Đại biểu Quốc hội: Nếu thủy điện xả lũ gây thiệt hại cho dân thì phải đền bù xứng đáng
Đại biểu Quốc hội đề nghị rà soát tất cả thủy điện nhỏ và vừa, khắc phục nguyên nhân xả lũ gây ra hậu quả xấu. Nếu thủy điện nào không khắc phục được thì nên dừng hoạt động.
Quốc hội chiều nay thảo luận về dự thảo nghị quyết của Quốc hội về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026-2030.
Đại biểu Nguyễn Anh Trí (Hà Nội) nhận thấy phạm vi điều chỉnh của nghị quyết có quy hoạch, đầu tư xây dựng dự án điện lực, phát triển điện gió ngoài khơi, mua bán điện và dầu khí, đầu tư xây dựng dự án dầu…, nhưng thủy điện thì không được đề cập.
Ông Trí đề cập tới thủy điện nhỏ và vừa, đặc biệt là hậu quả của việc xả lũ.
"Điện là rất cần cho đất nước, điều đó ai cũng biết. Phát triển năng lượng, làm ra điện là hết sức quan trọng, chúng ta đều ủng hộ. Tuy nhiên, phát triển điện thì phải an toàn, không gây hại cho môi trường, an ninh, quốc phòng, đời sống của nhân dân và tính mạng của con người" - đại biểu khẳng định.
Đại biểu Nguyễn Anh Trí. Ảnh: Quốc hội
Theo ông Trí, một thủy điện được xây dựng phải đảm bảo nhiều chức năng, nhưng quan trọng nhất là không gây hại cho dân, không ảnh hưởng tính mạng con người.
Đại biểu cho biết có gần 20 thủy điện nhỏ từng xả lũ gây thiệt hại cho hạ lưu. Ông phân tích, thủy điện nhỏ, nằm ở vùng đồi núi với địa hình dốc và nhiều suối, khi xả lũ dễ gây lũ quét, sạt lở, ngập nhanh. Đây là nguyên nhân của việc chọn địa điểm làm dự án. Các hồ chứa nhỏ không có dung tích dự trữ đủ lớn để điều tiết lũ khi mưa lớn, nước về dồn dập nên hồ nhanh đầy, buộc phải xả lũ, dễ gây lũ ống, lũ quét. Đại biểu cho rằng đây là nguyên nhân về quy mô và đầu tư.
Ông cũng nhìn nhận quy trình vận hành, thông báo xả lũ đôi khi thực hiện “bất ngờ, không kịp thời”, khiến người dân hạ du không có thời gian di dời, phòng tránh.
"Báo chí đã nói nhiều về việc xả lũ gây thiệt hại cho vùng hạ lưu vì tạo nên 'lũ chồng lũ' rất nguy hiểm. Ngay trong Tờ trình số 921 cũng có đề cập đến vấn đề phòng chống 'xả lũ của hệ thống thủy điện'" - ông Trí nêu.
Theo Quyết định số 1682 phê duyệt bổ sung, cập nhật kế hoạch quy hoạch phát triển điện quốc gia thời kỳ 2021-2030 và tầm nhìn đến 2050, có khoảng 200 thủy điện nhỏ và vừa đã được phê duyệt.
Đại biểu TP Hà Nội đề nghị rà soát tất cả thủy điện nhỏ và vừa, khắc phục nguyên nhân xả lũ gây ra hậu quả xấu. Nếu thủy điện nào không khắc phục được thì nên đóng cửa hoạt động. Nếu xả lũ gây thiệt hại cho dân thì phải đền bù xứng đáng, gây tổn hại đến tính mạng người dân thì phải xử lý hình sự.
Đại biểu cũng đề nghị xem lại tất cả các dự án thủy điện nhỏ và vừa được phê duyệt ở tất cả các quyết định đã ban hành.
"Đề nghị không cho làm thủy điện nhỏ trên vùng đồi núi với địa hình dốc và nhiều suối, không có quy trình vận hành tiên tiến và an toàn. Nói chung là cần hạn chế làm thủy điện nhỏ ở nước ta" - ông đề xuất.
Đại biểu Hà Sỹ Đồng. Ảnh: Quốc hội
Phát biểu về vấn đề khác của dự thảo nghị quyết, đại biểu Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) chi biết, trong điều chỉnh quy hoạch điện, quy hoạch lưới điện, dự thảo đã mở cơ chế cho phép điều chỉnh linh hoạt các danh mục nguồn và lưới nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Đại biểu đề nghị bổ sung tiêu chí đánh giá rủi ro đối với các dự án chậm tiến độ, đồng thời tạo cơ chế minh bạch để UBND cấp tỉnh chủ động đề xuất điều chỉnh danh mục các dự án lưới điện trọng điểm liên vùng.
Về đầu tư xây dựng dự án điện lực, dự thảo quy định rõ việc cho phép triển khai các dự án nguồn, lưới điện phù hợp quy hoạch điện mà không phải chờ điều chỉnh môi trường đầu tư. Ông Đồng đề nghị rút ngắn thời gian phê duyệt chủ trương đối với dự án ưu tiên; bổ sung cơ chế giao một đầu mối chịu trách nhiệm phối hợp thủ tục đất đai - môi trường - phòng cháy.
Về cơ chế phát triển điện gió ngoài khơi, ông nhìn nhận dự thảo đã có tiến bộ lớn trong quy trình chấp thuận chủ trương đầu tư, thẩm định hồ sơ và yêu cầu năng lực tài chính của nhà đầu tư.
Tuy nhiên, ông kiến nghị rút ngắn thời gian cấp phép khảo sát, thống nhất mẫu hồ sơ, bổ sung tiêu chí đánh giá năng lực nhà đầu tư đối với dự án quy mô lớn, xác định một cơ quan Trung ương làm đầu mối điều phối.
Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên phát biểu giải trình. Ảnh: Quốc hội
Phát biểu giải trình sau đó, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, dự thảo nghị quyết được chỉnh lý theo hướng như quy định điều kiện cụ thể năng lực tài chính của doanh nghiệp, đề xuất hồ sơ chủ trương đầu tư dự án điện ngoài khơi, phát triển điện hạt nhân module nhỏ…
Theo Bộ trưởng Công Thương, cơ chế mua bán điện trực tiếp quy định theo hướng mở rộng đối tượng với các đơn vị bán lẻ điện đủ điều kiện.
Về thủy điện nhỏ, ông Diên giải thích rằng đã có những quy định hiện hành điều chỉnh và thủy điện nhỏ không phải dự án quá cấp bách.
Tiếp thu ý kiến đại biểu, Bộ trưởng Công Thương khẳng định sẽ rà soát khi sửa đổi Luật Điện lực dự kiến trong năm 2026. Ông đồng thời cam kết khi Quốc hội thông qua nghị quyết này, Chính phủ sẽ chỉ đạo cho các bộ, ngành, cơ quan có cơ chế kiểm soát.
