Đại biểu đề xuất hướng xử lý cả trăm ngàn tấn tấm pin mặt trời sẽ thải bỏ

Chiều 28-10, tiếp tục chương trình kỳ họp 10, Quốc hội thảo luận về kết quả giám sát chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành”.

Lo ô nhiễm từ pin mặt trời thải bỏ

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Huế (đoàn Thái Nguyên) cho biết bà hoàn toàn tán thành với Báo cáo số 756 của Đoàn giám sát. Báo cáo được thực hiện công phu, phản ánh toàn diện bức tranh về công tác bảo vệ môi trường hiện nay, “cả những gam màu sáng và tối”, đồng thời chỉ rõ hạn chế, đề xuất mục tiêu và giải pháp cho giai đoạn tới.

“Đây là cơ sở quan trọng để hoạch định chính sách bảo vệ môi trường bền vững cho tương lai”, bà Huế nói.

Theo bà Huế, mặc dù Luật Bảo vệ môi trường 2020 và các văn bản hướng dẫn đã quy định về thu gom, tái chế chất thải đặc thù như pin điện tử, tấm quang năng, gắn với trách nhiệm tái chế của nhà sản xuất, nhưng hạ tầng thu gom và tái chế hiện vẫn rất hạn chế.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Huế. Ảnh: QH

Thực tế cho thấy, rác thải công nghệ và pin năng lượng mặt trời đang trở thành thách thức nghiêm trọng đối với môi trường toàn cầu. Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học – công nghệ, lượng lớn thiết bị điện tử, linh kiện, tấm pin mặt trời hết hạn sử dụng đang tạo ra nguồn rác chứa nhiều kim loại nặng và hóa chất độc hại như chì, thủy ngân, cadimi, crom, asen...

“Những chất này có thể ngấm vào đất, nước, gây ô nhiễm nghiêm trọng, ảnh hưởng sức khỏe con người, thậm chí dẫn đến ung thư, rối loạn thần kinh, vô sinh... Khi đốt thủ công, còn phát sinh khí độc dioxin và furan cực kỳ nguy hiểm”, bà Huế cảnh báo.

Theo Liên hợp quốc, năm 2022, thế giới phát sinh 62 triệu tấn rác thải điện tử nhưng chỉ 17% được tái chế đúng cách. Ở Việt Nam, phần lớn chất thải điện tử vẫn được xử lý thủ công hoặc chôn lấp, trong khi công nghệ tái chế và quy định pháp lý còn thiếu đồng bộ.

Hiện nước ta có 8 nhà máy sản xuất tấm quang năng và hơn 130 dự án điện mặt trời quy mô lớn đang vận hành. Dự kiến lượng tấm pin mặt trời thải bỏ sẽ tăng từ 9.000 tấn (năm 2030) lên 128.000 tấn (năm 2045).

“Khi khối lượng rác thải này tăng nhanh, yêu cầu xử lý và tái chế sẽ trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết”, bà Huế nhấn mạnh.

Cần cơ chế khuyến khích cho cơ sở tái chế chất thải đặc thù

Đồng quan điểm, đại biểu Dương Khắc Mai (đoàn Lâm Đồng) cho biết theo báo cáo giám sát, lượng tấm pin mặt trời thải bỏ có thể đạt 128.000 tấn vào năm 2045. Ngoài ra, cánh quạt điện gió cũng là loại chất thải khó xử lý vì cấu tạo bằng sợi carbon, sợi thủy tinh và nhựa không phân hủy.

“Tuổi thọ của mỗi cánh quạt khoảng 20 năm. Việc tái chế những vật liệu này rất khó và tốn nhiều năng lượng. Trong khi Việt Nam đã cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, lượng rác thải từ năng lượng tái tạo như điện mặt trời và điện gió sẽ ngày càng tăng”, ông Mai nói.

Đại biểu Quốc hội Dương Khắc Mai. Ảnh: QH

Trước tình trạng này, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Huế đề xuất ba nhóm giải pháp. Một là giải pháp về chính sách và quản lý, cần thiết lập tiêu chuẩn quốc gia về thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải công nghệ và pin năng lượng; khuyến khích mô hình kinh tế tuần hoàn, tái sử dụng linh kiện và vật liệu.

Nhóm giải pháp thứ hai về công nghệ, đó là phát triển công nghệ tái chế sạch, có khả năng tách chiết silicon, bạc, nhôm, thủy tinh từ tấm pin mặt trời để tái sử dụng; đầu tư nhà máy xử lý tập trung, thay thế việc xử lý thủ công; nghiên cứu pin thế hệ mới dễ tái chế, ít kim loại nặng.

Nhóm giải pháp cuối cùng là đẩy mạnh tuyên truyền, khuyến khích người dân tham gia chương trình thu hồi rác điện tử, triển khai mô hình đổi rác lấy quà, mở điểm thu gom tại siêu thị, trường học, khu dân cư; hỗ trợ doanh nghiệp có sáng kiến xanh trong tái chế.

Đại biểu Dương Khắc Mai cũng đề nghị rà soát, ban hành cơ chế khuyến khích đầu tư cho cơ sở tái chế chất thải đặc thù, đồng thời có chính sách hỗ trợ nghiên cứu, làm chủ công nghệ để xử lý hiệu quả chất thải đặc thù này, giảm thiểu rủi ro môi trường.

NHÓM PHÓNG VIÊN