỹ) cho 1 kWh.

Tuy nhiên, thủy điện tích năng đòi hỏi phải phải xây dựng các hồ chứa lớn nên chi phí ban đầu có thể cao. Trong nhiều trường hợp, các khu vực miền núi thích hợp cho thủy điện lại thiếu đường dây truyền tải và cơ sở hạ tầng khác. Việc xây dựng các nhà máy điện thủy điện tích năng mới đòi hỏi phả có sự phối hợp chuẩn bị cơ sở hạ tầng xung quanh. Vì vậy, những công ty điện lực nhà nước dồi dào ngân sách ở Đông Nam Á sẽ dẫn đầu quá trình phát triển thủy điện tích năng trong thời điểm hiện tại.

Theo Nevi Cahya Winofa, chuyên gia về năng lượng tái tạo của Rystad Energy, nhiều dự án thủy điện tích năng được triển khai bằng cách cải tạo các cơ sở thủy điện hiện có để giảm chi phí đầu tư.

Theo Nikkei Asia

Chánh Tài