Đại biểu Quốc hội: Hoạt động giám sát không thể 'xong là xong'

Quang cảnh phiên làm việc của Quốc hội sáng 24/10. Ảnh: VPQH cung cấp.

Cân nhắc giới hạn quyền giám sát của Đoàn ĐBQH và Tổ đại biểu HĐND

Phát biểu thảo luận, đại biểu Mai Văn Hải (Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa) đề nghị cần rà soát lại thẩm quyền giám sát để đảm bảo tính khả thi và tránh chồng chéo.

Thứ nhất, đại biểu đề nghị cân nhắc việc quy định thẩm quyền giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đối với Nghị quyết của Hội đồng nhân dân (HĐND) cấp tỉnh. Ông cho rằng nên giao thẩm quyền và trách nhiệm này cho Thường trực, các ban và đại biểu HĐND ở địa phương.

Đại biểu Mai Văn Hải phát biểu thảo luận. Ảnh: VPQH cung cấp.

Thứ hai, về hoạt động giám sát của Đoàn đại biểu Quốc hội (ĐBQH) đối với việc giải quyết kiến nghị của cử tri thuộc thẩm quyền của các cơ quan Trung ương, ông Hải nhận định, việc thực hiện rất khó khăn, dễ gây quá tải và chồng chéo cho các cơ quan Trung ương. Ông kiến nghị giao việc giám sát giải quyết kiến nghị của cử tri đối với các cơ quan Trung ương cho Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội thực hiện.

Thứ ba, đại biểu Hải chỉ ra rằng hoạt động giám sát độc lập của ĐBQH (ngoài chất vấn) còn rất hạn chế hoặc hầu như không tổ chức thực hiện được.

Cuối cùng, đại biểu đặc biệt nhấn mạnh thực tế hoạt động giám sát của Tổ đại biểu HĐND trong Luật hiện hành còn rất nhiều mặt hạn chế và hình thức. Để khắc phục tình trạng này, ông thống nhất lựa chọn Phương án 1, tức là quy định Tổ đại biểu HĐND chỉ thực hiện giám sát việc thi hành pháp luật ở địa phương khi được Thường trực HĐND giao.

Cơ quan Trung ương phải có thời hạn trả lời kiến nghị sau giám sát

Phát biểu thảo luận, đại biểu Nguyễn Thị Yến Nhi (Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Long) đã chỉ ra một "lỗ hổng" quan trọng trong cơ chế hậu giám sát đối với các cơ quan Trung ương.

Đại biểu Nguyễn Thị Yến Nhi phát biểu thảo luận. Ảnh: VPQH cung cấp.

Đại biểu Nhi lưu ý rằng, quy định Đoàn ĐBQH có thẩm quyền giám sát đối với "các cơ quan khác ở địa phương" là chưa cụ thể, dễ dẫn đến cách hiểu khác nhau và khó thực hiện trong thực tiễn.

Về thẩm quyền xem xét kết quả giám sát của Đoàn ĐBQH, đại biểu nhận thấy dự thảo luật chỉ mới quy định thời hạn các cơ quan ở địa phương có trách nhiệm xem xét và trả lời kiến nghị (15-30 ngày). Tuy nhiên, dự thảo luật chưa quy định rõ về trách nhiệm và thời hạn trả lời của các cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền ở Trung ương đối với kiến nghị của Đoàn ĐBQH sau giám sát.

Đây đang là vấn đề vướng mắc trong thời gian qua, khiến các kiến nghị sau giám sát của Đoàn ĐBQH chưa được xem xét, tiếp thu, trả lời một cách thỏa đáng. Đại biểu Nhi đề nghị bổ sung quy định này để tạo cơ chế ràng buộc, đảm bảo việc tiếp thu và trả lời kiến nghị của Đoàn ĐBQH một cách nghiêm túc và hiệu quả.

Giám sát không thể “xong là xong”

Nêu ý kiến tại phiên thảo luận, đại biểu Thạch Phước Bình (Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Long) tập trung vào việc tăng cường hiệu lực thi hành của các kết luận giám sát và ứng dụng công nghệ.

Đại biểu Thạch Phước Bình phát biểu thảo luận. Ảnh: VPQH cung cấp.

Ông Bình chỉ ra rằng các nghị quyết, kết luận, kiến nghị giám sát hiện nay tuy có giá trị chính trị cao nhưng chưa có cơ chế pháp lý buộc thực hiện rõ ràng. Cơ quan chịu giám sát thường chậm báo cáo hoặc chỉ trả lời một cách hình thức, dẫn đến tình trạng phổ biến là "giám sát xong là xong".

Để khắc phục, đại biểu kiến nghị bổ sung điều khoản riêng, quy định cơ quan chịu giám sát phải báo cáo kết quả thực hiện kiến nghị giám sát trong thời hạn 60 ngày. Trong trường hợp không thực hiện hoặc cố tình trì hoãn, chủ thể giám sát có quyền kiến nghị cấp có thẩm quyền xem xét trách nhiệm của người đứng đầu.

Ông cũng đề nghị bổ sung cơ chế truy cứu trách nhiệm hành chính hoặc kỷ luật, và giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội công khai danh mục cơ quan chậm hoặc chưa thực hiện kiến nghị giám sát.

Các đại biểu tham dự phiên họp. Ảnh: VPQH cung cấp.

Về ứng dụng công nghệ, đại biểu Thạch Phước Bình đánh giá cao xu hướng chuyển đổi số nhưng nhận thấy dự thảo luật chưa có điều khoản nào điều chỉnh việc ứng dụng công nghệ thông tin trong giám sát.

Đại biểu đề xuất bổ sung điều mới về ứng dụng công nghệ thông tin, yêu cầu Quốc hội và HĐND tổ chức triển khai hệ thống cơ sở dữ liệu điện tử về hoạt động giám sát, kết nối liên thông và khuyến khích áp dụng công cụ phân tích dữ liệu lớn (Big Data), trí tuệ nhân tạo (AI) để cảnh báo sớm các vấn đề cần giám sát.

Thẩm quyền giám sát của Tổ đại biểu HĐND do HĐND hoặc Thường trực HĐND cùng cấp giao

Thay mặt cơ quan soạn thảo, Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát Dương Thanh Bình trân trọng cảm ơn các ý kiến đóng góp sâu sắc của 19 đại biểu Quốc hội tại phiên thảo luận. Cùng với đó, Chủ nhiệm Dương Thanh Bình cũng tiếp thu, giải trình để làm rõ thêm những vấn đề đại biểu nêu.

Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát Dương Thanh Bình phát biểu tiếp thu, giải trình tại phiên thảo luận. Ảnh: VPQH cung cấp.

Về ý kiến đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội không giám sát nghị quyết của HĐND cấp tỉnh, Chủ nhiệm Dương Thanh Bình cho biết, quy định này được xây dựng trên cơ sở kế thừa Luật Giám sát hiện hành và cụ thể hóa Hiến pháp 2013, đang được thực hiện ổn định, thống nhất và hiệu quả, do đó đề nghị Quốc hội cho giữ như quy định của dự thảo.

Đối với việc Đoàn ĐBQH giám sát việc giải quyết kiến nghị cử tri của cơ quan Trung ương (Điều 23), Chủ nhiệm Dương Thanh Bình Bình ghi nhận tính xác đáng về việc tránh chồng chéo. Dự thảo luật đã quy định Đoàn ĐBQH chỉ giám sát vấn đề này theo sự phân công của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, nhằm đảm bảo tính khả thi và hiệu quả.

Về thẩm quyền giám sát của Tổ đại biểu HĐND tại Điều 37, Chủ nhiệm Dương Thanh Bình cho biết, tổng hợp ý kiến cho thấy đa số đại biểu tán thành Phương án 1 (tiếp tục quy định thẩm quyền giám sát khi được HĐND hoặc Thường trực HĐND cùng cấp giao). Cơ quan soạn thảo sẽ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội hoàn thiện dự thảo theo phương án đa số đại biểu tán thành.

Các đại biểu tham dự Phiên họp. Ảnh: VPQH cung cấp.

Chủ nhiệm Dương Thanh Bình khẳng định, các vấn đề khác mà đại biểu nêu như nguyên tắc lãnh đạo của Đảng, trách nhiệm của người đứng đầu, cơ chế phối hợp dữ liệu, hậu giám sát, điều kiện đảm bảo (ngân sách, chuyên gia) và ứng dụng công nghệ số sẽ được nghiên cứu kỹ lưỡng và tiếp thu tối đa để chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo luật, đồng thời cụ thể hóa trong các Nghị quyết quy định chi tiết kèm theo…

Dự thảo Luật đã thể hiện rõ tư duy đổi mới trong xây dựng pháp luật

Phát biểu kết luận phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương khẳng định, phiên thảo luận diễn ra sôi nổi, dân chủ, trí tuệ và khách quan. Phó Chủ tịch Quốc hội đánh giá cao sự nỗ lực của Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong việc tiếp thu, chỉnh lý dự thảo, thể hiện rõ tư duy đổi mới, xây dựng pháp luật ngắn gọn và đúng thẩm quyền.

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương phát biểu kết luận phiên thảo luận. Ảnh: VPQH cung cấp.

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương cho biết, các ý kiến trọng tâm được thảo luận đã xoay quanh cơ chế giám sát lại, cơ chế theo dõi, đôn đốc và xử lý việc thực hiện nghị quyết, kết luận sau giám sát.

Bên cạnh đó, về thẩm quyền giám sát của Tổ đại biểu HĐND, theo Phó Chủ tịch Quốc hội, đa số đại biểu nhất trí Phương án 1.

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương khẳng định, các ý kiến sẽ được Tổng Thư ký ghi chép, tổng hợp đầy đủ và chuyển cơ quan nghiên cứu tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật với tinh thần đổi mới tư duy, đưa vào luật những vấn đề đã chín, đã rõ, phân cấp, phân quyền triệt để và đảm bảo tính thống nhất với các luật khác…

Vũ Cảnh