Cuộc sống hòa mình với thiên nhiên của bộ tộc Bribri

Phụ nữ và đàn ông bộ tộc Bribri. Ảnh: Bribri Salitre

Sâu trong khu vực phía Nam Costa Rica gần biên giới Panama, người Bribri cư trú rải rác khắp dãy núi Talamanca, tỉnh Limon. Tên gọi Bribri có nghĩa là dũng cảm, can đảm. Đây cũng là tính cách của người Bribri – bộ tộc vượt qua được thử thách của thời gian để duy trì nền văn hóa, tín ngưỡng truyền thống đặc sắc. Người Bribri chủ yếu nói hai ngôn ngữ, tiếng Tây Ban Nha và ngôn ngữ bản địa Bribri. Ngôn ngữ bản địa thường được người Bribri sử dụng trong gia đình, nhà thờ và trong các nghi lễ truyền thống.

Hiện nay, người Bribri vẫn đang sống tại các ngôi làng ở xa xôi hẻo lánh, một số người phải di chuyển bằng đường sông để đến các thị trấn. Tuy nhiên, đây cũng là cách để người Bribri duy trì đời sống văn hóa và tránh bị ảnh hưởng từ xã hội bên ngoài. Tại các làng nơi người Bribri sinh sống vẫn có nước sinh hoạt nhưng nguồn điện hạn chế do công nghệ chưa phát triển tại các khu vực hẻo lánh. Mỗi ngôi làng đều có trường học, các tòa nhà cộng đồng, các nhà hội họp và các nhà thờ. Nhà của một gia đình Bribri thường mang hơi hướng mộc mạc, được dựng bằng gỗ với mái lợp bằng lá cọ.

Người Bribri kiếm sống bằng cách trao đổi nông sản, hàng thủ công, du lịch sinh thái và đặc biệt là các sản phẩm từ cacao. Phần lớn thực phẩm của người Bribri được lấy từ các nông trại tự cung tự cấp trong mỗi gia đình. Bộ tộc Bribri duy trì phương thức sản xuất nông nghiệp hữu cơ trong các khu vườn và trang trại. Bữa ăn của người Bribri gồm có các món truyền thống từ thịt gà, gạo, đậu, các loại rau xanh và cacao. Nguồn thu nhập chính của người Bribri là từ trồng và thu hoạch chuối, cacao, cam, ngô, cà phê, đậu và lúa. Bên cạnh đó, du lịch sinh thái vừa tạo nguồn thu nhập cho người Bribri và cũng là một cách để du khách thế giới biết thêm về lối sống truyền thống của bộ tộc. Nguồn thu từ ngành du lịch bền vững đã giúp hỗ trợ việc xây dựng cơ sở hạ tầng của các ngôi làng và trung tâm cộng đồng của bộ tộc.

Trong các chuyến tham quan, các nhóm khách du lịch sẽ được tới một ngôi làng của người Bribri để trải nghiệm văn hóa truyền thống của bộ tộc; hướng dẫn viên sẽ đưa các nhóm khách đi bộ xuyên rừng, đồng thời chia sẻ với du khách về đặc tính y học của các loài thực vật có trong rừng, nhất là cây cacao. Bột cacao thường được người Bribri sử dụng để hạ sốt và chữa rạn da. Du khách còn được quan sách cách người Bribri tách vỏ cacao, rang, làm lạnh và nghiền hạt cacao thành sôcôla. Bên cạnh việc duy trì sinh kế, cây cacao đóng vai trò rất quan trọng trong đời sống văn hóa, tín ngưỡng của người Bribri. Theo truyền thống, cành cây cacao không được dùng làm củi đốt và chỉ phụ nữ mới có thể chuẩn bị và phục vụ đồ uống cacao trong các nghi lễ thiêng liêng. Bộ tộc Bribri theo chế độ mẫu hệ, do đó, phụ nữ thường là những người thừa kế đất đai qua nhiều thế hệ và sẽ chịu trách nhiệm trông coi việc chăn nuôi.

Ngày nay, người Bribri luôn cố gắng duy trì văn hóa và truyền thống cổ xưa của họ. Mặc dù khu vực sinh sống khá tách biệt với đời sống hiện đại, nhưng bộ tộc Bribri luôn đoàn kết để xây dựng cộng đồng lành mạnh và tự túc. Người Bribri có ý thức bảo tồn văn hóa, coi trọng và sống hài hòa, cân bằng với thiên nhiên. Điều mà các bộ tộc khác có thể học hỏi từ người Bribri đó là họ sử dụng tài nguyên thiên nhiên một cách có trách nhiệm, tôn trọng sự phát triển của tự nhiên.

Thu Minh