Đại biểu Quốc hội băn khoăn về quản lý đất hiếm

Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn dự phiên họp.

Toàn cảnh phiên họp. Ảnh: media.quochoi.vn

Trình bày Tờ trình về dự án luật, Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng cho biết, việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản nhằm kịp thời tháo gỡ các vướng mắc phát sinh trong thực tiễn.

Trọng tâm là hoàn thiện cơ chế cấp phép, khai thác và sử dụng khoáng sản phục vụ các công trình, dự án quan trọng quốc gia; các dự án đầu tư khẩn cấp, cấp bách do cấp có thẩm quyền quyết định; dự án đầu tư công và dự án đối tác công - tư (PPP).

Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng trình bày Tờ trình dự án luật. Ảnh: media.quochoi.vn

Đồng thời, việc sửa đổi cũng hướng tới tháo gỡ bất cập trong quy định về tiêu chí khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản, bảo đảm giải phóng mọi nguồn lực – trong đó có nguồn lực khoáng sản – cho phát triển kinh tế - xã hội trong tình hình mới.

Bên cạnh đó, cần luật hóa các quy định về phân quyền, phân cấp và bổ sung quy định riêng về quản lý đất hiếm, phù hợp với bối cảnh hiện nay.

Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản gồm 3 điều: Điều 1 gồm 30 khoản sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản số 54/2024/QH15; Điều 2 quy định điều khoản thi hành của Luật; Điều 3 quy định điều khoản chuyển tiếp.

Đại biểu dự phiên họp. Ảnh: media.quochoi.vn

Trình bày tóm tắt báo cáo thẩm tra, Phó Chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Tạ Đình Thi cho biết, Ủy ban tán thành với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản. Tuy nhiên, cần tiếp tục nghiên cứu, bổ sung đánh giá đầy đủ hơn tác động của một số nội dung liên quan, nhất là vấn đề về đất hiếm.

Theo Ủy ban, quy định tại điểm b khoản 2 Điều 1 chưa xác định rõ cơ quan có thẩm quyền công bố “tình trạng khẩn cấp” và chưa quy định cơ chế kiểm soát khối lượng, phạm vi khai thác cũng như nghĩa vụ phục hồi môi trường, có nguy cơ bị lợi dụng để khai thác không qua đấu giá, trái quy hoạch, gây thất thoát tài nguyên và ô nhiễm môi trường. Ủy ban đề nghị chỉ cho phép áp dụng quy định này khi có quyết định tình trạng khẩn cấp của Thủ tướng Chính phủ hoặc cơ quan có thẩm quyền, đồng thời quy định rõ nghĩa vụ báo cáo và phục hồi môi trường sau khi kết thúc hoạt động khai thác.

Ủy ban cũng đề nghị cân nhắc thiết kế chương riêng quy định về các loại khoáng sản chiến lược, trong đó gồm nhiều mục, có mục quy định những vấn đề chung đối với khoáng sản chiến lược; mục quy định về khoáng sản là đất hiếm; mục quy định về các khoáng sản chiến lược khác.

Về tiêu chí khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản (khoản 23, Điều 1), có ý kiến đề nghị nghiên cứu quy định theo hướng tất cả các quyền khai thác khoáng sản phải được cấp thông qua đấu giá. Việc loại trừ khu vực khoáng sản không đấu giá có thể được thay thế bằng việc bổ sung điều kiện tham gia đấu giá, nhất là đối với các khu vực khoáng sản tại biên giới, ven biển, khu vực có ảnh hưởng đến quốc phòng, an ninh.

Thảo luận tại phiên họp, nhiều đại biểu quan tâm đến công tác quản lý đất hiếm và đánh giá trữ lượng các mỏ khoáng sản.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu bổ sung 1 chương riêng về đất hiếm, hoặc bổ sung 1 chương khái quát hơn quy định về quản lý sử dụng khoáng sản chiến lược, trong đó có đất hiếm.

Đặt vấn đề về quản lý trữ lượng các mỏ, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu của Quốc hội Nguyễn Thanh Hải lưu ý, việc đánh giá trữ lượng có nhiều cách, nhiều công nghệ, kỹ thuật, phương pháp. Do đó, cần có quy định rõ việc đối soát, kiểm tra, thanh tra trong đánh giá trữ lượng hiện nay nhằm ngăn chặn thất thoát tài nguyên.

Bên cạnh đó, đại biểu cũng đề nghị cơ quan soạn thảo quan tâm việc hoàn thổ các mỏ sau khi hết thời gian khai thác. Hiện nay, không có cơ chế rõ ràng buộc doanh nghiệp phải phục hồi sau khai thác, dẫn đến nhiều khu vực mỏ bị bỏ hoang, ảnh hưởng đến cộng đồng địa phương.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan phát biểu tại phiên họp. Ảnh: media.quochoi.vn

Kết luận nội dung phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nhấn mạnh một số nội dung cơ quan soạn thảo cần lưu tâm, nghiên cứu, tiếp tục hoàn thiện dự án Luật để khơi thông các điểm nghẽn đang đặt ra hiện nay.

Minh Thúy