Đại biểu Nguyễn Anh Trí: Thủy điện nhỏ xả lũ như những cú đấm thôi sơn xuống hạ du

Chiều 4-12, Quốc hội thảo luận tại tổ về Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026 - 2030.

Thảo luận tại tổ về việc quy hoạch nguồn điện, đại biểu Nguyễn Anh Trí (đoàn Hà Nội) cho rằng thủy điện nhỏ đang bộc lộ nhiều bất cập cần sớm được xử lý.

Theo đại biểu, vấn đề hiện nay không chỉ nằm ở sửa luật hay điều chỉnh quy hoạch điện, mà sâu xa hơn là tư duy xem xét tác động chưa mang tính hệ thống. “Có những chỗ chúng ta chỉ quan tâm đến phát điện mà chưa đánh giá đầy đủ các chức năng khác của hồ chứa” - ông nói.

Theo ông, thủy điện không chỉ là nguồn tạo ra điện năng mà đồng thời còn thực hiện nhiều nhiệm vụ khác như thủy lợi, tích nước phục vụ nông nghiệp, điều tiết lũ, chống hạn, tạo cảnh quan và bảo tồn sinh thái.

Thế nhưng, lâu nay việc cấp phép chủ yếu nhằm khai thác công suất phát điện, trong khi các yếu tố điều tiết lũ, bảo đảm an sinh dân cư hay tác động môi trường chưa được xem xét đúng mức.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí (Hà Nội).

Đại biểu dẫn chứng nhiều năm qua, hàng loạt dự án thủy điện nhỏ đã được triển khai. Nhiều công trình sau khi vận hành bộc lộ hạn chế, thậm chí gây thiệt hại lớn cho vùng hạ du mỗi khi xả lũ kết hợp với mưa lớn tự nhiên.

Nhiều dự án thủy điện nhỏ đã được triển khai trong ba chục năm qua, số lượng rất lớn nhưng sau khi vận hành thì hậu quả gây ra đôi khi vượt hơn so với lợi ích. Theo ông việc xả nước từ hồ trên thượng nguồn, cộng với lũ thiên nhiên, đã gây ra những thiệt hại nặng nề cho người dân ở khu vực hạ du.

"Tôi cho rằng đó có thể coi là những cú đấm thôi sơn làm cho người dân ở dưới hạ du bị thiệt hại hết sức nghiêm trọng" - đại biểu Trí nói.

Từ thực tế đó, ông Nguyễn Anh Trí đề nghị rà soát, sửa đổi và hoàn thiện tiêu chuẩn đối với thủy điện nhỏ. Những công trình chỉ phục vụ mục tiêu phát điện mà không đảm bảo các chức năng phòng lũ, tích nước, bảo vệ môi trường hoặc tiềm ẩn nguy cơ lớn đối với người dân cần được xem xét nâng cấp, điều chỉnh, thậm chí dừng triển khai.

Ông cũng đề nghị phải có quy định rõ ràng về trách nhiệm bồi thường khi xảy ra sự cố, nếu gây thiệt hại về người thì phải xử lý nghiêm theo quy định pháp luật.

Đối với các dự án đang trong quá trình thẩm định, ông đề nghị tạm dừng nếu chưa có phương án đánh giá tác động đầy đủ về lũ, môi trường, nguồn nước và sinh kế người dân.

Ông nhấn mạnh, luật và quy hoạch cần khẳng định rõ hồ chứa là công trình đa chức năng, không thể chỉ đặt mục tiêu phát điện lên hàng đầu.

Đại biểu đoàn TP Hà Nội cũng cho rằng Việt Nam không nên tiếp tục phát triển ồ ạt thủy điện nhỏ. Thay vào đó, cần ưu tiên phát triển năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời, những lĩnh vực có tiềm năng lớn, ít ảnh hưởng đến an ninh nguồn nước và đời sống cộng đồng.

Đại biểu cũng cho rằng cần rà soát lại các dự án điện đã phê duyệt, đặc biệt những dự án đặt tại khu vực địa hình dốc, lưu vực nhỏ, dễ gây lũ và sạt lở.

“Tóm lại, tôi đề nghị bổ sung, làm rõ và siết chặt quy định về thủy điện nhỏ trong dự án luật về năng lượng. Đồng thời quy định trách nhiệm bồi thường khi xảy ra sự cố, rà soát các dự án đã và đang được phê duyệt, ưu tiên phát triển năng lượng tái tạo khác thay thế” - đại biểu Trí kết lại bài phát biểu.

NHÓM PHÓNG VIÊN