Đã uống rượu bia – Không lái xe: Đừng chỉ là khẩu hiệu

Tổ công tác Đội Cảnh sát giao thông đường bộ số 2 kiểm soát trên phố Ngọc Khánh tối 20-10. Ảnh Công an TP Hà Nội

Muôn vàn lý do ngụy biện

Tối 16/7, tại khu vực đường Nguyễn Trác (phường Dương Nội, Hà Nội), anh L.M.G (41 tuổi, giảng viên một trường cao đẳng) đã gây ra vụ tai nạn nghiêm trọng sau khi uống rượu bia. Dù là người có học thức, ý thức rõ pháp luật, anh G vẫn tự tin “mình lái được” khi đã uống rượu bia. Kết quả là chiếc xe anh điều khiển đã lao vào làn ngược chiều, đâm liên hoàn khiến 1 người tử vong tại chỗ, 2 người khác bị thương nặng, trong đó có một cháu bé 3 tuổi bị chấn thương sọ não.

Khi được hỏi lý do vì sao vẫn lái xe dù đã uống rượu, anh G nghẹn ngào: “Tôi không biết tại sao lại làm vậy. Bình thường sau khi uống, tôi đều gọi xe công nghệ hoặc dịch vụ lái hộ. Hôm đó tôi không thể giải thích được”. Nồng độ cồn của anh G được xác định ở mức 0,861 mg/l khí thở – vượt xa ngưỡng cho phép. Hiện, anh G đã bị khởi tố, tạm giam để điều tra về tội “Vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ”.

Đáng ra câu chuyện của anh G phải là lời cảnh tỉnh mạnh mẽ cho những tài xế khác, thế nhưng, các số liệu từ chiến dịch kiểm tra nồng độ cồn của Cảnh sát giao thông Hà Nội mới đây lại cho thấy một thực tế khác: chỉ trong hai ngày 18–19/10, đã có tới 916 trường hợp bị phát hiện vi phạm, chủ yếu là người điều khiển xe máy.

Tại các chốt kiểm tra, lý do mà người vi phạm đưa ra nhiều vô kể. Có người khẳng định “chỉ uống một cốc bia cho vui”, có người nói “uống ít để giải nhiệt” hoặc “uống chút cho ấm bụng”. Nhiều người viện cớ vì có tiệc, sinh nhật, lễ kỷ niệm 20/10 nên “không thể không nâng ly”. Cũng có những người tự tin cho rằng mình “vẫn đủ tỉnh táo để lái xe”, cho đến khi máy đo nồng độ cồn cho kết quả vượt xa mức cho phép.

Thực tế, việc sử dụng rượu bia từ lâu đã gắn với thói quen giao tiếp, tiếp khách, thậm chí là “văn hóa” trong nhiều mối quan hệ xã hội. Chính vì vậy, không ít người vẫn coi việc “uống một chút rồi lái xe” là bình thường. Song, chỉ một giây thiếu kiểm soát do men rượu gây ra có thể dẫn đến những vụ tai nạn thảm khốc, khiến bản thân, gia đình và những người vô tội khác phải gánh chịu hậu quả nặng nề.

Không chỉ là luật – mà là trách nhiệm xã hội

Theo thống kê của Cục Cảnh sát giao thông, từ năm 2022 - 2024, cả nước có đến 20% số vụ tai nạn giao thông xảy ra liên quan đến việc người điều khiển phương tiện có sử dụng rượu, bia. Theo đó, cứ có 5 người chết hoặc bị thương trong các vụ tai nạn giao thông thì có 1 người chết hoặc bị thương do lái xe có sử dụng rượu, bia.

Bởi vậy, việc Chính phủ ban hành Nghị định 168/2024/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính về trật tự, an toàn giao thông trong lĩnh vực giao thông đường bộ được xem là bước đi mạnh mẽ nhằm nâng cao ý thức người tham gia giao thông, đặc biệt với hành vi sử dụng rượu bia khi lái xe.

Theo quy định, chỉ cần trong hơi thở hoặc máu có nồng độ cồn, người điều khiển phương tiện đã bị coi là vi phạm. Mức xử phạt có thể lên đến 40 triệu đồng, tước bằng lái đến 24 tháng và thậm chí bị xử lý hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng. Tuy nhiên, việc tuân thủ pháp luật không thể chỉ dựa trên nỗi sợ bị xử phạt. Thực tế cho thấy, trong các đợt cao điểm ra quân, số vụ vi phạm giảm mạnh, nhưng khi chiến dịch kết thúc, tình trạng “tái diễn” vẫn xuất hiện. Một bộ phận tài xế chỉ chấp hành khi “thấy bóng dáng cảnh sát giao thông”, chứ chưa thật sự ý thức được rằng mỗi giọt rượu bia có thể trở thành nguyên nhân gây ra bi kịch.

Các chuyên gia giao thông nhấn mạnh, hành vi lái xe sau khi uống rượu bia không chỉ là vi phạm pháp luật, mà còn là hành vi thiếu trách nhiệm với cộng đồng. Một cú va chạm, một pha xử lý chậm chỉ vài giây trong tình trạng say xỉn có thể gây ra hậu quả không thể đảo ngược. Trường hợp của anh L.M.G là minh chứng rõ ràng: chỉ vì “tự tin” lái xe khi đã uống, mà hậu quả là một mạng người mất đi, nhiều gia đình rơi vào cảnh ly tán.

Từ “đối phó” đến “tự giác”

Dẫu vẫn còn tồn tại những hành vi vi phạm, không thể phủ nhận rằng ý thức của người dân đang dần chuyển biến tích cực. Tại Hà Nội và nhiều đô thị lớn, ngày càng có nhiều người lựa chọn phương án di chuyển an toàn sau khi đã uống rượu bia. Nhiều quán ăn, nhà hàng ở Hà Nội hiện đã khuyến khích khách sử dụng dịch vụ taxi, xe ôm công nghệ hoặc gọi tài xế lái hộ. Thậm chí, không ít cơ quan, DN còn có quy định nội bộ: nhân viên uống rượu bia không được tự lái xe – coi đây là một tiêu chuẩn văn hóa.

Anh Nguyễn Văn Tiến (38 tuổi, xã Đan Phượng, Hà Nội) chia sẻ, sau một lần bị xử phạt vì nồng độ cồn, anh đã thay đổi thói quen. Giờ đây, mỗi khi có tiệc, anh đều gọi xe công nghệ về nhà. “Tôi nghĩ mấy trăm nghìn đồng tiền taxi rẻ hơn rất nhiều so với mức phạt và quan trọng hơn là an toàn cho chính mình” - anh Tiến nói. Không ít người khác cũng có cùng suy nghĩ, coi việc sử dụng phương tiện công cộng hay dịch vụ lái xe hộ là lựa chọn tất yếu khi đã uống rượu bia.

Sự chuyển biến từ “đối phó khi có CSGT” sang “tự giác không lái xe sau khi uống” là nền tảng để hình thành văn hóa giao thông văn minh. Khi mỗi người dân hiểu rằng việc không lái xe sau khi uống rượu bia không chỉ để tránh bị phạt, mà còn là bảo vệ chính mình và cộng đồng, khi đó luật pháp mới thật sự đi vào đời sống. Pháp luật có thể xử phạt thật nghiêm, nhưng chỉ có ý thức mới ngăn được thảm họa. Mỗi người cầm lái hôm nay đều đang nắm trong tay sự an toàn của không chỉ mình, mà cả những người khác. Khi cầm ly rượu, hãy nhớ – chỉ một lựa chọn sai, có thể đổi lấy cả cuộc đời.

Minh Nhật