Cựu Bộ trưởng Vũ Ngọc Hải, người 'xé rào' khi thi công đường dây 500kV Bắc - Nam qua đời

Ông Vũ Ngọc Hải sinh năm 1931; quê quán ở phường Phú Xuân, Thành phố Huế.

Ông nguyên Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VI, VII; nguyên Đại biểu Quốc hội Khóa VIII; nguyên Bộ trưởng Bộ Năng lượng (nay là Bộ Công Thương); Huân chương Kháng chiến hạng Hai, hạng Ba; Huy hiệu 70 năm tuổi Đảng.

Ông Vũ Ngọc Hải được xem như cánh tay đắc lực, người thư ký “ruột” của Thủ tướng Võ Văn Kiệt trong những năm tháng xây dựng đường dây 500 kV Bắc - Nam lịch sử.

Kế hoạch triển khai đường điện 500 kV xuất phát từ nhu cầu thiết thực cấp điện cho miền Nam đang thiếu điện trầm trọng trong những năm 1992, trong khi miền Bắc thừa điện.

Thủ tướng Võ Văn Kiệt thị sát công trường xây dựng đường dây 500 kV Bắc - Nam lịch sử

Trong nhiều lần trả lời phỏng vấn báo chí, ông Hải cho biết năm 1991, Thủ tướng Võ Văn Kiệt mời ông và một số cán bộ chủ chốt của Bộ Năng lượng đến dùng cơm, và bàn cách “đưa” điện vào miền Nam.

Lúc đó, ông Hải nói chỉ có một cách đó là xây dựng đường dây siêu cao áp. Nhưng phương án này rất khó khăn trong bối cảnh đất nước lúc đó.

Thực tế, rất nhiều ý kiến đã phản đối dự án này vào thời điểm đó. Có những ý kiến phản đối vì cho rằng công trình sẽ gây lãng phí ngân sách. Một luồng ý kiến khác lại đề xuất bán điện sang Trung Quốc …

Đặc biệt là có một vị giáo sư từ nước ngoài viết thư gửi cho Bộ Chính trị cho rằng việc xây dựng đường dây 500kV dài hơn 1.500km không khả thi về kỹ thuật, sẽ gặp vấn đề 1/4 bước sóng.

Nghĩa là nếu điện từ ở Hà Nội đang ở mức cực tiểu, khi vào đến miền Nam sẽ vọt lên cực đại và ngược lại, nếu ở Hà Nội cực đại thì vào trong đó có thể bằng không. Tức là không thể nào đưa điện vào đến miền Nam được. Chưa kể trên thế giới không có nước nào làm được đường dây dài như thế trong 2 năm.

Ông Võ Văn Kiệt thời điểm đó đã quyết tâm thực hiện dự án và ra “tối hậu thư” phải hoàn thành trong 2 năm, đồng thời cam kết nếu dự án thất bại ông sẽ từ chức. Ông Hải cùng các cán bộ của Bộ Năng lượng cũng quyết tâm phải làm bằng được dự án này.

Sau nhiều quyết tâm, tháng 1.1992, công trình được Bộ Chính trị thông qua. Đến ngày 25.2.1992, Chính phủ phê duyệt Luận chứng kinh tế - kỹ thuật cho dự án Đường dây 500 kV Bắc - Nam. Ngày 5.4.1992, Thủ tướng Võ Văn Kiệt chỉ đạo khởi công công trình tại các cụm điểm: một vị trí ở Mãn Đức (Hòa Bình), một vị trí ở Hòa Sơn - Hòa Vang (Đà Nẵng) và một vị trí ở Phú Lâm.

“Chúng tôi quyết tâm làm nhưng không phải chỉ dựa vào ý chí, tất cả đều được tính toán và có đưa ra giải pháp thực hiện. Mục tiêu hoàn thành trong 2 năm là rất khó, nhưng không phải không thể làm được”, ông Hải nói trong một cuộc phỏng vấn.

Thủ tướng Võ Văn Kiệt trao huy chương cho ông Vũ Ngọc Hải

Và sau đúng 2 năm 1 tháng 22 ngày, công trình được hoàn thành và đi vào khai thác. 19 giờ 6 phút ngày 27.5.1994, Thủ tướng Võ Văn Kiệt hạ lệnh hòa lưới điện quốc gia thành một mạng thống nhất.

Nhưng số phận cũng không mỉm cười với ông Hải. Ông bị bắt và kết án 3 năm tù khi đang đương chức Bộ trưởng. Nguyên nhân bắt nguồn vì tính cấp bách của dự án, ông Vũ Ngọc Hải đã “xé rào” cho phép nhập khẩu 4.000 tấn thép từ một công ty tư nhân. Thời đó, quyết định này là trái pháp luật, ông bị kết án tội danh “thiếu trách nhiệm, gây hậu quả nghiêm trọng”, chịu mức án 3 năm tù.

“Tôi bị cáo buộc tội danh 'thiếu trách nhiệm, gây hậu quả nghiêm trọng' và phải đối diện với mức án 3 năm tù. Nhưng bản thân tôi thấy rằng mình luôn trong sạch, liêm chính. Tôi cũng không xem đó là chuỗi ngày u tối”, ông nói.

Một ngày sau khi đường dây 500 kV đóng điện, Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã vào Trại giam Thanh Xuân thăm ông Hải. Tại đây, Thủ tướng lấy chiếc Huy hiệu đường dây 500 kV trao tặng ông Vũ Ngọc Hải.

Ông Hải từng chia sẻ rằng thời điểm đó dù đang ở trại giam nhưng ông thường xuyên theo dõi tiến độ công trình, bởi rất nhiều cán bộ vào thăm. “Có lẽ không có tù nhân nào lại có vinh hạnh được Thủ tướng rồi phó thủ tướng và 28 vị bộ trưởng, thứ trưởng vào thăm như tôi”, ông Hải nói.

Lam Thanh