Đặc sản vùng cao khẳng định thương hiệu

Thu hoạch hồng không hạt ở xã Đồng Phúc.

Hồng không hạt Bắc Kạn thuộc nhóm hồng trơn, quả giòn, thơm và đặc biệt không có hạt do phần nhân bị thoái hóa. Khác với các giống hồng thông thường, loại quả này có vị giòn thanh mát, được thị trường ưa chuộng.

Ở các xã phía Bắc, cây hồng đã được trồng từ lâu đời, nhiều cây gần 100 năm tuổi vẫn cho năng suất và chất lượng quả tốt, tiêu biểu tại các xã Quảng Bạch, Nam Cường, Đồng Phúc, Nà Phặc. Thống kê năm 2024 cho thấy, diện tích hồng không hạt toàn vùng đạt trên 830ha.

Tại thôn Nà Chom, xã Đồng Phúc, không khí thu hoạch hồng năm nay diễn ra nhộn nhịp. Cả thung lũng bừng sáng trong sắc vàng đỏ của những vườn hồng chín. Bà con tất bật thu hái để bán cho thương lái với giá dao động từ 20-25 nghìn đồng/kg. Trước đây, việc vận chuyển gặp nhiều khó khăn do đường đất nhỏ hẹp, dốc đứng. Tuyến đường bê tông được xây dựng đến tận khu sản xuất đã giúp nông dân thuận lợi hơn trong thu hoạch và tiêu thụ.

Tại Hợp tác xã (HTX) Đồng Lợi, xã Đồng Phúc, năm nay đơn vị thu mua những quả hồng kích cỡ lớn để chế biến hồng sấy dẻo bằng hệ thống năng lượng mặt trời. Sản phẩm có độ dẻo dai, thơm ngọt, dễ bảo quản và vận chuyển, đồng thời bán được giá cao hơn, mở ra tiềm năng nâng cao giá trị cho quả hồng địa phương.

Ông Đồng Văn Lợi, Giám đốc HTX Đồng Lợi, cho biết: Năm 2023, chúng tôi thu hoạch 11 tấn hồng, sang năm 2024 do mất mùa sản lượng giảm còn 2 tấn. Năm nay, dù thời tiết tiếp tục ảnh hưởng, năng suất dự kiến đạt 5-6 tấn. HTX chú trọng canh tác hữu cơ và đang xây dựng mô hình nông nghiệp gắn với du lịch trải nghiệm, nhằm đưa sản phẩm hồng không hạt đến gần hơn với người tiêu dùng.

Gần 20 năm qua, tỉnh Bắc Kạn (cũ) đã kiên trì triển khai nhiều chương trình nghiên cứu và bảo tồn giống hồng không hạt. Từ năm 2007, hàng loạt dự án khoa học - công nghệ được thực hiện như tuyển chọn cây đầu dòng, xây dựng vườn ươm, hoàn thiện quy trình sản xuất giống và kỹ thuật thâm canh. Nhờ đó, địa phương chủ động nguồn giống chất lượng, đồng thời chuyển giao kỹ thuật cho nông dân, từng bước hình thành các vùng sản xuất tập trung.

Một dấu mốc quan trọng là năm 2010 hồng không hạt Bắc Kạn được cấp Văn bằng bảo hộ chỉ dẫn địa lý. Đây được coi là “tấm hộ chiếu” giúp đặc sản địa phương mở rộng thị trường, tạo nền tảng xây dựng thương hiệu. Cùng thời điểm, Hội Hồng không hạt được thành lập, logo và nhãn mác sản phẩm được thiết kế, đóng gói gắn tem truy xuất nguồn gốc, góp phần nâng cao tính nhận diện.

Từ năm 2012 đến 2020, nhiều dự án tiếp tục triển khai nhằm cải tạo diện tích hồng già cỗi, trồng mới theo hướng hàng hóa, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật thâm canh. Kết quả cho thấy năng suất tăng 20-25%, hiệu quả kinh tế cao hơn khoảng 20% so với sản xuất đại trà.

Giai đoạn gần đây, tỉnh đẩy mạnh liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ. Tiêu biểu là Dự án liên kết chuỗi thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới do HTX Tân Phong, xã Quảng Bạch, chủ trì, quy mô 33ha. Ông Chu Văn Tỵ, Giám đốc HTX, cho biết: Tham gia các đề tài, dự án, HTX được hỗ trợ kỹ thuật, qua đó mở rộng liên kết với bà con trong sản xuất và tiêu thụ, góp phần nâng cao giá trị quả hồng không hạt tại địa phương.

Theo ông Triệu Quang Hùng, Chủ tịch UBND xã Đồng Phúc, toàn xã hiện có hơn 100ha hồng không hạt, trong đó khoảng 80% diện tích đã cho thu hoạch. Xã khuyến khích người dân mở rộng diện tích, nâng cao năng suất, gắn phát triển cây hồng với du lịch trải nghiệm.

Đồng thời, địa phương phối hợp với các viện, trung tâm nghiên cứu để chế biến sản phẩm hồng sấy khô, hồng treo gió, triển khai hiệu quả các dự án phát triển cây hồng không hạt nhằm tăng giá trị sản phẩm trên thị trường.

Từ những cây hồng cổ thụ đến những vườn được chăm sóc bài bản, từ trái hồng tươi đến các sản phẩm chế biến sâu, hồng không hạt đang viết tiếp câu chuyện của một đặc sản vùng cao. Đây là minh chứng cho sự kiên trì bảo tồn giống quý, hiệu quả của áp dụng khoa học - công nghệ trong sản xuất. Với những nỗ lực đó, hồng không hạt không chỉ là nông sản truyền thống, mà còn hứa hẹn vươn xa, góp phần nâng cao thu nhập và tạo sinh kế bền vững cho người dân vùng cao.

Hứa Nga